گفتگو با شهرام ناظری به بهانه کنسرت در پاریس

ایرج ادیب‌زاده

دریافت فایل صوتی

برای پنجمین‌بار از سال ۱۹۹۰، شهرام ناظری خواننده‌ی نامدار موسیقی ایرانی، در صحنه‌ی تئاتر شهر پاریس کنسرتی اجرا کرد. اینبار، پس از غیبتی چهارساله؛ اما این موجب نشد که بلیت‌‌های کنسرت از چندماه قبل، پیش‌فروش نشود و بسیاری از علاقمندان هم پشت درهای بسته بمانند.

اینبار شهرام ناظری با کارهای تازه‌اش شنوندگان را غافلگیرکرد. نوآوری در گزینش شعرها، کاربرد تنبور، دف و طبل به‌شکلی حماسی با آمیزه‌ای از سروده‌های مولانا و فردوسی و البته پهلوی‌خوانی. همه‌ی اینها که نزدیک به ۲ساعت طول کشید، شنوندگان در تئاتر شهر را که ۸۰ درصد آنها را فرانسویان تشکیل می‌دادند در شور و جذبه فرو برد. در این شب بیادماندنی، موسیقی ایرانی که حماسی بود و نه تغزلی، علیرضا فیض باشی‌پور با تنبور، حسین رضایی با دف و دهل و خود شهرام ناظری با سه‌تار هنرنمایی کردند.

اجرای روان و پرشور مردی که به اصلیت کردی خود بسیار پایبند است و در کنسرت تازه اش بخشی را به پهلوی‌خوانی کردی اختصاص داد، راه تازه‌ای را در موسیقی ایران گشود. شهرام ناظری می‌گوید: "من به رومی و شاهنامه‌ی فردوسی روی آوردم، زیرا حس کردم این فرهنگ و گفته‌های حماسی او را همواره با خود دارم." در گفت‌وگویی با شهرام ناظری از او پرسیدم، چرا چهارسال از تئاتر شهر پاریس، جایی که آوازهایش طرفداران بسیار دارد، دور بوده است:

"بخاطر اینکه از ابتدای کار، بیشتر به دعوت تئاتر شهر پاریس و تئاتردولاویل‌ به پاریس آمده‌ام و یک عده شنوندگان خوب فرانسوی و هموطنان خودمان را داریم. در نتیجه همیشه فکر کردم که دیگر این کلاس را نباید خراب بکنم و جای دیگری بروم کنسرت بدهم. البته دست من نیست. من باید منتظر شوم تا مرا دعوت کنند، چون یکطرف دولت فرانسه است و یک طرف هم تئاترشهر. تئاتر شهر هم تئاتری‌ست که اصولی برای خودش و دعوت کردن از هنرمندان دارد. این است که خب، من هم همیشه منتظر می‌شوم که اینها مرا دعوت بکنند. ما نمی‌توانیم خودمان، خودمان را دعوت کنیم و این دلیلی بود که این دفعه قدری دیرتر از همیشه کنسرت انجام شد. من از سال ۱۹۸۸ در اینجا هر دو سال یکبار،‌ هر سه‌سال یکبار یا هر سال، با گروه‌های گوناگون کنسرت داشتم. ولی خب، خیلی خوشبختم که باز مرا دعوت کردند.

برنامه‌ی اینبارتان بیشتر روی چه تمی است؟

چون بطور کلی سال رومی هست و از آنجا که تخصص خود من، همانطور که همه می‌دانند، از ۳۵ سال پیش در این زمینه است؛ طبیعتاً یک بخش برای رومی است و یک بخش هم ما داریم که در واقع موسیقی مقامی است؛ موسیقی شاهنامه‌ی کردی‌ست که در حقیقت یک نوع موسیقی‌ست که با مقامهای تنبور آمیخته‌ و از یک جنبه‌ی اساطیری و حماسی برخوردار است که درحقیقت تم خود شاهنامه‌ی فردوسی هست.

احساس شما از استقبال فرانسوی‌ها از موسیقی سنتی ایران که اکنون بسیار رواج پیدا کرده و علاقمند پیدا کرده چیست؟

با کارهایمان چند نوع ایده و هدف داریم. به‌ویژه که اکنون هم قدری کشورهای جهان به هم وصل شده‌اند. در حقیقت یکی از هدف‌های مستمر من در این سالیانی که گذشت معرفی فرهنگ ایران به جهانیان بوده است. حدود ۲۰ سالی ست که در اکثر فستیوالهای بزرگ جهانی شرکت و سعی کرده‌ام این کار را تا آنجایی که از دستم برمی‌آید و توانایی هنری‌اش را دارم انجام بدهم. مهمترین پروژه‌ای هم که داشتم معرفی موسیقی ایران بوده است در قالب آن بخش حماسی‌ـ عرفانی‌اش که مربوط می‌شود به مولوی، به موسیقی اصیل خودمان و به ترکیب لحن‌های حماسی و لحن‌های شاهنامه‌ای که یکمقدار خودم راجع به این لحن‌ها و طرز با آنها کار کرده‌ام؛ همچنین معرفی موسیقی قوم کرد که مربوط به ژن و پیشینه‌ی خود من است. در نتیجه برای این دو مورد همیشه ظرف این سالیان کار کرده‌ام و این یکی از مسایلی‌ست که خیلی باعث خوشحالی خود من است که می‌بینم فرانسوی‌ها اینطور علاقمند هستند به کار ما. وقتی در تئاتر شهر پاریس کنسرت داریم، می‌بینم که شاید ۸۰ درصد شنوندگان فرانسوی هستند و این خودش نشانه‌ی خوبی‌ست. یعنی اینکه واقعاً در خارج از ایران، خارج از زبان ما و هموطنان ما، واقعا دیگران هم به فرهنگ ما علاقمند هستند.