آهنگ‌سازی از جنس رنگین‌کمان و درخت سرو

محمود خوشنام

این بار می‌خواهیم یاد یکی از آهنگ‌سازان پیشرو ایرانی را زنده کنیم که درست در آخرین روز سال ۱۳۸۶ در انزوای فقر و غربت خود در استانبول از دار دنیا رفت. آهنگ‌سازی که علاوه بر موسیقی، در ادبیات نیز دستی توانا داشت.

ثمین باغچه‌بان در سال ۱۳۰۴ در تبریز زاده شده بود. پدرش جبار باغچه‌بان، بنیان‌گذار نخستین مدرسه کودکان کر و لال در ایران بود و مدرسه خانگی‌اش را «باغچه اطفال» نام نهاده بود. ثمین در همین باغچه، در میان شعر و سرود چشم به جهان گشود و پس از گذراندن دوره دبستانی در تبریز و شیراز، در نوجوانی در تهران وارد هنرستان عالی موسیقی شد.

ثمین باغچه‌بان (عکس از کریم امامی، مجله‌ی بخارا)

یکی دو سالی بعد در نیمه کار تحصیل، بخت یار او شد و با استفاده از یک بورس دولت ترکیه به آنکارا رفت و در کنسرواتوار این شهر به ادامه تحصیل در زمینه آهنگ‌سازی پرداخت و در بازگشت به ایران به مقام استادی هنرستان رسید و شاگردان بسیار پرورش داد.

ثمین باغچه‌بان در قلمرو آهنگ‌سازی بیش از هر چیز به موسیقی ملی و بویژه بومی ایران توجه داشت و می‌کوشید با بازسازی و تنظیم ترانه‌های بومی، ارزش‌های نهفته در آن‌ها را برجسته‌تر سازد.

بومی‌وار، شلیل و ویرانه، رنگین‌کمان، سپاهیان و پرستندگان و درخت سرو از کارهای نام‌یافته او است که بیشتر برای تک‌خوان، ارکستر و گروه آواز جمعی ساخته و پرداخته شده و به یاری همسرش ابلین باغچه‌بان، خواننده مترو سوپرانو اپرای تهران و سرپرست گروه‌های آواز جمعی در ایران پیش از انقلاب به اجرا درآمده است.

به یاد ثمین، تکه‌ای از «درخت سرو» او را می‌شنویم که براساس این دوبیتی محلی آفریده شده است.