خدا‌حافظ موریس ژار

کیوان ایزدمهر

این بعد از ظهر بهاری وقتی خبر رفتن موریس ژار افسانه‌ای را شنیدم دلم گرفت. مثل شنیدن خبر رفتن یکی از دوستان نزدیک یا آدم‌های محبوب زندگی. یادت می‌آید چقدر با هم درباره‌اش صحبت می‌کردیم و ستایشش می‌کردیم‌؟

یاد آن شب‌هایی افتادم که تا نزدیکی صبح به موسیقی فیلم‌هایش گوش می‌کردیم و با هم گپ می‌زدیم. چند سال از آن شب‌ها می‌گذرد؟ یاد آن شب‌ها کردم و آن نوارهای قرمز سونی. یاد اولین بار که با ذوق و شوق نسخه بی‌کیفیت و بی‌رنگ دکتر ژیواگو را پیدا کردیم و چند بار پشت سرهم دیدیم.

موریس ژار‌، هنرمند بی‌مانندی بود‌٬ یکی از آن‌ها که بیشتر به خدایان شباهت دارند تا به بشر و جز سجده و ستایش از تو کاری بر‌نمی‌آید و آثاری که هر کدامشان را به جز شاهکار نمی‌شود نام دیگری گذاشت.

موریس ژار

موسیقی عربی و راز و رمز صحرا را در «لورنس عربستان»، فیلم بی‌بدیل دیوید لین کبیر به موسیقی فیلم تبدیل کرد. آن صحنه را یادت می‌آید وقتی پیتر اتول با آن چشم‌های آبی درشت خیره شد به آن کبریت روشن و صحنه دیزالو شد به طلوع خورشید در افق بی‌انتهای صحرا و ارکستر شروع کرد به نواختن قطعه «این است صحرا» یا آن صحنه که لورنس با لباس عربی و شتر کنار دریای سرخ با غرور قدم می‌زند و به غروب نگاه می‌کند.

یادت می‌آید وقتی عشق یوری و لارا را با آن ملودی زیبا «دکتر ژیواگو» جاودانه کرد. تهیه کننده گفته بود موریس متخصص موسیقی صحرا است ولی ثابت کرد همان‌طور که هرم گرما را به زبان نت‌ها بیان می‌کند بلد است سرما و یخبندان دشت‌های منجمد روسیه را هم منتقل کند.

پوستر فیلم دکتر ژیواگو

آن صحنه آخرین دیدارشان در آن ساختمان برف گرفته یادت می‌آید. وقتی آخرین نگاه یوری از آن پنجره یخ زده به مسیر سورتمه لارا در دشت‌های سفید با نوای بالالایکایی که تم لارا را می‌نواخت همراه کرد.

«محمد رسول الله» را یادت می‌آید؟ آن شبی که در مسجد محل رفتیم و تماشایش کردیم. با آن موسیقی که انگار از آسمان می‌آمد. خود موریس ژار گفت من اذان را به ارکستر درآوردم. یادت می‌آید صدا و سیما هر وقت در روزهای جشن و عزا موسیقی مذهبی کم می‌آورد موسیقی متن محمد رسول الله را می‌‌گذاشت؟

یادت می‌آید تلویزیون سالی چند بار فیلمش را نشان می‌داد؟ صحنه به صحنه و موسیقی مربوط به آن را حفظ کرده بودیم. وقتی سپاه اسلام در جنگ احد شکست خورد و ابوسفیان با آن صدای بم و مردانه نصرالله متقالچی حرف می‌زد. یادت هست که تا مدت‌ها این موسیقی و آن جملات ورد زبانمان بود؟

وقتی عمر مختار روی آن پل، دمار از روزگار ایتالیایی‌های اشغالگر و افراد ارتش ژنرال گراتزیانی درآورد و موسیقی جشن پیروزی را کامل کرد، یادت هست چقدر ذوق کردیم؟ قیافه آنتونی کوئین با آن لباس عربی و ریش یادت می‌آید که چقدر بهش می‌آمد؟

پوستر فیلم لورنس عربستان

این اواخر دیگر پیر شده بود در فیلم «روح» آن ترانه قدیمی را برای موسیقی فیلم استفاده کرد. و نامش را در فیلم «انجمن شاعران مرده» دیدم. دیگر بیشتر او را با نام پسرش ژان میشل ژار و موسیقی الکترونیک او می‌شناختند. و امروز هم خبر رسید که...

آخر یکی از کنسرت‌هایش بغض می‌کند و می‌گوید: دیوید خوشحال خواهد شد‌. مطمئنم الان آن بالاها یک جایی نشسته و با دیوید لین و مصطفی عقاد خوش و بش می‌کند... خداحافظ استاد.