ویکی لیکس و تغییرات آب‌وهوایی در جهان

بیژن روحانی

در اسناد محرمانه‌ی ویکی لیکس، پای مباحث زیست‌محیطی نیز به میان کشیده شده است. اسناد منتشر شده توسط این سایت، تنها پشت پرده‌ی روابط سیاسی کشورها را آشکار نمی‌کند، بلکه بخشی از آنها به طور مستقیم به تلاش دولت ایالات متحده‌ی آمریکا برای تاثیر گذاری بر موافقت‌نامه‌های مربوط به تغییرات آب و هوایی می‌پردازد.

در میان هزاران صفحه سند محرمانه، اکنون نشانه‌های آشکاری از این‌که چگونه آمریکا سعی کرده است بر نتیجه‌ی گفت‌وگوهای زیست محیطی و به‌خصوص کنفرانس‌ها و نشست‌های تغییرات آب و هوایی تاثیر بگذارد و آن را به نفع خواسته‌های خود تغییر دهد، وجود دارد.

بیشترین تلاش‌های آمریکا در خصوص نشست کپنهاگ صورت گرفته که در سال ۲۰۰۹ برگزار شد. اسناد نشان می‌دهد آمریکا موفق شده است چندین و چند کشور را با خواسته‌های خود همراه کند و در این راه تنها با چند کشور از جمله برزیل و نروژ رو‌به‌رو بوده است که به سادگی به خواسته‌های آمریکا تن در نداده‌اند.

آمریکا خواهان افزایش حداکثر حمایت‌ها از موافقت‌نامه‌ی کپنهاگ بوده است؛ موافقت‌نامه‌ای ضعیف و کم‌اثر که از نشست تقریباً به شکست انجامیده‌ی سال گذشته حاصل شد.

نشست جهانی کپنهاگ

با این حال در دید سیاستمداران آمریکایی، این موافقت‌نامه می‌توانست منافع کشور آنها را تامین کند. از این‌رو آنها خواهان جلب حمایت کشورهای بیشتری از این موافقتنامه‌ی نه چندان موثر و کارساز بوده‌اند. مطابق این اسناد، آمریکا یک عملیات وسیع جاسوسی، تطمیع و فشار را برای همراه کردن هرچه بیشتر هیئت‌های نمایندگی کشورها انجام داده است و در نتیجه‌ی آن در نهایت ۱۴۰ کشور از این موافقت‌نامه حمایت کردند که به رقم مورد نظر آمریکا نزدیک بوده است.

در این راه، آمریکا سعی کرده است به اطلاعات شخصی تعدادی از هیئت‌های نمایندگی در سازمان ملل دست پیدا کند.

دیپلمات‌های کشورهایی که اطلاعات شخصی آنها مورد توجه آمریکا بوده‌اند عبارتند از چین، روسیه، فرانسه، ژاپن، مکزیک و نماینده‌ی اتحادیه‌ی اروپا. همچنین افرادی که قرار بوده در طول نشست‌های مربوط به تغییرات آب و هوایی، بر هدایت گفت‌وگوها و مذاکرات تاثیر بگذارند و یا در تنظیم اسناد نقش داشته‌اند نیز مورد توجه دولت آمریکا بوده‌اند.

جلوگیری از انتخاب یک دانشمند ایرانی

هم‌چنین بنا بر اسناد ویکی‌لیکس، آمریکا در سال ۲۰۰۸ تلاش‌های وسیعی کرد تا از انتخاب یک متخصص محیط زیست ایرانی به سمت ریاست مشترک در یکی از کارگروه‌های هیئت میان دولتی سازمان ملل متحد برای تغییرات آب و هوایی IPCC جلوگیری کند.

در ادامه‌ی این تلاش‌ها، دکتر راجندرا پاجوری، رئیس هیئت میان دولتی سازمان ملل یا IPCC نیز تحت فشار بوده تا از انتخاب مصطفی جعفری جلوگیری کند.

IPCC که در سال ۱۹۸۸ تشکیل شده، بالاترین مرجع بین‌المللی در مورد تغییرات آب و هوایی است. دکتر مصطفی جعفری از سوی دولت جمهوری اسلامی، برای ریاست در کارگروه مشترکی پیشنهاد شده بود که در آن هیئت آمریکایی نیز حضور داشت.

آمریکا به جز مذاکره با رئیس IPCC با نمایندگان اتحادیه‌ی اروپا، آرژانیتن و کشور مالی نیز در این زمینه گفت‌وگوهایی داشته و سفیران خود را از برزیل تا ازبکستان به فعالیت واداشته تا از انتخاب مصطفی جعفری به این سمت جلوگیری شود.

مصطفی جعفری، متخصص ایرانی

دکتر جعفری در صورت انتخاب شدن به این سمت می‌بایست به طور مشترک با همتای آمریکایی خود پروفسور کریستوفر فیلد در مدیریت یک کارگروه زیست محیطی همکاری می‌کرد.

به اعتقاد وزارت امور خارجه‌ی آمریکا در زمان وزارت کاندولیزا رایس، از آن‌جا که ریاست مشترک این کار گروه به معنای رفت‌وآمدهای فراوان و اقامت در کشورهای طرف مقابل است، انتخاب یک دانشمند ایرانی برای همکاری مشترک با آمریکا، می‌توانست مشکل‌آفرین و با رویکردهای کلی این کشور در قبال جمهوری اسلامی در مغایرت باشد.

در اسناد درز کرده از ویکی‌لیکس، دیپلمات‌های آمریکایی آقای جعفری را به صراحت دانشمندی با توانایی‌های بالای علمی ذکر کرده، اما در همان حال از او به عنوان یک کارمند عالی‌رتبه‌ی دولت ایران نیز نام برده‌اند؛ نکته‌ای که برای این دیپلمات‌ها، همکاری علمی با او را دشوار می‌ساخته است.

در نهایت، آقای جعفری نتوانست رای لازم را به دست آورد و یک دانشمند آرژانتینی به جای او انتخاب شد.

پس از افشای فشارهای آمریکا برای کنار زدن نماینده‌ی ایران، روز دوشنبه ششم دسامبر، دکتر راجندرا پاچوری، رئیس IPCC، هرگونه تبانی با ایالات متحده را برای کنار گذاشتن این متخصص ایرانی رد کرد.

آقای جعفری پیش از این اتفاق‌ها، یکی از نویسندگان اصلی گزارشی برای هیئت پژوهشی سازمان ملل در زمینه‌ی تغییرات آب و هوایی در سال ۲۰۰۷ بود؛ گزارشی که توانست بسیاری از کشورهای جهان را متقاعد کند که گرم شدن کره‌ی زمین و تغییرات آب‌وهوایی به احتمال بسیار زیاد بر اثر فعالیت‌های انسانی است.

این گزارش همچنین توانست به IPCC کمک کند که در همان سال به همراه ال‌گور، معاون پیشین رئیس‌جمهور آمریکا، برنده‌ی مشترک جایزه‌ی صلح نوبل شود.

راجندرا پاچوری رییس IPCC

اما به جز جلوگیری آمریکا از انتخاب دانشمند ایرانی، بحث‌های دیگر همچنان بر سر نفوذ آمریکا در توافق‌نامه‌ی کپنهاگ ادامه دارد. تعدادی از نهادهای غیر دولتی فعال در زمینه‌ی محیط زیست، از جمله سازمان «دوستان زمین» با انتقاد از عملکرد ایالات متحده اعلام کرده‌اند اسناد ویکی‌لیکس نشان می‌دهد چگونه کشورهای ثروتمند از تاکتیک‌های پنهانی برای جلب نظر و موافقت کشورهای در حال توسعه و یا فقیر با معاهداتی نظیر کپنهاگ استفاده می‌کنند؛ موافقت‌نامه‌هایی که در عمل کار چندانی در برابر خطرات زیست محیطی و انتشار گازهای گلخانه‌ای انجام نمی‌دهند و باعث فرار کشورهای پیشرفته از زیر بار مسئولیت خودشان در این زمینه می‌شوند.

بازتاب جلوگیری آمریکا از انتخاب نماینده‌ی ایران، در برخی رسانه‌های جهان

گاردین

صدای آمریکا