آلودگی آب تهران و سردرگمی شهروندان

بیژن روحانی

در تابستان داغ تهران، شهروندان نمی‌دانند آیا آب آشامیدنی شهرشان آلوده است یا نه. آلودگی آب تهران در روزهای اخیر و بعد از سخنان مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت، به موضوع بسیاری از رسانه‎‌ها تبدیل شد.

خانم وزیر اعلام کرده بود میزان نیترات آب تهران در برخی نقاط بالاتر از حد استاندارد است و بنابراین زنان باردار و کودکان شیرخوار به جای استفاده از آب لوله‌کشی از آب بطری استفاده کنند. هشداری که موج جدیدی از نگرانی‌ها را در مورد سلامت آب لوله‌کشی در تهران برانگیخت.

وزارت نیرو: نیترات آب تهران کنترل می‌شود

اما دوشنبه ۲۷ تیرماه، یعنی یک روز پس از سخنان وزیر بهداشت، مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران گفت: «ادعای آلودگی آب تهران بی‌اساس است.» بعد از این سخنان وزیر نیرو نیز وارد عمل شد و اعلام کرد میزان نیترات آب تهران تحت کنترل است.

به گفته مجید نامجو، وزیر نیرو، وجود نیترات در آب تهران موضوع جدیدی نیست ولی اگر نيترات آب چاه بالاتر از استاندارد باشد، آن چاه از مدار خارج می‌شود يا آب آن با آب چاه ديگری كه سالم است تركيب شده تا در نهايت معيارهای آب آشاميدنی در محدوده مجاز قرار گيرد. طبق آمارهای رسمی وازرت نیرو حدود سی درصد از آب آشامیدنی تهران از طریق منابع آب زيرزمينی تامين می‌شود.

آب تهران و رسانه‌های «بیگانه»

اما موضوع به اینجا ختم نشد. مرتضی تمدن، استاندار تهران نیز تاکيد کرد: «آب تهران آلوده نيست و تنها در بخش‌هايی از مناطق شهر تهران بايد آب با توجه به توصيه‌های وزير بهداشت استفاده شود.» او با اشاره به اظهارات مرضیه وحید دستجردی در مورد توصيه به مادران باردار و نوزادان در مورد استفاده از آب‌های بسته‌‌بندی شده خاطر نشان کرد: «من هم بر اساس نظر کارشناسی وزارت بهداشت، می‌گویم اگرچه آب شهرمان هیچ مشکلی ندارد اما تنها برای این دو گروه مورد اشاره یعنی نوزادان زیر سه ماه و زنان باردار اگر از آب معدنی استفاده شود بهتر است. گرچه اگر از آب شهری هم استفاده کنند مشکلی ایجاد نمی‌شود.»

تصفیه خانه شماره یک تهران (جلالیه)

او اظهارات رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها در این خصوص را غیر مسئولانه و نادرست خواند. استاندار تهران همچنین گفت:«شگفت انگيز است كه بنگاه‌های خبر پراكنی بی‌بی‌سی، اروپايی‌ها و آمريكايی‌ها دلسوز مردم تهران شدند و می‌گويند كه چرا نشسته‌ايد آب تهران آلوده است و چرا از اين آب می‌نوشيد. اين كشورها، در برخی از شاخص‌ها و استانداردها در خصوص آب شرب طبق آمارهای موجود از كشور ما رتبه پايين‌تری دارند.»

توزیع آب رایگان

اما در این میان اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در یک نشست سه ساعته با مسئولان وزارتخانه‌های بهداشت و نیرو، منطقه «یافت‌آباد» در جنوب تهران را به دلیل بالا بودن میزان نیترات در آب آشامیدنی به عنوان «منطقه سیاه» اعلام کردند.

گرچه استاندار تهران از سیاه و سفید نامیدن برخی مناطق تهران توسط خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها انتقاد کرد، اما خبرگزاری فارس گزارش داد کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به دلیل آلودگی آب در قسمتی از منطقه یافت‌آباد تهران مقرر کرده است تا وزارت نیرو فعلاً آب معدنی را به صورت رایگان در این مناطق توزیع کند.

در حالی که مسئولان وزارت نیرو و استاندار تهران از سلامتی آب آشامیدنی این شهر خبر ‌می‌دهند، علیرضا مرندی عضو کمیسیون بهداشت مجلس و وزیر اسبق بهداشت می‌گوید: «وزارت نیرو نقشه‌ای تهیه کرده که وضعیت سلامت آب تهران بر روی آن مشخص است. بر همین اساس دو نقطه را بر روی این نقشه معرفی کرده که از معدود نقاطی است که مشکل آلودگی آب دارد و به عنوان نقاط سیاه معرفی شده است». آقای مرندی سال گذشته نیز اعلام کرده بود: «آب تهران آلوده است و تردیدی در این آلودگی چه به لحاظ وجود میکروب‌ها و چه وجود انواع فلزات سمی وجود ندارد.»

آلودگی‌هایی فراتر از نیترات

معصومه ابتکار از اعضای شورای شهر تهران و رییس اسبق سازمان حفاظت محیط زیست نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر استفاده از منابع آب‌های زیرزمینی و چاه‌ها را یکی از دلایل ورود نیترات به آب آشامیدنی تهران دانست.

وزیر بهداشت توصیه کرده مادران و نوزادان از آب بطری استفاده کنند

به گفته خانم ابتکار گرچه نیترات این چاه‌ها کنترل می‌شود اما میزان نیترات برخی این چاه‌ها بسیار بالاتر از حد استاندارد است و حتی زمانی که با آب سد مخلوط می‌شود باز هم میزان نیترات آن نگران‌کننده است. به گفته‌ی این عضو شورای شهر تهران در حال حاضر به دلیل کمبود آب و کاهش بارندگی از آب‌های زیرزمینی برای تامین نیاز تهران برداشت می‌شود و با توجه به این که در تهران سیستم شبکه جمع‌آوری فاضلاب وجود ندارد، چاه‌های آب توسط فاضلاب آلوده شده‌اند.

معصومه ابتکار در مورد استفاده از آب‌های بسته‌بندی شده نیز معتقد است امکان خرید و استفاده از این آب‌ها برای عامه مردم وجود ندارد و از سوی دیگر جنس بسته‌بندی این آب‌های معدنی و همچنین نحوه نگهداری و توزیع آن‌ها تا رسیدن به دست مصرف‌کننده به گونه‌ای است که در کیفیت و استاندارد این آب‌ها نیز تردیدهایی وجود دارد.

گرچه در سخنان وزیر بهداشت موضوع آلوده بودن آب تهران به نیترات عنوان شده است، اما برخی دیگر از کارشناسان بهداشت و محیط زیست می‌گویند، آلودگی نیترات تنها یکی از آلودگی‌های موجود در آب این کلانشهر است. وجود ماده‌ای بسیار سمی دیگر که با نشانگر TOC (میزان کل کربن آلی) شناخته می‌شود در آب تهران می‌تواند باعث بروز سرطان شود. این ماده بر اثر اختلاط کلر با نیترات موجود در آب به وجود می‌آید و ترکیبات نیتراته هستند و امروز عامل مهمی در تعیین کیفیت آب بر اساس استاندارد جهانی محسوب می‌شوند.

سال‌هاست تهران فاقد یک شبکه همگانی و کارآمد دفع فاضلاب است و از نظر پوشش شبکه فاضلاب جزو ده کلانشهر آخر دنیاست. از این رو سال‌هاست که آلودگی‌های مختلف از طریق فاضلاب وارد آب‌های زیر زمینی و سپس شبکه آب آشامیدنی شده است. به تازگی محمد هادی حیدرزاده، مشاور شهردار تهران اعلام کرد با روند فعلی، تکمیل شبکه فاضلاب در تهران به حدود ده سال دیگر زمان نیاز خواهد داشت.

اما تا آن موقع شهروندان تهرانی از خود خواهند پرسید آب آشامیدنی سالم خود را چگونه باید تهیه کنند.