نغمه‌های کرانه‌ی خزر

محمود خوشنام

نهم آذرماه امسال، بیست سال از مرگ مهدی خالدی، ویلون‏نواز و آهنگ‏ساز ایرانی می‏گذرد. او یکی از شاگردان برجسته‏ی ابوالحسن صبا بود که ویولون را به شیوه‏ی ابتکاری خود می‏نواخت.

مهارت‏های او البته از استاد به‏دست آمده بود. ولی نتیجه‏ی کارش با آنِ استاد متفاوت بود. آن‏چه هم که خالدی می‏ساخت و می‏پرداخت، حد فاصل میان تصنیف‏های دیروز و ترانه‏های امروز بود.

مهدی خالدی در سال ۱۲۹۸ به دنیا آمد و از شانزده سالگی در کلاس صبا به فراگیری موسیقی و نواختن ویولون پرداخت. از سال ۱۳۱۹، با گشایش رادیو ایران، به‏طور رسمی به این سازمان پیوست و علاوه بر تک‏نوازی، ارکستر بزرگی را بنیاد کرد تا بتواند به یاری آن، آفریده‏های خود را به اجرا درآورد.

در ویلون‏نوازی‏های خالدی، آرشه نقشی مهم‏تر از پنجه پیدا می‏کند. آرشه‏کشی‏های او به‏هم‏ پیوسته است و رفت و برگشت‏ها محسوس نیست. گویی که آرشه‏ای در دست اوست، به درازای مجموعه‏ی جمله‏های موسیقی.
شاید صبا که زمانی گفته بود در میان شاگردان او، خالدی چیز دیگری است، نظرش به همین شیوه‏ی آرشه‏کشی او بوده است که در میان شاگردان دیگر صبا که پنجه‏های چابک‏تری دارند، یک‏تا مانده است.

مهدی خالدی؛ ویلون‌نواز و آهنگساز. در ویلون‌زنی او آرشه مهم‌تر از پنجه بود

اما برجسته‏ترین قریحه‏ی مهدی خالدی را باید در قلمرو آهنگ‏سازی جست‏وجو کرد. او اصالت‏های سنتی را با چم‏وخم‏های مبتکرانه تازگی می‏بخشد و از این راه، از بار ملال آنها می‏کاهد.موسیقی بومی، به‏خصوص نغمه‏های کرانه‏های خزر، دست‏مایه‏ای غنی برای ساخت و پرداخت بعضی از ترانه‏های او شده است.

یکی از اتفاقات خوب در زندگی هنری مهدی خالدی، آشنایی او با عصمت باقرپور، معروف به دلکش بود. خالدی و دلکش ۲۵ سال تمام با هم همکاری داشتند و بی‏اغراق مجموعه‏ای از بهترین ترانه‏های سال‏های سی و چهل را پدید آوردند.

خالدی فرم اجرایی برنامه‏های موسیقی را نیز تغییر داد و جای پیش‏درآمد و رنگ را به تصنیف داد. او در جمع، بیش از ۳۵۰ آهنگ ساخته که ۲۰۰ فقره از آن‏ها تصنیف است و شماری از این تصنیف‏ها، مهر ماندگاری خورده‏ است. «به‏ کنارم بنشین» با شعر لطیف رهی معیری، یکی از آنهاست.

[به کنارم بنشین، شعر از رهی معیری، با صدای دلکش]

شهرت گاه یک‏شبه به سراغ آدم می‏‏آید، ولی در صورتی می‏ماند که به‏دست‏آورنده‏اش شایستگی آن را داشته باشد. در دنیای پررفت و آمد موسیقی پاپ هم می‏شود به ضرب پول و نفوذ و تبلیغ، از آغاز نامی پیدا کرد. ولی آنهایی مشهور باقی می‏مانند که صدایی و توانی در خور نام خود عرضه می‏کنند.

ویتنی هوستون را که می‏شناسید. با ترانه‏هایی که در فیلم «بادی‏گارد» خواند، به اوج شهرت رسید. البته شایسته‏ی آن بود که مشهور باقی بماند. صدای رسا با رنگ و بوی آوازهای روحانی سیاهان، حس و حالی برانگیزاننده به ترانه‏های او می‏دهد و آنها را نگاه می‏دارد.

شهرت ویتنی، ولی چند سالی پیش، خدشه‏ی دیگری پیدا کرد. گفته بودند که او و همسر خواننده‏اش، بابی براون، هردو گرفتار اعتیاد شده‏اند و حتی کار به دادگاهی کشیده شد که می‏بایست نظر می‏داد که آیا این دو صلاحیت نگهداری کودک خردسال خود را دارند یا نه.

یکی از اتفاقات خوب در زندگی هنری مهدی خالدی، آشنایی او با عصمت باقرپور معروف به دلکش بود

ویتنی هوستون چند سالی از صحنه دور افتاد و خیلی‏ها به او کمک کردند تا از ورطه‏ی اعتیاد به‏در‏آید. می‏گویند چنین نیز شده و گرفتاری او از میان رفته و قصد دارد پس از این فطرت چند ساله، از نو، پرزور وارد میدان شود و خود را از پشت پرده‏ی فراموشی بیرون بیاورد.

آیا ویتنی هوستون می‏تواند به هدف خود برسد؟ پیش‏بینی‏ها خیلی خوش‏بینانه نیست. در این چند ساله، رقیبان پرزوری به روی صحنه آمده‏اند که ذوق و پسند مخاطبان را نیز تغییر داده‏اند.

برای تجدید‏خاطره با ویتنی هوستون، ترانه‏ای از او می‏شنویم که می‏گوید: «عشق من، عشق توست».

[عشق من، عشق توست، ویتنی هوستون]