تارنوازان برنامه‌ی «گل‌ها»

محمود خوشنام

هم‌چنان در جریان «دیدار» با نخبه‌نوازندگان برنامه‌ی «گل‌ها»هستیم. با چندتن از قدیمی‌ترین آنها مرتضی محجوبی، احمد عبادی، لطف‌الله مجد و حسن کسایی یا شاگردان نی‌نواز او «دیدار» کردیم و اینک‌ به برجسته‌گان تارنوازی رسیده‌ایم.

تار، شاید از نظر تاریخی، قدیمی‌ترین و رایج‌ترین ساز سنتی ایران باشد. تعداد نوازندگان تار نیز، از نوازندگان سازهای دیگر بیش‌تر است، ولی شمار تارنوازان کمال‌یافته چندان زیاد نیست. به قول ظریفی، زدن تار آسان است، ولی نواختن آن است که آسان نیست.

برنامه‌ی «گل‌ها» کمابیش از همان روزهای آغاز کار، خوشبختانه از همکاری چند نوازنده‌ی خوب تار برخوردار بوده است که در صدر آنها جلیل شهناز نشسته است.

جلیل شهناز در سال ۱۳۰۰ در اصفهان زاده شده، پدر و برادرش حسین نیز در تارنوازی به مهارت رسیده بودند و فضای مساعد خانه، رغبت به موسیقی را در جلیل خردسال نیز برانگیخته و از دوازده سالگی نزد برادر به آموختن فوت و فن نواختن پرداخته و چند سالی بعد پنجه‌ی شیرین پیدا کرده است.

جلیل شهناز

جلیل در سال‌ها نخستین دهه‌ی بیست به تهران رفته و به‌زودی پایش به رادیو باز شده و تکنوازی‌های شیرین و ظریفش توجه مسئولان را به سوی او جلب کرده است.

برنامه‌ی «گل‌ها» که به همت داود پیرنیا به‌راه افتاد، جلیل نیز به جرگه‌ی تکنوازان دیگر برنامه، که در آغاز از شمار انگشتان یک دست تجاوز نمی‌کردند، پیوست و این پیوستگی تا پیش از انقلاب ادامه داشته است.

جلیل شهناز اینک برجسته‌ترین نوازنده‌ی تار در موسیقی سنتی ایران به‌شمار می‌رود. او با آن که به نسل قدیمی تارنوازان تعلق دارد، ولی بداهه‌نوازی‌های نوآورانه‌ی او به شکل شگفت‌انگیزی با مذاق نسل امروز نیز سازگاری دارد. با آن که قدیمی‌ها با شیرین‌نوازی میانه‌ی خوبی نداشتند، ولی شهناز شاید ناخودآگاه به این شیوه گرایش دارد. پنجه‌اش و مضراب‌هایش جاذبه‌ای ویژه‌ دارد. برنامه‌ی «گل‌ها» سرشار از نواخته‌های دل‌انگیز اوست.

شیوه‌ی شیرین‌نوازی اما با وجود ناخشنودی سنت‌گرایان در میان تارنوازان جوان‌تر فراگیر شد و نواخته‌های سنتی را رنگ و بوی تازه‌ای بخشید. یکی از این جوان‌ترها «فرهنگ شریف» بود که بعدها از پرکارترین نوازندگان برنامه‌ی «گل‌ها» به‌شمار می‌آمد.

فرهنگ شریف در سال ۱۳۱۲ در آمل زاده شده و آموختن موسیقی را در خانه، نزد پدر آغاز کرده است. پدر با پی‌بردن به استعداد پسرش، او را نزد علی‌اکبر شهنازی به شاگردی می‌برد تا قواعد و اصول تارنوازی را به او بیاموزاند.

فرهنگ شریف

فرهنگ ولی شیوه‌ی تارنوازی را به شیرین‌نوازی درآمیخته و از شیوه‌ی استاد سنتی کناره گرفته است. او هنوز در سال سوم دبیرستان تحصیل می‌کرده که پایش به رادیو باز می‌شود. مهدی خالدی آهنگساز معروف، معرف او به این رسانه بوده است.

فرهنگ پس از شرکت در برنامه‌ی تک‌نوازان و همکاری با ارکسترهای مختلف رادیو، در سال‌های پایانی دهه‌ی سی به جمع هنرمندان «گل‌ها» می‌پیوندد.

فرهنگ شریف که پس از جلیل شهناز برجسته‌ترین تارنواز برنامه‌ی «گل‌ها» به‌شمار می‌آید، پنجه‌ای به‌غایت شیرین دارد. ساعت‌ها می‌توان به نواخته‌های او گوش سپرد و هم‌چنان خواهان تداوم آن بود.