گل‌گشتی در گل‌ها

محمود خوشنام

در برنامه‌های پیشین گفتیم که تفاوت عمده‌ی گل‌های تازه و گل‌های پیرنیایی، در گرایش اولی به بهره‌گیری از کار شاعران معاصر و نوآور بود. گل‌های پیرنیا بیش‌تر به کهن‌سراها به‌ویژه آنها که شعرشان آکنده از دیدگاه‌های عرفانی بود می‌پرداخت. در طی پانزده سال برنامه‌گزاری خیلی کم به سراغ معاصران رفته بودند و اگر هم چنین کرده بودند، هدفشان معاصران غزلسرا بود.

گل‌های تازه این سنت را شکست. از هوشنگ ابتهاج (سایه)، سرپرست برنامه نیز که خود با همه‌ی استادی در شعر کهن از پیروان و مبشران شعر نیمایی‌ست، جز این انتظاری نمی‌رفت. البته گزینش شعر نو با دقت و احتیاط بسیار صورت می‌پذیرفت و شعرهای پیشتازانه به کناری نهاده می‌شد.

پیش‌تر نمونه‌ای از کارهای شاعران نو چون پرویز ناتل خانلری و گلچین گیلانی و فریدون مشیری را در پیوند با موسیقی گل‌ها آوردیم. در این برنامه به دو نمونه‌ی دیگر می‌پردازیم. اولی از نخستین کارهای پدر شعر نو نیما یوشیج است و «افسانه» نام دارد. بندهایی از افسانه‌ی نیما در پیوند با موسیقی جواد معروفی برای اجرا با ارکستر بزرگ تنظیم شده است. آهنگ در مایه‌ی افشاری ساخته شده که با لحن غمگنانه‌ی افسانه سازگار باشد.

هوشنگ ابتهاج

سایه دو خواننده را برای اجرای افسانه انتخاب کرده تا به تناوب تکه‌های از آن را به آواز یا به آهنگ بخوانند: سیما بینا و عبدالواهب شهیدی. سیما بینا را ارکستر همراهی می‌کند و عود شهیدی همراهی کننده‌ی آواز اوست. برنامه‌ی یک همراه دیگر نیز دارد، آذر پژوهش که افسانه را دکلمه می‌کند. افسانه‌ی نیما به این ترتیب از سه راه به گوش جان می‌ریزد.

ای فسانه فسانه فسانه
ای خدنگ تو را من نشانه
ای علاج دل ای داروی درد
همره گریه‌های شبانه

با من خسته دل در چه کاری

[افسانه با صدای سیما بینا]

سیاوش کسرایی نیز از شاعران نوآوری است که برخی از شعرهای ترانه‌شده‌اش در دل برنامه‌ی گل‌های تازه نشسته است. کسرایی نیز چون سایه از شاعران آرمان‌گرا بود و همسانی اندیشه و مسلک این دو را به دوستان صمیمی تبدیل کرده بود. سایه چند شعر کسرایی را به‌دست آهنگسازان سپرد تا بر روی آنها آهنگ بگذارند. معروفی، فخرالدینی و یوسف زمانی این مهم را برعهده گرفتند و خیلی خوب از عهده از برآمدند.

سیاوش کسرایی

یکی از دستاوردهای این همکاری ترانه‌ی «باران» نام دارد و دلتنگی‌های عاشقانه و آرمانی سیاوش کسرایی را تصویر می‌کند. تصویرگر این دلتنگی‌ها موسیقی روان جواد معروفی و صدای گرم و تأثیرگذار عهدیه است. در گل‌های تازه‌ی شماره‌ی ۱۵ که صدای عهدیه را در اجرای ترانه‌ی باران درخود دارد، شهیدی نیز آواز می‌خواند با غزل معروف حافظ:

یاری اندر کس نمی‌بینیم یاران را چه شد. فخری نیکزاد نیز در لابه‌لای برنامه همین غزل را دکلمه می‌کند.

[ ترانه‌ی باران کار معروفی، کسرایی]