هان گای، نوای گمشده علف‌زارهای مغولستان

سونا انزابی‌نژاد

اولین بار که موسیقی «هان گای» را شنیدم، در کافه‌ای کوچک در یکی از کوچه‌های قدیمی مرکز پکن بود. فضایی جمع و جور، نیمه‌تاریک و خودمانی که ۶-۵ تا میز بیشتر نداشت و فاصله‌مان از محل اجرا بیشتر از یکی دو متر نبود.

چیز زیادی درباره‌شان نمی‌دانستم. فقط از دوستی که معرفی‌شان کرده بود، شنیده بودم یک گروه موسیقی محلی مغولی است که به سبکی سنتی آواز می‌خوانند.

کافه پر از جمعیت بود و تازه‌واردها به زحمت جایی برای نشستن دست و پا می‌کردند. پس از مدتی انتظار اعضای گروه رسیدند و کمی بعد شروع کردند به نواختن و خواندن ...

یادم است همان شب وقتی برای اولین بار صدای آواز «ایلچی» خواننده اصلی گروه و نوای سازهایشان در آن فضای کوچک طنین انداخت، فهمیدم با یک موسیقی متفاوت مواجه هستم.

چیزی که در دنیای رنگارنگ و پرهیاهوی موسیقی امروز، نوعی تشخص و روح خاص خود را دارد و به راحتی نمی‌توان از کنارش گذشت.

بعد از اولین برخورد با این گروه، برایم جالب شد درباره «هان گای» و داستان شکل‌گیری آن بیشتر بدانم. داستانی که فکر کردم شاید شنیدنش برای شما هم جالب باشد.


گروه موسیقی «هان گای» در سال ۲۰۰۴ با گرد هم آمدن پنج هنرمند جوان از اقلیت مغولی چین تشکیل شد.

آن‌ها با تلفیقی هنرمندانه و خلاقانه از ترانه‌های محلی و سازهای سنتی مغولی، یک شیوه قدیمی آوازخوانی حلقی به نام «خومی» و ریتم‌هایی از موسیقی مدرن، موسیقی قوی و منحصر به فردی آفریده‌اند که حال و هوای علف‌زارهای مغولستان را وارد فضای زندگی معاصر شهری کرده است.

سازهای اصلی آن‌ها، سازهای سنتی مغولی مانند «مورین خور» یا دوتار سر اسبی و «توبوشور» یا عود دوتار است. آن‌ها حتی سازی نسبتاً فراموش‌شده را که نوعی فلوت محلی به نام «مودونچور» است، احیا کرده‌اند و در کنار آن از برخی سازهای غربی مانند گیتار باس و پرکاشن هم استفاده می‌کنند.

ترکیب ماهرانه موسیقی سنتی مغولی با رنگ و بویی مدرن که نتیجه سابقه فعالیت اعضای گروه در فضای موسیقی راک زیرزمینی چین است، توانسته موسیقی بسیار تأثیرگذاری ایجاد کند که روز به روز مخاطبان بیشتری می‌یابد.

این گروه نسبتاً جوان که تا مدتی پیش فقط در چند بار و کلوپ موسیقی پکن برنامه اجرا می‌کرد، این روزها کم‌کم در عرصه موسیقی جهانی مطرح شده و بعد از چند تور خارجی برای اجرای برنامه، حالا خیلی از روزنامه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی گزارش‌ها یا مصاحبه‌هایی را به معرفی آن‌ها اختصاص داده‌اند.

داستان شکل‌گیری «هان گای»

«ایلچی» هنرمند جوانی که گروه هان گای را تشکیل داده، از اقلیت مغولی چین است و در شهر شیلینهوت منطقه مغولستان داخلی متولد شده است.

او در ۱۲ سالگی با خانواده‌اش به پکن نقل مکان کرد ولی هر سال همراه آن‌ها به دیدار زادگاهش می‌رفت و آوازهای محلی مغولی که پدربزرگش می‌خواند، از کودکی در خاطرش نقش بسته بود.

ایلچی در سال ۲۰۰۰ یک گروه موسیقی راک‌آلترناتیو به نام «تی - ۹» تشکیل داد که تحت تأثیر گروه‌های راک و متال آمریکایی بود و یک سی‌دی موسیقی هم منتشر کرد. اما اگر موسیقی قبلی و کنونی ایلچی را بشنوید، باور نمی‌کنید که متعلق به یک نفر باشد.

او بعد از سه سال اجرای موسیقی راک در کلوپ‌های پکن کم‌کم از این نوع موسیقی خسته شده و به این نتیجه رسیده بود که نمی‌تواند با موسیقی راک احساسش را به خوبی بیان کند.

درست در همان موقع بود که اتفاقی، یک سی‌دی موسیقی به دستش رسید از یک شیوه قدیمی آوازخوانی حلقی که در مغولی به آن «خومی» می‌گویند.

این سبک آواز که بیش از ۲۰۰۰ سال در موسیقی مغولی قدمت دارد، تقریباً فراموش شده بود؛ تا این‌که در سال‌های اخیر چند خواننده محلی آن را احیا کرده‌اند.

در این شیوه آواز، خواننده هم‌زمان دو نت یا بیشتر را با گلویش ایجاد می‌کند که نوعی لرزش خاص در صدا به وجود می‌آورد.

ایلچی با شنیدن آواز خومی احساس کرد که این موسیقی و این آواز، چیزی را که سال‌ها در خون او بوده، زنده کرده است و ناگهان خاطره آوازهای محلی که از بچگی شنیده بود، برایش زنده شد.

او تلاش کرد با گوش کردن به سی‌دی، آواز خومی را یاد بگیرد؛ ولی کار آسانی نبود. تا این‌که روزی شنید یکی از استادان معروف خومی از کشور مغولستان برای برگزاری کارگاهی آموزشی به مغولستان داخلی چین دعوت شده است. همان روز بلیت قطار خرید و به شهر هوهوت شتافت و مدتی را به شاگردی استادان خومی گذراند.

این ماجرا برای او مانند تولدی دوباره در عرصه موسیقی بود. خومی برای او نه تنها یک دریچه تازه در دنیای موسیقی، که نوعی هویت‌یابی جدید هم بود.

او پس از آن جستجو در ریشه‌های فرهنگ موسیقی سنتی مغولی را آغاز کرد و به جمع‌آوری ترانه‌های محلی پرداخت.

یک سال بعد با یافتن همراهانی از میان هنرمندان اقلیت مغولی چین، گروه موسیقی جدیدی را تشکیل داد و نام «هان گای» را برایش برگزید که یک واژه قدیمی مغولی به معنی مراتعی زیبا با کوهستان و رودخانه و آسمان آبی است.

اولین سی‌دی رسمی آن‌ها با عنوان «معرفی هان گای» در سال ۲۰۰۶ منتشر شده است.

چند نمونه از کارهای این گروه

۱- ایلچی در ترانه «من و سازم» می‌خواند:

اسب سپیدم با وقار گام برمی‌دارد
و دوتار چوبی محبوبم نغمه خنده‌ها و اشک‌هایم را می‌نوازد
علفزار محبوب زادگاهم
همیشه ترانه ستایشم را برایت خواهم خواند
سرزمین محبوبم
برایت خواهم خواند و خواهم نواخت با دوتارم ...

۲- ترانه «پنج سلحشور» داستان پنج جنگجوی افسانه‌ای است که از ثروتمندان می‌ربایند و به فقیران می‌بخشند. در این ترانه می‌توانید نمونه‌ای از آواز خومی را بشنوید که با تلفیق با گیتار الکتریک حال و هوای فیلم‌های وسترن را نیز تداعی می‌کند.

۳- ترانه «باده‌نوشی» را اعضای گروه بعد از یک شب سرمستی، به صورت بداهه نواختند و خواندند و بعد از آن به یکی از ترانه‌های محبوب گروه تبدیل شده است.

آن‌ها در بخشی از این ترانه می‌خوانند:

باشد که ترانه ما هرگز خاموش نشود
باشد که بخت ما هرگز زوال نیابد
همیشه جام باده به دستمان
همیشه ترانه‌ای بر لب‌هایمان ...

به قول یک منتقد موسیقی، با شنیدن موسیقی هان گای، دلتنگ سرزمینی می‌شویم که هرگز در آن نبوده‌ایم.