«ستاره افغان» دریچه‌ای به جهان موسیقی در افغانستان

بکتاش سیاووش

«ستاره افغان» نامی آشنا برای شهروندان افغان است. این روزها سومین دوره از این رقابت‌ها برای کسب لقب بهترین آوازخوان افغان به پایان رسیده است. این برنامه به ابتکار تلویزیون خصوصی طلوع در افغانستان برگزار شده است.

این رسانه دیداری بیشتر برای آن‌چه که «ترویج فرهنگ بیگانه در افغانستان» خوانده می‌شود، مورد انتقاد افراطیون مذهبی و گاهی هم دولت افغانستان قرار می‌گیرد.

حضور و هنرنمایی دختران جوان افغان بر صفحه‌ی تلويزيون، آن هم در حال اجرای آهنگ در کشوری که تا چند سال پیش فعالیت‌های تلویزیونی از سوی رژیم طالبان در آن قدغن شده بود، موضوع قابل توجهی به شمار می‌رود.

فریده افغان، یکی از دوازده خواننده‌ی بهتر در مسابقه

فریده ترانه بانوی بیست و چهار ساله افغان، ساکن شهر هرات در غرب افغانستان است که با وجود فضای ترس و وحشت برای آوازخوانی زنان درافغانستان به روی صحنه رفت و با اجرای چند ترانه و آواز در مسابقه انتخاب «ستاره افغان» محبوبیت زیادی به دست آورد.

فریده در این مسابقه، در ميان بيش از دو هزار نفر، شرکت کننده در گروه دوازده بهترین آوازخوان جای گرفت.

فریده ترانه، عشق به موسیقی را زمانی انتخاب کرد که دو گزینه بیش نداشت: آوازخوانی به قیمت از دست دادن جان و یا هم عقب‌نشینی از یک حرکت پویا و متحول:

«بسیار تلخ است که بگویم؛ فامیلم در ایران زندگی می کنند. پدر جان، مادر جان و چند همشیره‌ام در ایران‌اند. من این‌جا با همشیره و یازنه‌ام (شوهر خواهرم) در کابل هستم.

وقتی که من در برنامه ستاره افغان شرکت کردم، فامیلم در ایران بودند. بعد هم افراد ناشناس به خودم زنگ می‌زدند و می‌گفتند که نکن این کار را. تو از هرات هستی و از این حرف‌ها ... من زیاد بحث نمی‌کردم و هیچ‌وقت هم به فامیلم نگفتم که این‌طور اتفاق‌های شدید شده. تا این‌که چند تلفن به فامیلم در ایران شد و تهدید تا اندازه شدید شد که باعث بستری شدن مادرم در یمارستان شد.

خودم تصمیم قطعی گرفته بودم حالا که به مرحله‌ی بهترین دوازده نفر رسیده‌ام، دیگر شرکت نکنم و ادامه ندهم. پدر جانم فوراً به هرات آمدند. گفتند درست است. خیر! تا این‌جا شرکت کردی؛ ما ممانعت نکردیم. ولی حالا مسأله مرگ و زندگی خود تو شده.

باز وقتی گفتند مرگ و زندگی، گفتم من خودم فکر می‌کنم دارم یک جهاد می‌کنم. اگر یکی می‌آید و مرا بی‌گناه و فقط به خاطر هنرم می‌کشد، بیاید بکشد. این شد که من شرکت کردم. فکر نکردم که شاید اتفاقی برای من بیفتد. اما تهدید بسیار زیاد بود.»

خانم ترانه می‌گويد قبل از این‌که در برنامه ستاره افغان برای انتخاب آوازخوان برتر شرکت کند، از فضای موجود برا ی محدودیت در فعالیت‌های زنان آگاه بوده است؛ اما برای این در برنامه ستاره افغان شرکت کرده است تا دیگر هیچ تابویی برای زنان افغان وجود نداشته باشد:

نجیب‌الله محمودی، برنده‌ی دوره‌ی دوم مسابقه ستاره افغان

«خوب آدم وقتی راهی را انتخاب می‌کند، مسلماً جنبه‌های مثبت و منفی آن را هم فکر می‌کند. من می‌دانستم که جنبه منفی شرکت در برنامه ستاره افغان شاید برای من به خاطر این‌که یک دختر هستم در افغانستان، بسیار زیادتر از جنبه‌های مثبت آن است.

منتهی، خب قبول کردم؛ چون افغانستان رو به پیشرفت است، هر کس از یک طریق باید این کشور را بسازد. این درست نیست بگوییم افغانستان را باید فقط از نظر صنعت بالا ببریم. فکر می کنم آوازخوانی خصوصاً طبقه بانوان که دوباره دارند رشد پیدا می‌کند، بسیار در فرهنگ افغانستان مؤثر است.

در این چند دهه‌ی گذشته بسیار ترس بود؛ خصوصاً طبقه بانوان و می‌ترسیدند به اجتماع بیایند شرکت من در برنامه ستاره افغان یک روحیه‌ای شد برای بقیه و اطمینان دارم که خیلی‌های دیگر حالا روحیه بیشتر پیدا کرده‌اند تا وارد اجتماع شوند برای آوازخوانی یا غیر از آوازخوانی، مثلاً صحنه سینما و ...»

ترانه می‌گوید خانواده‌اش بزرگ‌ترین حامی وی در برابر همه‌ی تهدیدها بوده و عزم وی برای آوازخوانی را بیشتر تقویت کرده است:

«می‌توانم به‌صراحت بگویم که اقوام بسیار نزدیک از این کار من ممانعت شدید کردند. ولی برای شرکت در برنامه ستاره افغان، تنها حامی من، فامیل خودم بود که همیشه پشتیبانی کرد و مرا حمایت کرد.

اگر پشتیبانی فامیل باشد آدم ایستادگی مستحکمی دارد و احساس می‌کند یک کوه پشت سرش است. خوشبختانه فامیلم پشتیبان من بودند در حالی که اقارب بسیار نزدیک مثل ماما، عمه یا بچه‌عمه بودند که ممانعت شدید داشتند که من نباید این کار را انجام بدهم.»

آن‌گونه که مجريان اين برنامه تلويزيونی می گويند آوازخوانان جوان در برنامه ستاره افغان از طريق رأی مردم به وسیله «SMS» یا پیامک تلفنی از يک مرحله به مرحله ديگر می‌روند و انتخاب نهايی ستاره افغان نيز بر اساس همين روش صورت می‌گيرد. ترانه که حالا در میان دوازده بهترین انتخاب گردیده است و به عنوان هنرمند محبوب میان جوانان افغان مطرح گشته است، از طرح‌هایش برای آینده می‌گوید:

«تلاش خود را ۱۸۰ درجه، ۳۶۰ درجه بیشتر می‌کنم. قبل از شرکت در برنامه ستاره افغان، خب یک تمرینی برای خودم بود. شاید تمرین کمتر می‌کردم، بیشتر می‌کردم، زیاد برایم مهم نبود. وقتی حالا مثلاً در سطح کشور مطرح می‌شود، فقط باید تلاش خود را بیشتر کنم؛ به خاطر این‌که توقعات مردم بسیار بالا می‌رود.

فقط به خاطر مردم؛ چون خودم شاید از خودم این توقع را نمی‌داشتم. یک یاد می‌گرفتم و یک آواز برای خود و فامیل می‌خواندم، خلاص. اما حالا نمی‌توانم فقط به خودم یا چیزی که من خودم دوست دارم، اکتفا کنم. حداقل باید ۵۰ درصد برای مردم باشد؛ ۵۰ درصد دیگر به ذوق خودم.»

تحول جدیدی که در آخرین دور از رقابت های ستاره افغان از سوی مجریان آن روی دست گرفته شده است، تمرکز روی آهنگ‌های افغانی است و این در حالی‌ست که در اولين دور برنامه ستاره افغان، بيشتر شرکت‌کنندگان آهنگ‌های غيرافغانی چون ایرانی، هندی و تاجیکی را برای اجرا انتخاب می‌کردند.

با اين حال «ستاره افغان» در مدت کمی که از عمرش می گذرد توانست محبوبيت زيادی در ميان جوانان افغان پيدا کند. شماری از افغان‌ها بدين باور دارند که اين اقدام در کشف استعدادهای سرکوب‌شده جوانان افغان کمک می‌کند و اگر اين ظرفيت ها از سوی ارگان‌های مسئول رشد داده شود، فصل نوینی در عرصه موسيقی و آوازخوانی افغانستان را شاهد خواهیم بود.