آثاری جدید در میراث طبیعی جهان

بیژن روحانی

با پایان آخرین نشست کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو، به جز آثار تاریخی، چندین اثر طبیعی و زیست محیطی نیز به فهرست این آثار جهانی اضافه شده است، آثاری که نشان قدرت حیرت انگیز طبیعت است.

کشورهای چین، فرانسه، سریلانکا روسیه و کیریباتی از جمله کشورهایی هستند که توانستند چشم اندازها و مناطق بکر و طبیعی خود را ثبت کنند. ایران تاکنون نتوانسته اثری طبیعی را به یونسکو ارائه کند اما اعلام کرده است در آینده چندین اثر طبیعی خود از جمله کوهستان دماوند، جنگل‌های حرا و کویر لوت را به یونسکو معرفی خواهد کرد.

دانکسیا در چین- عکس:UNESCO

با پایان سی و چهارمین نشست کمیته میراث جهانی سازمان یونسکو، تعداد آثار طبیعی و تاریخی ثبت شده در فهرست این سازمان به ۸۸۲ اثر افزایش پیدا کرد. در جریان نشست سالانه این کمیته که امسال در شهر برازیلیا پایتخت برزیل برگزار شد و در سوم ماه آگوست خاتمه یافت.

سرانجام بیست و یک پرونده جدید مورد پذیرش قرار گرفت. از میان این آثار ثبت شده، ۱۵ پرونده به آثار فرهنگی و تاریخی، پنج پرونده به آثار و محوطه‌های طبیعی و یک پرونده نیز به اثری اختصاص دارد که ترکیبی است از یک اثر فرهنگی و طبیعی.

کشورهای سریلانکا، چین، کیریباتی، فرانسه و روسیه کشورهایی هستند که توانستند محوطه‌های طبیعی خود را به فهرست میراث طبیعی جهان اضافه کنند. ایالات متحده آمریکا نیز توانست پرونده‌ی یک اثر مختلط طبیعی-فرهنگی را به تایید کمیته میراث جهانی برساند.

نگاه آماری به تعداد محوطه‌های میراث طبیعی که در فهرست سازمان یونسکو به ثبت رسیده‌اند نشان می‌دهد تاکنون استرالیا با یازده محوطه طبیعی و چهار محوطه‌ی مختلط طبیعی-فرهنگی پیشتاز ثبت آثار طبیعی در جهان است.

پس از آن ایالات متحده با یازده محوطه طبیعی و یک اثر مختلط طبیعی-فرهنگی قرار دارد. روسیه و کانادا با نه اثر طبیعی، چین با هشت اثر طبیعی و سه اثر مختلط طبیعی-فرهنگی و برزیل با هفت محوطه طبیعی به ترتیب سایر کشورهایی هستند که تلاش بیشتری برای معرفی و ثبت میراث طبیعی و محیط زیستی خود نشان داده‌اند.

سریلانکا

ارتفاعات مرکزی در سریلانکا که به تازگی در فهرست میراث طبیعی جهان ثبت شده، به دلیل برخورداری از تنوع فوق العاده گیاهی و جانوری دارای ارزش ویژه ای است، به خصوص آن که این جنگل ها که در ارتفاع بیش از ۲۵۰۰ متری سطح دریا واقع شده‌اند زیستگاه گونه‌های در حال انقراض است.

جنگل‌های مرکزی در سریلانکا- عکس:UNESCO

چین

چشم‌اندازهای طبیعی «دانکسیا» در چین یکی دیگر از آثار طبیعی شده‌ی جدید در این فهرست است. دانکسیا شامل چشم‌اندازهای حیرت انگیز طبیعی از صخره‌های سرخ و دیگر اشکالی است که بر اثر فرسایش طبیعی خلق شده‌ و به شکل ستون‌ها، برج‌ها، دره‌ها و آبشارهای صخره‌ای تجلی پیدا کرده‌است. بیش از چهارصد گونه‌ی گیاهی و جانوری این منطقه نیز از گونه‌های بسیار کمیاب و یا در معرض خطر هستند.

دانکسیا در چین- عکس:UNESCO

کیریباتی

جزایر حفاظت شده فونیکس در کشور کیریباتی نیز در آخرین نشست کمیته میراث جهانی در فهرست آثار طبیعی جهان ثبت شد. کیریباتی کشوری در اقیانوس آرام و متشکل از سی و سه جزیره است. جزایر فونیکس که اکنون در فهرست یونسکو ثبت شده‌اند شامل بزرگترین و دست نخورده‌ترین مجمع‌الجزایر مرجانی در اقیانوس هستند و از این لحاظ غنی‌ترین اکوسیستم را در میان جزایر مشابه دارد. در زیر آب‌های این جزایر، چهارده کوه زیر دریایی که به احتمال زیاد، آتشفشان‌های خاموش هستند، وجود دارد.

کیریباتی- عکس:UNESCO

فرانسه

فرانسه نیز امسال توانست پرونده‌ی جدیدی در خصوص میراث طبیعی ارائه کند، محوطه‌ای که البته چند هزار کیلومتر دوتر از سرزمین اصلی فرانسه و در جزیره رئونیون در اقیانوس هند قرار دارد و از مستعمره‌های این کشور محسوب می‌شود. دیواره‌ها و کوه‌های پیتون در این جزیره اکنون به دلیل چشم‌انداز کم نظیر خود در فهرست یونسکو ثبت شده است. کوه‌های آتشفشانی، صخره‌ها و پرتگاه‌ها، تنگه‌های جنگلی و رودخانه‌ها و آبگیرها از عوارض طبیعی این منطقه هستند.

کوه‌های پیتون از مستعمرات فرانسه- عکس:UNESCO

روسیه

بخشی از فلات پوتورانا (Putorana) از روسیه نیز دیگر اثر طبیعی ثبت شده در آخرین نشست یونسکو بود. این محوطه طبیعی در قلب فلات پوتورانا و در سیبری واقع شده و در برگیرنده‌ی اکوسیستم‌های جنوب قطب شمال و اکوسیستم‌های قطبی است. مناطقی با اقلیم تایگا، توندرا و صحرای قطبی در این منطقه حفاظت شده قرار دارند.

فلات پوتورانا در روسیه- عکس:UNESCO

آمریکا

تنها اثر مختلط که در این نشست مورد تصویب کمیته‌ی میراث جهانی قرار گرفت، پرونده‌ی جزایر «پاپاهاناموکواکا» از ایالات متحده آمریکا بود که توامان دارای ارزش‌های طبیعی و فرهنگی شناخته شد. این جزایر که در نزدیکی هاوایی قرار دارند از یک طرف هنوز فرهنگ بومی و منحصر به فرد منطقه هاوایی را در خود حفظ کرده و از سوی دیگر زیستگاه جانوران کمیابی از قبیل نوعی فوک دریایی است.

یونسکو این جزایر را مثال برجسته از همزیستی طولانی میان انسان و طبیعت دانسته است. در اعتقادات و فرهنگ بومی این منطقه، این جزیره مکانی است که حیات از آن سرچشمه گرفته و روان درگذشتگان نیز پس از مرگ به این جزیره باز می‌گردند.

ایران

ایران تاکنون توانسته است دوازده اثر و بنای تاریخی-فرهنگی خود را در فهرست میراث جهانی ثبت کند اما تاکنون هیچ اثر طبیعی از ایران به یونسکو ارائه نشده است. با این حال ایران اعلام کرده است در آینده قصد دارد پرونده کوهستان دماوند، جنگل‌‌های حرا، دریاچه هامون، منطقه حفاظت شده توران در استان سمنان، غار علیصدر، منظر تاریخی-طبیعی ایذه، پارک ملی خبر(Khabr)، کوهستان سبلان، منطقه ارسباران، جزیره قشم، جنگل های هیرکانی و کویر لوت را به عنوان آثار طبیعی منحصر به فرد به یونسکو ارائه کند.