جشنواره ملی حیوانات کوچک در تهران

کیارش پارسا عالی‏پور

دومین جشنواره ملی حیوانات کوچک با هدف تقویت پتانسیل‌های زیستی و جانوری کلان‌شهرها، فراهم‌سازی زمینه تبادل اطلاعات و تجربیات کاری، تخصصی و آموزشی بین اشخاص حقیقی و حقوقی دست‌اندرکار حوزه حیوانات خانگی، بسترسازی برای آموزش صحیح شیوه‌های نگهداری و تربیت حیوانات خانگی، ارزیابی و آزمودن توان واحد‌های پرورش سگ‌های تامین، جستجوگر و گسترش روحیه نشاط در میان شهروندان،‌ به مدت پنج روز در باشگاه سوارکاری و چوگان بنانیه (نیروی زمینی) در تهران برگزار شد.

در همین راستا، هنگام برگزاری این جشنواره با یکی از برگزارکنندگان و داوران به گفتگوپرداختم؛ دکتر هومن ملوک پور، پزشک حیوانات و فعال حقوق آنها در تهران. از او پرسیدم:

دومین جشنواره‌ی ملی حیوانات کوچک دربرگیرنده‌ی چه برنامه‌ها و بخش‌هایی است؟

ما این جشنواره را از روز ۲۲ تا ۲۶ شهریورماه برگزار می‌کنیم. روز اول، روز پرندگان زینتی بود که در پنج بخش برگزار شد: قناری‌ها در چند نژاد، طوطی‌سانان و پرنده‌‌های اگزوتیک. ۲۳ شهریور، روز اسبچه خزری یا همان پونی است و بعدازظهر هم جوندگان هستنند؛ مثل خوکچه‌ی هندی وهامستل.

دکتر هومن ملوک‌پور، پزشک و فعال حقوق حیوانات در تهران

روز چهارشنبه صبح نیز حیوانات اگزوتیک یا حیوانات خاص به نمایش در می‌آیند؛ مثل مار پیتون و خزندگان مختلف دیگر. بعدازظهرهمان روز نیز رکودگیری نژادهای گربه برگزار می‌شود. روز پنج‌شنبه و جمعه هم مسابقات مختلفی بین نژادهای مختلف سگ‌های شکاری، نگهبان، سگ‌های گارد، سگ‌های پلیس و سگ‌های مواد‌یاب برگزار می‌شود که آنها هم به صورت مسابقه‌ای و رکوردگیری برگزار می‌شوند.

شما و همکاران‌تان به صورت مستقل در حال برگزاری این جشنواره هستید یا این که نهادهای رسمی هم با شما همکاری دارند؟

می‌شود گفت این جشنواره تقریباً به صورت مستقل برگزار می‌شود، ولی ارتش خیلی خوب توانست برای برگزاری این جشنواره به ما کمک کند. محل مناسبی در اختیار ما گذاشت و با امکانات، نیروی انسانی و چیزهای مختلفی که داشتیم، توانستیم با ارتش تعامل داشته باشیم.

در ایران برخورد مناسبی با حیوانات وجود ندارد. به‌ویژه گربه‌ها و پرنده‌ها بسیار مورد اذیت و آزار قرار می‌گیرند. فکر می‌کنید این شیوه‌ی برخورد از کجا سرچشمه می‌گیرد؟

بهتر است به این دو مورد سگ را هم اضافه کنید. چون این موجودات مظلوم هم از قافله‌ی این اذیت و آزار عقب نمانده‌اند. ما مدت‌هاست که در زمینه‌ی دفاع از حقوق حیوانات کار می‌کنیم. من در مقالاتی که نوشتم، در برنامه‌های تلویزیونی‌ای که اجرا کردم یا هرجا که سخنرانی داشتم، همیشه این موضوع را گفته‌ام که مشکل ما متأسفانه مشکل فرهنگی است؛ آن‌هم به دو دلیل: یکی این که اصلاً در فرهنگ ما یکجور حیوان‌آزاری به صورت خفته وجود دارد. دوم این که به خاطر یک‌سری عقاید دینی، ازجمله نجس بودن حیوانات و این‌جور چیزها، تا حدودی حیوان ستیزی در جامعه‌ی ما رشد کرده است.

نسل قبلی ما نتوانست خوب به ما یاد دهد که تعامل با حیوانات تا چه اندازه مهم است. به ما یاد ندادند اینجایی که داریم زندگی می‌کنیم قبلاً جایی بوده که حیوانات زندگی می‌کردند و ما آمدیم جای آنها را اشغال کردیم. پس باید حداقل وامدار آنها باشیم. دیگر این که بحث نجس یا کثیف بودن حیوانات را متأسفانه مردم بدون اطلاع و بدون این که مطالعه‌ای داشته باشند، مطرح می‌کنند.

در حالی که قرآن، در سه جا از سگ نام برده است. در هیچ جای قرآن گفته نشده که سگ نجس یا کثیف است. حتی در شرح ماجرای اصحاب کهف تاکید شده است که سگ آنها جزو مقربین درگاه الهی بوده است. در حدیث‌ها هم، تمام ائمه‌ی ما در اسلام از حقوق حیوانات، از مهربانی به آنها و چیزهای دیگری در این زمینه صحبت کرده‌اند. ما تا مشکل فرهنگی را حل نکنیم، نمی‌توانیم در از بین بردن حیوان آزاری در ایران کاری کنیم.

شما به فرهنگ حیوان‌ستیزی در ایران اشاره کردید. فکر می‌کنید برگزاری چنین جشنواره‌ هایی چه تأثیری می‌تواند بر دگرگونی این فرهنگ داشته باشد. به‌عنوان مثال در اروپا، پرنده‌ها در پیاده‌روها کنار مردم راه می‌روند یا سنجاب‌ها می‌آیند و از دست مردم غذا می‌گیرند. ایرانی‌هایی که به اروپا سفر می‌کنند، این موضوع خیلی برای‌شان جالب توجه است. فکر می‌کنید چه کنیم که در ایران هم شاهد چنین صحنه‌هایی باشیم؟

من فکر می‌کنم این جشنواره خیلی می‌تواند تأثیر داشته باشد؛ به‌خصوص برای بچه‌ها که از همین سن پایین با حیوانات آشنا شوند و بدانند که حضور یک حیوان چقدر می‌تواند در روحیه‌ی یک خانواده و یک فرد تأثیر داشته باشد. مشکل اصلی ما مشکل عدم برخورد و عدم شناخت این حوزه است.

وقتی عدم شناخت وجود داشته باشد، ترس به‌وجود می‌آید. وقتی ترس به‌وجود بیاید، دشمنی به‌وجود می‌آورد. در جامعه‌ی ما شناخت نسبت به حیوانات وجود ندارد و به همان نسبت هم ترس وجود دارد. ما همیشه ما به بچه‌های‌مان می‌گوییم اگر- مثلاً- غذایت را نخوری، هاپو می‌آید و می‌خورتت. این ترس از حیوان را ما از همان اول در فرد، یعنی در ذهن بچه‌های‌مان نهادینه می‌کنیم.

در این جشنواره‌ها خوبی قضیه این است که وقتی افراد می‌آیند، با خود حیوان تماس مستقیم پیدا می‌کنند و می‌توانند حیوان را از نزدیک ببینید. سگ را ببینید. گربه را ببینند. سگ‌های بزرگ را ببینند و متوجه شوند که این حیوانات چه کمک‌هایی می‌توانند به انسان بکنند. یا گربه را ببینند که چه زیبایی‌هایی دارد و انسان چه آرامشی می‌تواند در کنارش داشته باشد. صدای پرنده‌ها را بشنود که چه زیبا می‌خوانند یا رنگ زیبای آنها را ‌ببیند که چقدر می‌توانند چشم‌نواز باشند و چه خوب است اگر ما از پرنده‌ای نگهداری کنیم.

برگزاری چنین جشنواره‌هایی به‌هرحال می‌تواند مردم را بیش‌تر با حیوانات آشنا کند و شرایطی فراهم کند تا آنها بیشتر با حیوانات برخورد مستقیم و نزدیک داشته باشند. مشکل اصلی ما، مشکل فرهنگی یا عدم برخورد و تماس مستقیم با حیوان است. به خاطر این که به ما از همان بچگی یاد می‌دهند که از حیوان بترسیم. وقتی بچه‌ها یا بزرگسال‌ها به اینجا می‌آیند و از نزدیک حیوانات را می‌بینند، این حرکت خود می‌تواند به‌وجودآورنده‌ی یک فرهنگ جدید باشد. این برخورد مستقیم، بزرگترین کمک را می‌‌تواند به کسانی کند که تا حالا با حیوانات برخورد نداشتند یا کمتر داشتند.

فکر می‌کنید احترام به حقوق حیوانات در ایران بتواند به زودی به شکل قانون درآید؟

ما در مورد حیوانات هم در اسلام و هم در ایران قوانینی داریم. یعنی در مورد حیوان آزاری یا اذیت و آزار حیوانات قوانینی وجود دارد. به عنوان مثال، حتا اگر شما سگ نگهبان یا سگ شکاری را بکشید یا آزار دهید، به آن دیه تعلق می‌گیرد و به آن حکم کلب می‌گویند. ولی خب این قانون خیلی ضعیف است.

یعنی خیلی وقت‌ها شاهد حیوان آزاری هستیم. گاه حتی به دست متخصصین یا دست‌اندرکاران، ولی متحمل هیچ قانون یا جزایی نمی‌شوند. من خیلی امیدوارم، همان‌طور که کشورهای اروپایی یا آمریکایی یا جاهای دیگر دنیا برای جلوگیری از آزار یا گسترش حمایت از حیوانات، قوانینی دارند، روزی برسد که ما هم چنان قوانینی را داشته باشیم.

چه موانعی در ایران وجود دارد که چنین قوانینی در آن قابل اجرا نمی‌شوند؟

من فکر می‌کنم مانع اصلی اجرای قوانین حمایت از حیوانات یا حتی این فرهنگ و نگاهی که در جامعه‌ی ما نسبت به حیوانات وجود دارد، عدم ارزشگذاری صحیح برای وجود و جایگاه حیوانات است. یعنی ما هنوز نمی‌توانیم به مردم این را تفهیم کنیم که وجود یک سگ، یک گربه و یا یک پرنده چقدر می‌تواند برای دنیا ارزشمند باشد. منظور من از این ارزش، به لحاظ مادی نیست.

منظور من ارزش معنوی این جاندار است. ما نمی‌توانیم این را به مردم تفهیم کنیم که این جانداری که شما می‌بینید، خداوند آفریده است. مثل خود ما که آفریده شده‌ایم، این سگ یا این گربه هم حق حیات دارد؛ حق دارد که راحت زندگی کند. حق دارد تا تمام طول عمر طبیعی‌اش را زندگی کند و ما حق نداریم جانش را به هردلیل دلخواسته‌ی خودمان بگیریم و زندگی راحتی که می‌تواند داشته باشد را از او سلب کنیم. اگر روزی برسد که این ارزش‌ها مشخص شود، آن وقت به همان نسبت، ما هم می‌توانیم قوانین بهتر و محکم‌تری داشته باشیم.

در اینجا می‌خواهم از برگزارکنندگان این جشنواره، آقایان شهید جباری و شهرام باقری که شبانه‌روز برای برگزاری این جشنواره زحمت کشیدند تشکر کنم. امیدوارم که در جشنواره‌ی بعدی هم ما بتوانیم از خدمات و تجربیات این دوستان استفاده کنیم.

آیا این جشنواره در سال‌های آینده هم برگزار خواهد شد و یا درصدد برگزاری جشنواره‌های مشابه هستید؟

ما داریم سعی می‌کنیم تا اگر امکان داشته باشد این جشنواره را به طور معمول هر شش ماه یک‌بار، یعنی سالی دوبار، برگزار کنیم. جشنواره‌ی بعدی ما در زمستان خواهد بود که در واقع جشنواره‌ی تعامل انسان و حیوان است. در این جشنواره، علاوه بر حیوانات خانگی، حیواناتی که درحیات وحش زندگی میکنند نیز خواهند بود.

چگونگی برخورد با حیواناتی که در حیات وحش وجود دارند، یکی از معضلات و دغدغه‌های فکری ما است. دفاع از حقوق حیوانات حیات وحش نیز بحث دیگری است که پی‌گیری خواهیم کرد. امیدواریم در جشنواره‌ای که در زمستان امسال برگزار می‌شود، با همکاری سازمان محیط زیست، بتوانیم این نکات را مطرح کنیم.