نشست تنوع زیستی در ناگویا

بیژن روحانی

نشست جهانی حفظ تنوع زیستی که از هفته‌ی پیش کار خود را در شهر ناگویا در ژاپن آغاز کرده با وعده‌ی کمک‌های مالی دولت ژاپن، با امید بیشتری به کار خود ادامه خواهد داد. تا پیش از اینکه دولت ژاپن اعلام کند حاضر است مبلغ دو میلیارد دلار برای حفظ تنوع زیستی در جهان هزینه کند، بسیاری از شرکت‌کنندگان در این نشست از نتایج حاصل از آن راضی نبودند.

دولت ژاپن کمک‌های خود در این زمینه را روز چهارشنبه اعلام کرد. بریتانیا نیز حاضر شده است برای حفاظت از ذخایر جنگلی، مبلغ صد میلیون پوند اختصاص دهد. نشست جهانی ناگویا توسط سازمان ملل متحد و به منظور بررسی راه‌های حفظ تنوع زیستی و حیات در کره‌ی زمین برگزار شده و نمایندگان و وزیران محیط زیست از ۱۹۳ کشور جهان در آن شرکت کرده‌اند.

نمایندگانی از بیش از صد و نود کشور جهان در ناگویا شرکت کرده‌اند

بنابر گزارش‌های منتشر شده توسط سازمان ملل متحد، جهان با خطر از دست دادن تنوع گونه‌های حیاتی روبه‌رو است. سازمان ملل امیدوار است بتواند در جریان این نشست طولانی به توافقی جهانی در خصوص ضرورت و نحوه‌ی حفظ تنوع زیستی دست پیدا کند.

اکنون به گفته‌ی هیئت‌های شرکت‌کننده در این نشست، حدود پانزده مورد از بیست سرفصل مهم حفاظتی در پیش‌نویس بیانیه‌ی پایانی مورد توافق اکثریت قرار گرفته است. با این حال منتقدان می‌گویند پیش‌نویس این توافق‌نامه به جای آن که بیشتر در خصوص راه‌ها و چگونگی حفظ تنوع زیستی تاکید کند، در خصوص دلایل به خطر افتادن و نتایج حاصل از آن صحبت می‌کند.

هم‌چنین بسیاری از نمایندگان کشورهای مختلف، بیش از هرچیز به جای نگرانی در خصوص نابودی حفظ گونه‌های حیات در کره‌ی زمین، به فکر منافع اقتصادی کشورهای متبوع خود بوده‌اند؛ امری که دست یافتن به یک توافق جهانی و فراگیر را با دشواری روبه‌رو ساخته است. به اعتقاد بسیاری از منتقدان، این نشست جهانی نیز احتمالاً با سرنوشتی مشابه نشست جهانی کپنهاگ در خصوص تغییرات آب‌وهوایی روبه‌رو می‌شود. نشست کپنهاگ که سال گذشته برگزار شده بود نیز نتوانست به اهداف از پیش تعیین شده‌ی خود دست پیدا کند.

نشست جهانی ناگویا نیز در ابتدا با ابراز امیدواری‌ها و خوشبینی‌های فراوان آغاز شده بود، اما خیلی زود و در پایان هفته‌ی اول این نشست‌ها، اختلافات جدی میان کشورهای شرکت کننده بروز کرد. کشورهای ثروتمند و عمدتاً کشورهای اروپایی متهم شده‌اند که حاضر نیستند در راه حفظ تنوع زیستی سرمایه‌گذاری‌های لازم را انجام دهند و به خصوص نمی‌خواهند در این راه به کشورهای فقیرتر که با خطر بیشتری در زمینه‌ی از دست دادن گونه‌های حیاتی روبه‌رو هستند کمک کنند.

هم‌چنین این کشورها متهم شده‌اند که منافع سرشار اقتصادی را که از طریق استفاده از منابع حیاتی در کشورهای فقیرتر و در حال توسعه به دست می‌آورند تنها برای خود نگاه داشته و در این کشورها سرمایه گذاری نمی‌کنند. به عنوان مثال در این زمینه به شرکت‌های بزرگ غربی که به طور گسترده منابع گیاهی در کشورهای در حال توسعه و یا توسعه نیافته را برای تولیدات دارویی و بهداشتی خود مورد استفاده قرار می‌دهند اشاره شده است.

بنا بر گزارش‌های سازمان ملل، جهان با خطر از دست دادن تنوع زیستی روبه‌رو است

بسیاری از کشورها معتقدند دستیابی به منابع حیاتی و بیولوژیکی باید در چهارچوب قوانین و محدودیت‌های خاصی صورت بگیرد و منافع آن باید به‌طور عادلانه تقسیم و برای حفاظت از گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری سرمایه‌گذاری شود.

بسیاری از کشورهای در حال توسعه مانند برزیل و دیگر کشورهایی که بزرگ‌ترین منابع زیستی و حیاتی را در اختیار دارند، تلاش می‌کنند تا یک طرح و توافق استراتژیک جهانی برای حفاظت از گونه‌های حیاتی تدوین شود که بتواند تا سال ۲۰۲۰ جلوی از میان رفتن گسترده تنوع زیستی را در جهان بگیرد. آنها در این راه خواستار مشارکت جدی‌تر کشورهای ثروتمند و توسعه یافته هستند.

به جز اختلاف نظرهای عمده بر سر نحوه‌ی استفاده از منابع حیاتی و چگونگی تقسیم منافع آنها، اختلافات دیگری نیز در این نشست بروز کرده است. به‌عنوان مثال کانادا گفت‌وگوهای مربوط به ممنوعیت «سرقت منابع زیستی» و حق بومیان را متوقف کرده است. «سرقت زیستی» به اصطلاح به وضعیتی گفته می‌شود که یک شخصیت حقوقی (مانند شرکت، تعاونی و غیره) از یک کشور پیشرفته و ثروتمند مدعی مالکیت یا حق استفاده از منافع مربوط به منابع زیستی و ژنتیک و هم‌چنین دانش‌ها و فن‌آوری‌های سنتی یک کشور یا جامعه‌ی در حال توسعه می‌شود.

به جز اختلاف نظر در مورد «سرقت منابع زیستی»، کشورهای چین و هند نیز با افزایش مناطق دریایی تحت حفاظت به حدود پانزده درصد کل اقیانوس‌ها مخالفت کرده‌اند. ایالات متحده‌ی آمریکا نیز به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد و هم‌چنین بزرگ‌ترین مصرف‌کننده‌ی جهان هم‌چنان از پیوستن به معاهده‌ی حفط تنوع زیستی خودداری کرده است. این معاهده گرچه توسط بیل کلینتون رییس‌جمهور اسبق آمریکا در سال ۱۹۹۳ امضا شده اما هنوز کنگره‌ی این کشور پیوستن رسمی آمریکا را به این معاهده تصویب نکرده است.

هریسون فورد از آمریکا خواست به پیمان حفظ تنوع زیستی بپیوندد

هریسون فورد، بازیگر سرشناس آمریکایی که در راه حفظ محیط زیست نیز تلاش‌های جهانی می‌کند، با برگزاری یک کنفرانس مطبوعاتی در حاشیه‌ی نشست ناگویا از مقامات کشور خود خواسته است تا هرچه زودتر پیوستن آمریکا به این معاهده را تصویب کنند.

کارشناسان محیط زیست بیم دارند اگر کشورهای مختلف نتوانند به یک توافق چندجانبه دست پیدا کنند، آنگاه فرصت کافی برای حفظ تنوع زیستی و گونه‌های مختلف حیات روی کره‌ی زمین باقی نماند.