«موسیقی ایرانی، رو به تاریکی می‏رود»

ایرج ادیب‌زاده

پلیس تهران از دستگیری چندین تن از اعضای دو گروه موسیقی رپ زیرزمینی خبر داده است.

پیام رهنما، روزنامه‏نگار و هنری‏نویس در تهران، در این زمینه به زمانه می‏گوید که فعالیت گروه‏های موسیقی زیرزمینی و نحوه‏ی کار آنها، در حال حاضر، به یکی از مشکلات جمهوری اسلامی مبدل شده‌ است.

پیام رهنما:فعالیت گروه‏های موسیقی زیرزمینی، این‏روزها تبدیل به یکی از معضلاتی شده است که گریبان دولت‏مردان جمهوری اسلامی ایران را گرفته است. با توجه به گستردگی این گروه‏های زیرزمینی در ایران و عدم حمایت‏های دولتی از تعداد زیادی از آنها، بسیاری از این گرو‏ه‏های خلاق، با پشتیبانی از همدیگر تلاش می‏کنند بستری را فراهم کنند تا بتوانند آثار تولیدی خود را در سطح گسترده در جامعه منتشر کنند.

استقبال گسترده‏ی مردم از این افراد هم باعث شده تا مسئولین نظام این روزها به فکر مقابله و جلوگیری از گستردگی این گروه‏ها بیافتند و در همین زمینه، یکشنبه‏ی گذشته، رئیس پلیس تهران خبر دستگیری دختران و پسران هنرمندی را می‏دهد که این‏ روزها با فعالیت‏های زیرزمینی خود، آثار فاخری را تولید می‏کنند.

من فکر می‏کنم با روی کار آمدن آقای محمود احمدی‏‏نژاد، به عنوان رئیس جمهور کودتایی دولت ایران، فشار علیه گروه‏های موسیقی رپ و نه تنها این ‏گروه‏های موسیقی، فشار بر گروه‏های موسیقی سنتی هم بیشتر و بیشتر می‏شود و دایره‏ی تحرکات این گروه‏های هنری هر روز تنگ‏تر و تنگ‏تر می‏شود.

محدودیت‏ها و فشارهای گسترده روی موسیقی در ایران، به‏دلیل تلقی حکومت از موسیقی، آیا تعداد گروه‏های زیرزمینی را بیشتر کرده است یا برعکس توانسته حرکت آنها را آرام‌تر کند؟

افرادی که محتوای اغلب شعرها و تولیدات آنها، به نقد و تحلیل تبعیض، فشار، فقر و ظلم نظام استبدادی ایران بر مردم می‏پردازد، این‏روزها تحت نشانه‏ی دولت‏مردان کودتایی قرار گرفته‏اند.

این برخورد‏ها در حالی در ایران ادامه دارد که پیش از این هم شاهد ارائه‏ی آثار جالب توجهی از گروه‏های زیرزمینی در ایران بودیم. به‏طور مثال می‏توانم به فیلم آقای بهمن قبادی اشاره کنم که در آن به چگونگی فعالیت این گروه‏ها به شکل جزئی‏تری پرداخته و روند فعالیت آنها را در ایران زیر ذره‏بین قرار می‏دهد.

از جمله‏ شاخص‏ترین این افراد هم می‏توانم به محسن نامجو و شاهین نجفی اشاره کنم که تحت فشارهای دولتی، متأسفانه این دو رپر توانمند ایرانی مجبور به ترک وطن شدند.

موسیقی در ایران از سوی دولت حمایت نمی‏شود. سال پیش با تغییر وزیر ارشاد، بودجه‏ی مربوط به موسیقی پاپ قطع شد. در حالی که پیشتر، حتی در جشنواره‏ی فجر، بخشی هم به موسیقی پاپ اختصاص داشت. شما این را سیاست تازه‏ی دولت درباره‏ی موسیقی می‏دانید؟

من فکر می‏کنم این جریان اساساً برنامه‏‏ریزی شده است. به‏دلیل اینکه هنر و در زیرمجموعه‏ی هنر، موسیقی، می‏تواند حرف‏های زیادی برای گفتن و نقد از حکومت، یک حکومت دیکتاتور، داشته باشد و این‏بار دولت‏مردهای جمهوری اسلامی این مسئله را به‏طور دقیق آنالیز کرده‏اند و در جریان این حرکت هستند. درواقع می‏خواهند به‏طور گسترده، از فعالیت گروه‏های موسیقی جلوگیری کنند.

کسی از گربه های ایرانی خبر نداره

آقای ساجدی‏نیا در مطلبی که شنبه‏ی هفته‏ی گذشته روی خبرگزاری ایلنا قرار گرفته، خبر داده که برای مقابله با گروه‏های رپ و پاپ در ایران، باید به سوی حمایت از موسیقی فاخر ایرانی حرکت کنیم، اما می‏بینیم از وقتی آقای محمود احمدی‏نژاد به عنوان رئیس جمهور روی کار آمده‏اند، با گروه‏ها و کنسرت‏های موسیقی سنتی هم به‏شدت مقابله شده است. گروه‏های فشار برای تعطیلی کنسرت‏های این گروه‏ها، به سالن‏ها‏ ریخته‏اند و از جمله باعث تعطیلی کنسرت‏ همایون شجریان در تبریز، کنسرت شهرام ناظری در کرمانشاه و کنسرت حسام‏الدین سراج در استان گلستان شده‏اند و بسیاری دیگر از گروه‏های موسیقی را تعطیل کرده‏اند.

به‏نظرم این موج جدیدی از مبارزه با گروه‏های زیرزمینی در ایران است. شاید شکل گسترده‏تری به‏خود بگیرد و به این بهانه بخواهند در موسیقی را در ایران ببندند و همان بلایی که سر سینما و تئاتر این ممکلت آورده‏اند، سر موسیقی هم بیاورند.

در مرداد ماه گذشته، آیت‏الله خامنه‏ای در پاسخ به پرسش یک نوازنده‏ی جوان تار گفته بود: «ترویج موسیقی با اهداف نظام سازگار نیست.» آیا همین اعلام نظر رهبر جمهوری اسلامی بود که باعث شد برای آموزش موسیقی در مدارس غیر دولتی، محدودیت‏های تازه‏ای ایجاد شود؟

همین گفته‏ی آقای خامنه‏ای را در نظر داشته باشید و مطمئن باشید که دولت، همه‏ی زیرمجموعه‏ی دولت و همه‏ی زیرمجموعه‏ی بیت رهبری در ایران، به فرمایشات آقای خامنه‏ای عمل خواهند کرد و همان‏طور که داریم می‏بینیم تا الان هم عمل کرده‏اند و دارند با خیلی از این گروه‏ها برخورد می‏کنند.

متأسفانه خیلی از این گروه‏ها را به نابودی کشانده‏اند، فقط به‏خاطر ذهنیت منفی‏ای که آیت‏الله خامنه‏ای نسبت به جریان موسیقی در ایران دارد. مطمئن باشید که این دایره‏ی تهدیدات به‏دور گروه‏های هنری در ایران، هرروز سیاه‏ و سیاه‏تر و تنگ‏تر می‏شود.

در چنین شرایطی، آیا کنسرتی در تهران یا در دیگر شهرستان‏ها برگزار می‏شود؟

یک مثال واضح دیگر می‏توانم بزنم: هفته‏ی گذشته خانم سیمین غانم در تالار وحدت کنسرت داشتند. من برای بازدید از حواشی این کنسرت به خیابان‏های اطراف تالار وحدت رفتم و می‏دیدم که بسیاری از مردم در صف‏های طولانی برای حضور در کنسرت خانم غانم ایستاده‏اند و جمعیت انبوهی حضور دارد. در کنار این جمعیت یگان‏های پلیس را می‏دیدم که در محل قرار گرفته‏اند و با بستن خیابان‏ها و بستن چادرهای مشکی در اطراف تالار وحدت، ورود و حتی رفت‏وآمد آقایان به اطراف تالار وحدت را ممنوع کرده‌اند.

این می‏تواند نشانه‏ی بسیار بدی برای هنر این مملکت باشد. هنری که خانم سیمین غانم در پایان کنسرت خود به آن اشاره می‏کنند و می‏گویند: «متأسفانه موسیقی سنتی ما، موسیقی ایرانی ما، رو به تاریکی می‏رود و متأسفم از این‏که نمی‏توانم برای خانواده‏های شما، برای شوهران شما، برای پسران شما برنامه‏ای اجرا کنم و آرزو می‏کنم که هرچه‏ زودتر این اتفاق بیافتد.»

به نظر شما، موسیقی رپ و آثار موسیقی زیرزمینی چه جایگاهی در میان جوانان امروز ایران دارند؟

من‏ به‏طور قطع به شما می‏گویم که امروز ۷۰ تا ۸۰درصد جوانان ایران مخاطبان موسیقی زیرزمینی هستند. به دلیل اینکه حرف و درد دل جامعه‏ی ایرانی در کلام و زبان موسیقی زیرزمینی قرار گرفته است. موسیقی زیرزمینی دست روی نقطه‏ای گذاشته که درد مشترکی برای خود آنها و جامعه‏ی ایران است. مردم، به‏خصوص جوان‏ها، کاملاً با این موسیقی ارتباط برقرار می‏کنند.

مطمئناً برخوردهایی که حکومت ایران به‏شکل گسترده با این گروه‏ها خواهد کرد، باعث ترغیب بیشتر آن دسته از جوان‏هایی می‏شود که این کلیپ‏ها و آثار و قطعات را گوش نکرده‏اند و آن دسته از جوان‏هایی که بی‏خبر هستند یا اصلاً علاقه‏مند نیستند، برای یک‏بار هم شده، به آثار گروه‏های زیرزمینی سر خواهند زد و کارهای آنها را خواهند شنید. خود این باعث می‏شود که گروه‏های زیرزمینی فعالیت خود را دوچندان بکنند و فکر می‏کنم هیچ‏ کاری هم از دست نظام برنیاید.

جوانان شیفته‏ی موسیقی امروز در ایران، به‏جز اینترنت، از چه راه‏های دیگری به موسیقی‏های زیرزمینی دست پیدا می‏کنند؟

این گروه‏ها، کارهایی را که تولید می‏کنند، به‏صورت مخفیانه تکثیر می‏کنند. این آثار دست‏ به‏دست بین جوانان می‏چرخد و تعداد آن بیشتر می‏شود. جای مشخصی برای فروش این قطعات در نظر گرفته نشده است. فقط دست به‏دست می‏چرخد و اتفاقاً تعداد آنها هم روزبه‏روز بیشتر می‏شود.