طنین موسیقی سنتی ایران در اروپا

امیدرضا میرصیافی

گروه موسیقی «دستان» به زودی دور تازه‌ای از کنسرت‌هایش را به خوانندگی همایون شجریان در اروپا آغاز می‌کند. به همین بهانه امیدرضا میرصیافی با حمید متبسم، تک‌نواز تار و سه‌تار و از اعضای پایه‌گذار «دستان» گفت‌‌وگویی کرده است. وی از برنامه‌های اخیر و آینده‌ی این گروه با همایون شجریان و همچنین پروژه‌های مشترک «دستان» با ارکسترهای خارجی پرسیده است.

گروه موسیقی «دستان» را می‌توان یکی از پرکارترین گروه‌های موسیقی سنتی در خارج از کشور به ‌حساب آورد. گروه «دستان» در سال ۱۹۹۱ توسط حمید متبسم آهنگساز و نوازنده‌ی تار و سه تار تاسیس شد. این گروه در آخرین دور از سلسله کنسرت‌هایی که در سالیان اخیر در گوشه ‌و کنار جهان اجرا کرده است، در اکتبر و نوامبر گذشته همراه با سالار عقیلی، خواننده‌ی جوان موسیقی ایران، یک تور یک ماهه در آمریکا و کانادا برگزار کرد که با استقبال خوبی همراه شد. توری که از تورنتو در کانادا آغاز و در فیلادلفیای آمریکا به نقطه‌ی پایان خود رسید. حمید متبسم در مورد تور «دستان» و سالار عقیلی می‌گوید:

تور اخیر ما در آمریکای شمالی را حسین بهروزی‌‌نیا هماهنگ کرده بود و به جرات می‌توان گفت که یکی از بهترین تورهای ما بود. چون واقعا هماهنگی زیادی برای آن شده بود.‌ سالار عقیلی هم به عنوان خواننده همراه ما بود و از وظیفه‌ای که به او داده شده بود، بسیار سربلند بیرون آمد. کار او تاثیر خیلی خوبی گذاشت.

حمید متبسم، از وبلاگ موسیقی ما

به هر حال چون «دستان» به عنوان یکی از نمایندگان موسیقی‌سازی مقیم ایران شناخته شده، غالبا قسمت اول برنامه‌ی ما موسیقی سازی است. این طور بود که قسمت اول برنامه را با آثاری از حسین بهروزی‌‌نیا آغاز می‌کردیم و در قسمت دوم، اثر «دریای بی‌پایان» کار آقای سعید فرج‌‌پوری را اجرا می‌کردیم.
گروه «دستان» از گذشته تا به حال تجربه‌ی همکاری با خوانندگان بسیاری از جمله پریسا، سیما بینا و صدیق تعریف را داشته است و سالار عقیلی آخرین آنهاست. حال پس از تجربه‌ی موفق با عقیلی در کنسرت‌های اخیر آمریکا و کانادا نوبت همایون شجریان رسیده است تا اولین تجربه‌ی مستقل خود را با گروه «دستان» آغاز کند.

حمید متبسم در این مورد به رادیو زمانه می‌گوید:

ما پروژه‌ی تازه‌ای را با آقای همایون شجریان شروع کرده‌ایم که در این برنامه در دو قسمت آثاری از سعید فرج‌‌پوری و من اجرا خواهد شد. در ژانویه ۲۰۰۸ نیز برنامه‌ها در ایتالیا، آلمان، هلند، بلژیک، انگلیس، سوئد و نروژ شروع می‌شود.

حمید متبسم معتقد است که باید مشعل ماراتن موسیقی سنتی ایران را به دست غیر ایرانیان متعهد و متخصص در موسیقی سپرد تا آن را به آتشکده‌ی جهانی موسیقی برسانند. وی در همین راستا تجربه‌هایی را با ارکستر فیلارمونیک بی.بی.سی و ارکستر زهی کنسرواتوار هلند آغاز نمود و در ادامه نیز نشست مشترک او با «پاسکال روفه» رهبر میهمان ارکستر فیلارمونیک بی.بی.سی که رهبری ارکستر سمفونیک لیژ را نیز برعهده دارد، منجر به شکل‌گیری ایده‌ انجام یک پروژه‌ی مشترک، تحت عنوان «نوای مشترک» با ارکستر سمفونیک لیژ می‌شود.

پایه‌گذار گروه «دستان» در این باره می‌گوید: فکر و ایده‌اش برمی‌گردد به اوایل سال ۲۰۰۶ که ما به دعوت ارکستر سمفونیک بی.بی.سی به لندن رفتیم و آنجا کاری را تقریبا بداهه انجام دادیم. یک قسمت از برنامه با تعدادی از نوازنده‌های آنها به مدت یک هفته تنظیم شد. آن هم بدون نت و برنامه‌ریزی مشخص روی قطعه‌ای از آثار «نیمه شب» حسین بهروزی‌نیا کار کردیم. نوازنده‌های ارکستر سمفونیک هم که مایل و کنجکاو برای بداهه‌ و بدون نت کار کردن، بودند با ما همکاری کردند. آنجا ما با رهبر میهمان به‌ نام «پاسکال روفه» آشنا شدیم که در آن دوران برای رهبری ارکستر سمفونیک بی.بی.سی از فرانسه دعوت شده بود. در کنار کار ما قطعاتی هم از آهنگسازان ایرانی دیگر و همین‌طور آهنگسازان روس اجرا شد. آنجا ما با این رهبر آشنا شدیم و ایشان کنجکاوی و علاقه به موسیقی ایران نشان داد.

در نشستی که بعد از این برنامه با ایشان داشتم، پیشنهاد داد که چرا ما یک کار فکر شده انجام ندهیم، چون پیش از این هم ما فکر کرده بودیم که با گروه «دستان» پیوندی به وجود بیاید و راه‌های مشترک بین موسیقی شرق و غرب بیشتر شود و کاری به این شکل انجام دهیم.
از آنجایی ‌که همیشه امکان اجرای خیلی خوب در ایران و امکان اجرای کارهایی که برای سازهای غربی در ایران نوشته می‌شود، کم بوده (به خصوص بعد از انقلاب) و با نابسامانی که در ارکستر سمفونیک و در اجرای سازهای غربی در ایران وجود دارد، ما این کار را با ارکسترهای اروپایی که ورزیده هستند، شروع می‌کنیم.

به هرحال آنها انسجام بیشتری دارند، تا اینکه به روزی امیدوار باشیم که بشود این آثار را در ایران هم اجرا کرد. این برنامه، در واقع اولین برنامه‌ی این پروژه در دو شهر لیژ و شارلاروای بلژیک در فاصله‌ی ۲۷ تا ۲۹ آوریل اجرا خواهد داشت. آثاری که در این کار اجرا می‌شود یک قطعه از حسین بهروزی‌نیا و دیگری از من است که بوسیله‌ی محمدرضا درویشی تنظیم شده‌اند. ما قبل از کنسرت چند جلسه تمرین جمعی خواهیم داشت و این برنامه را اجرا خواهیم کرد.

ما قصد نداریم این پروژه را به همین‌جا ختم کنیم بلکه قصد ما این است که این آثار را برای ارکسترهای بزرگ تمام دنیا ارسال کنیم و موضوع این برنامه را برایشان توضیح دهیم. شاید این امکان پیش بیاید که موسیقی ما با حمایت و پشتوانه‌ی موسیقی غرب به شکلی که از دوران وزیری در ایران کار شده، در تمام دنیا اجرا و معرفی شود. به همین دلایلی که گفته شد موسیقی ما اجراهای شاخص کمتری داشته است.