درآمدهای ویکیپدیای پارسی از صد هزار گذشت

پژمان اکبرزاده

این روزها در ویکیپدیای پارسی یک جشن برپاست. جشن صدهزار مقاله شدن این بخش. تعداد کاربران و نویسندگان بخش فارسی به هیچ عنوان با بخش انگلیسی قابل مقایسه نیست اما همین تعداد اندک با کوشش فراوان توانسته‌اند جایگاه این زبان را در ویکیپدیا تثبیت کنند؛ دانشنامه آزاد و رایگانی که علیرغم همه انتقادهایی که از آن می‌شود روزبه روز جای بیشتری را برای خود در دنیای اینترنت باز می‌کند.

اگر اهل جستجوهای اینترنتی برای کارهای پژوهشی یا حتا خبری باشید حتما متوجه یک موضوع شدید؛ اینکه اگر به زبان پارسی، موضوع، نام مکان، شخص یا حتا رویدادی را جستجو کنید، در بیشتر موارد، نخستین نتیجه، شما را به بخش پارسی ویکیپدیا راهنمایی می‌کند.

ویکیپدیا نه‌تنها مورد مراجعه برای آگاهی از موضوع‌های گوناگون است، بلکه بسیاری از اطلاعات موجود در آن، کپی‌برداری و در وبلاگ‌ها و تارنماهای گوناگون هم منتشر می‌شود. مشارکت کاربران در تکمیل مطالب ویکیپدیا و ایجاد صفحه برای موضوع‌های گوناگون از ویژگی‌های منحصربفرد ویکیپدیا است که آن را بسیار به روز کرده ولی همین موضوع، انتقاد بسیاری را هم در بر داشته؛ اینکه چطور می‌توان به دانشنامه‌ای استناد کرد که هر لحظه یک نفر از هر جای دنیا بدون اینکه روشن باشد صلاحیت لازم را داراست یا نه، می‌تواند نوشته‌ها را تغییر دهد؟!

ولی موضوع به همین راحتی‌ها هم نیست. در واقع روز به روز هم دشوارتر می‌شود. گروهی از کاربران به مانند یک گروه ویراستاری لحظه به لحظه روی تغییرات پدید آمده نظارت می‌کنند و آنچه خلاف قوانین باشد را به شکل نخستین بازمی‌گردانند. ویکیپدیا در حقیقت، جای نشر مطالب دست اول نیست بلکه اطلاعات تنها در صورت داشتن منبعی مشخص و قابل اعتماد در آنجا مدون و گردآوری می‌شوند.

پروژه ویکیپدیا که در حال حاضر به ۲۷۲ زبان اطلاعات در اختیار کاربران می‌گذارد از سال ۲۰۰۰ فعالیت جدی خود را آغاز کرد. میزبان اصلی تارنمای آن در ایالات فلوریدای آمریکاست و میزبانانی در آمستردام و سئول نیز با آن همکاری دارند.

نخستین درآمدها به زبان فارسی در سال ۲۰۰۳ به کوشش روزبه‌پورنادر و مسعود علینقیان در ویکیپدیا ایجاد شد و به این شکل، این دو تن از پایه‌گذاران ویکیپدیای پارسی به شمار می‌روند.

نام زبان فارسی اکنون در نخستین صفحه ویکیپدیا چندین خط بالا پریده و در میان زبان‌هایی که بیش از صد هزار مقاله دارند خودنمایی می‌کند.

مانی پارسا، از دانش‌آموختگان بخش ایران‌شناسی دانشگاه لیدن در هلند که به عنوان یکی از مدیران بخش فارسی ویکپدیا فعال است به «زمانه» می‌گوید: «اکنون از راه صفحه رده بندی زبان‌ها، هر کس می‎تواند ببیند که زبان فارسی جزو زبان‌های پرمقاله است. این اعتبار زبان را نشان می‌دهد. در کنار تعداد زبان‌ها، بخشی هم ویژه عمق نسخه‌های ویکیپدیا است. در این بخش، کیفیت مقاله‌ها بررسی می‌شود. طول مقاله‌ها و مقدار ویرایش. از این بابت هم فارسی جزو بالاترین‌هاست. مدتی پیش نیز جیمی ولز، بنیانگذار ویکیپدیا از بخش فارسی به عنوان بخشی نام برده بود که بسیار بی‌طرفانه عمل کرده‌ است. هرچند به نظر می‌رسیده که باید بسیار تحت تاثیر مسایل سیاسی باشد.»

ولی رشد ویکیپدیای پارسی از آغاز تا کنون چه روندی داشته است. ایجاد و ویرایش صفحه ها سرعت گرفته یا مانند گذشته قدری کُند پیش می‌رود؟ «به‌آفرید»، یکی دیگر از مدیران بخش فارسی به «زمانه» می‌گوید: «رشد این بخش تصاعدی بوده، به ویژه از مقاله بیست هزارم به بعد، همکاری‌ها خیلی بهتر صورت گرفت. در آغاز کار، زمانی که به مقاله هزارم رسیدیم، مانی به ما تبریک گفت! بسیار طول می‌کشید تا کار سرعت گرفت.»

آمار رشد درآمدهای ویکیپدیای پارسی

از «به‌آفرید» درباره یک فراخوان برای جذب همکاری روزنامه‌نگاران و وبلاگ‌نویسان می‌پرسم؛ او می‌گوید: «تجربه نشان داده خیلی از کسانی که وبلاگ می‌نویسند چون نظرات خودشان را مطرح می‌کنند، وقتی به ویکیپدیا می‌آیند هم همان شیوه را دنبال می‌کنند. در صورتی که این خلاف سیاست‌های ویکیپدیاست. به همین خاطر ما چندان به دنبال جذب آنها نرفتیم.»

«به‌آفرید» کمبود نیروی انسانی را مهمترین مانع برای گسترش بخش پارسی ویکیپدیا می‌بیند. او می‌گوید: «مهمترین موضوع این است که افرادی که منابع خوبی در اختیار دارند همکاری کنند و مقاله بنویسند.»

بخش پارسی ویکیپدیا در حال حاضر با داشتن بیش از یکصدهزار درآمد در رده سی و سومین زبان این پروژه از بابت تعداد نوشته‎هاست. در بخش فارسی، صفحه ویژه صدهزاره تایی شدن ایجاد شده که کاربران ایده‌های جالبی را در آن مطرح کرده‌اند:

رهگذر آن‌لاین نوشته: «من هم به همه دوستان تبریک عرض می کنم. ولی دوستان این را باید یادآور بشم که آخرین مقاله های رسیدن به صدهزارگی چندان دلچسب و پر محتوا نیستند و این فکر را به ذهن کاربران یاد آور می شود که انگار ظاهر بر محتوا در ویکی پدیا فارسی پیشی گرفته. و یک جورایی بی احترامی هست به آن دسته کاربرانی با توجه به مشکلات کاری فراوانی که دارند، ساعت ها وقت می گذارند برای ثبت هر چه پر محتوا تر مقالات. البته می شه به خاطر شوق رسیدن به صدهزارگی اون رو نادیده گرفت»

وحید نوشته: «احساسی مثل لحظه سال تحویل و آرامش بعد از آن به من دست داده است. دست همگی درد نکند.»

ابراهیم هم اضافه کرده: «دوستان لطفا سرعت مقاله نویسی را کم نکنید. با اینکه به کیفیت اعتقاد شدیدی دارم اما به هر ترتیب نباید از مقام ۳۳ سقوط کنیم.»