شروعی تازه، با توانایی‌های نو

ایرج ادیب‌زاده

۳ دسامبر (۱۲ آذرماه) روز همبستگی جهانی با معلولین است. روزی که در همه‌ی کشورهای جهان با هدف پیش‌گیری از حوادثی که به معلول‌ شدن انسان‌ها می‌انجامد، با توان‌بخشی و مراقبت ویژه از افراد معلول و مناسب‌سازی شرایط اجتماعی برای حضور فعال معلولین در زندگی اجتماعی این روز را روز جهانی معلولین نام‌گذاری کرده‌اند.

دکتر محمود کشاورزی متخصص توان‌بخشی در پاریس معلولین فرانسه را ناشی از جنگ‌های مختلف نمی‌داند:

باید بگویم خوشبختانه فرانسه جنگ‌های جدیدی نکرده و معلولین جنگی خیلی کم دارد که بیشتر از جنگ جهانی دوم باقی مانده‌اند و اکثرشان مسن‌ هستند. عده‌ای هم از جنگ‌های الجزایر و ویتنام مانده‌اند.

آن‌چه موجب تولید معلولین زیادی شده است تصادفات رانندگی بوده که متأسفانه هرسال چهارهزار نفر در آن فوت کرده و صدها هزار نفر متأسفانه معلول می‌مانند.

به باور این متخصص توان‌بخشی در فرانسه قوانینی برای آسان‌کردن زندگی و پیداکردن شغل که معلول را می‌تواند خودکفا کند به‌وجود آمده است، اما هنوز به‌طور کامل اجراء نمی‌شود:

آن‌چه در فرانسه پیش‌بینی شده بود و آن‌چه به مرحله‌ی عمل درآمده است، یک‌سان نیست. از نظر اجتماعی اگر توجه کنید، قانون فرانسه در سال ۱۹۷۵ در نظر گرفته که تمام محل‌های عمومی، چه مترو و اتوبوس و چه ادارات، باید برای معلولین قابل رفت‌وآمد باشد، مخصوصاً آن‌هایی که با صندلی‌های چرخ‌دار تردد می‌کنند.

ولی متأسفانه این امر هنوز صددرصد به مرحله‌ی عملی درنیامده و مورد ناراحتی معلولین است.

یک مورد هم قانون کار است، به این‌صورت که در فرانسه طبق قانون هر شرکتی که بیش از ۵۰ نفر کارمند دارد، باید ۵ تا ۶ درصدشان معلول باشند. این امر متأسفانه هم از لحاظ کنترل و نظارت و هم فرایند به مرحله‌ی عملی درآوردن‌اش بسیار مشکل است.

از نظر پیشرفت‌هایی که برای زندگی کلی معلولین داشته‌ایم، می‌توان از پیشرفت‌های الکترونیک در این زمینه نام برد.

برای نمونه کسی که از نخاع صدمه‌ی بالایی دیده و نمی‌تواند از دست و پایش استفاده کند، می‌تواند با صدا به صندلی‌ چرخ‌داری که دارد بعضی از کارهای روزمره‌اش را دستور داده و کارهایش را پیش ببرد.

آن‌هایی هم که متأسفانه دست و پای‌شان بریده شده است، برای آن‌ها هم پیشرفت‌های خوبی شده. دستگاه‌هایی ساخته شده که انرژی فرد معلول را خیلی بیشتر به کار گیرد تا حدی که می‌توانند حتی در بخش‌هایی مثل دومیدانی شرکت کرده و رکوردهای خوبی داشته باشند.

برخی از معلولین که مخصوصاً در قسمت ساختمان مشغول بوده و دست یا انگشت‌هایشان صدمه دیده است هم رسیدگی ویژه خود را داشته و فرد بلافاصله بعد از عمل به مرکز فیزیوتراپی رفته و آن‌چه لازم است برایش پیش‌بینی می‌شود.

«محدودیتی درکار نیست»

در فرانسه بیش از هزار باشگاه ویژه ورزش معلولین در شهرهای بزرگ و کوچک فعالند. ورزش پدیده‌ای است که می‌تواند امید به زندگی را در افراد معلول افزایش دهد:

اگر بتوانیم به فرد معلول امکانات ورزشی بدهیم، از نظر روحی برای خود او خیلی مهم است. ولی به نظر من آنچه مهم‌تر است این است که به معلولی که در صندلی‌ چرخ‌دارش نشسته است، باید کار داد تا اظهار وجود کرده و خودکفایی داشته باشد. این از همه چیز مهم‌تر است.

دکتر محمود کشاورزی به تلقی مردم فرانسه نسبت به معلولین اشاره می‌کند:

خوشبختانه از این جهت طرز تفکر جامعه پیشرفت خوبی داشته است. به‌طوری‌که خواه ناخواه فرانسوی‌ها در هر مرحله‌ای از زندگی‌شان باشند، اگر به معلولی برخورد کنند، هر طور که از دست‌شان برآید کمک می‌کنند و خوشبختانه در این زمینه هیچ گونه ناراحتی وجود ندارد.

و حالا سری به ایران می‌زنیم و گفت‌وگویی داریم با آقای هادی رضایی کارشناس و مدرس معلولین که خود یکی از چهره‌های موفق چه از نظر ورزشی و چه از دیدگاه علمی به‌شمار می‌رود.

آقای رضایی به مراسمی که امروز در ایران به مناسبت روز جهانی همبستگی با معلولین برپا شده است، اشاره می‌کند:

روز ۱۲ آذر را به کلیه‌ی معلولین جهان تبریک می‌گویم. با توجه به این روز، ایران هم با توجه به داشتن معلولین بسیار از نظر کار توان‌بخشی برنامه‌های مدونی را برنامه‌ریزی کرده است که در مکان‌های مختلف ایران این برنامه‌ها اجراء می‌شود.

به‌عنوان مثال مسابقه‌ی قهرمانی کشور که بنا است در این روز برگزار شود و به همین‌ منوال حدود ۲۰ روز قبل، مسابقات جهانی والیبال نشسته‌ی معلولین جوانان جهان در ایران برگزار شد که در آن هشت تیم از سراسر جهان حضور داشتند.

باتوجه به این‌که ورزش یکی از اصلی است که می‌تواند محرک بسیار خوبی برای توانبخشی و بهترشدن معلولین و امید و بازگشت به زندگی باشد.

زندگی با این اصل و دیدگاه که، معلولیت محدودیت نبوده و معلولیت می‌تواند شروعی برای شیوه‌ی جدیدی از زندگی باشد. این دید بنایی است تا معلولیت را قبول کنند و همین باعث می‌شود که شروع بهتری برای زندگی‌ کردن، مسابقه دادن و همین طور نگاه بهتری به آینده پیش آید.

آقای رضایی آیا آماری وجود دارد که چقدر معلول در ایران هست؟

سازمان بهزیستی کشور که در جریان کارهای مختلف معلولین بوده و معلولین را ساپورت می‌کند، معلولیت‌های زیادی را تفکیک کرده است. مثلاً معلولین جسمی ‌ـ حرکتی، معلولین ذهنی و معلولین نابینا و ناشنوا.

آمار دقیق را می‌شود از سازمان بهزیستی کشور گرفت. ولی از آن‌جهت که من به عنوان یک کارشناس ورزش، ورزش را ساپورت می‌کنم، چیزی حدود ۵۰ هزار نفر در کل کشور تحت پوشش ورزش معلولین در فدراسیون معلولین بوده که اغلب قهرمان جهان و المپیک هستند.

آقای رضایی آیا باشگاههای ویژه هست برای معلولین در ایران؟

مسأله برجسته‌ی ایران در این مورد باشگاه‌های ورزشی می‌باشد، که از طریق آن معلولین را هم ساپورت می‌کنند.

مثلاً ذوب آهن اصفهان منهای آن‌که در فوتبال افراد سالم سرمایه‌گذاری کرده، در ورزش معلولین هم سرمایه‌گذاری کرده است. حتی قهرمان باشگاه‌های جهان شده است. باشگاه صنعت نفت آبادان، نفت و گاز گچ‌ساران، دانشگاه آزاد در رشته‌های مختلف معلولین را ساپورت می‌کنند که در کنار ورزش افراد سالم، ورزش معلولین نیز تحت پوشش قرار گیرد.

شاید به‌جرأت بتوانم بگویم که در ایران پیشرفته‌ترین کارهای ورزشی برای معلولین انجام می‌شود که باشگاه‌ها می‌توانند ساپورت کنند.

آقای رضایی از نظر امکانات برای رفاه معلولین، دست و پاسازی یا به هرحال وسایلی که معلولین بتوانند راحت‌تر زندگی کنند، در ایران چقدر پیشرفت بوجود آمده است؟

ببینید، یکی تولید ویلچرهای ورزشی است که حتا به کشورهای عربی هم صادر می‌شود. البته نمی‌توان در این مورد ادعا داشت که پیش‌رفتی در حد اروپا داشته‌ایم، ولی شروع بسیار خوبی است.

و امیدوارم تولیداتمان در آینده‌ی نزدیک بتواند عامل خوبی برای حرکت‌ کردن و ساپورت معلولین شود.

آیا در ایران امکاناتی برای این که کار برای معلولین تولید شود به‌وجود آمده است؟

طبق بخشنامه‌ی مجلس شورای اسلامی کلیه‌ی سازمان‌ها باید ۳ درصد از نیروهای استخدامی‌شان از معلولین باشد.

یعنی این شرایط برای هر اداره‌ی وجود دارد که اگر بخواهد استخدام کند، مجبور است ۳ درصد از تعداد استخدام‌هایش را به معلولین اختصاص دهد. که این شرایط را بعضی سازمان‌ها رعایت کرده و افراد معلول نخبه‌ای هستند که در رشته‌های مختلف می‌توانند کارهای مختلفی را، حالا در رشته‌های خاصی، انجام دهند و معلولیت برای‌شان محدودیت نبوده است.

ما کارشناس‌های مختلفی حتی پزشک و مهندس در رشته‌های مختلف داریم. مخصوصاً در آی‌تی خیلی از بچه‌های معلول رشد بسیاری داشته‌اند و اکثراً در بعضی از ادارات بوده و کار می‌کنند.

آقای هادی رضایی آخرین پرسش من درباره‌ی کار خود شما است با معلولین، چون هم کارشناس هستید و هم مدرس. وقتی با معلولین کار می‌کنید، با آن‌ها غیر از مسائل ورزشی از نظر امیدواری به زندگی چه چیزهایی می‌گویید؟

خود من معلول هستم، از پای راست معلولیت دارم. من قهرمان والیبال نشسته‌ی دنیا در المپیک و همین‌طور یک دوره سرمربی المپیک ایران بودم و الان هم مدرس جهانی هستم.

من فکر می‌کنم تفاوتی بین معلول و سالم نیست و حتی معلولین می‌توانند تفکر بهتری داشته باشند. من همیشه در کلاس‌ها این توضیح را می‌دهم که به فرد معلول به چشم یک سالم نگاه کنید و آن‌ها می‌توانند در قهرمانی‌ها برای کشورشان، برای خودشان و برای خانواده‌شان افتخار بیاورند و هیچ تفاوتی بین یک فرد معلول و سالم در حوزه‌ی آموزش نیست.

معلول یک محدودیت حرکتی دارد که با قطع شدن یک دست یا یک پا یا حتی با نابینا شدن محدودیتی برایش ایجاد نمی‌شود و می‌تواند درسش را ادامه بدهد و می‌تواند در جاهای مختلف فعال باشد. نمونه‌اش بسیاری از افراد هستند، و من هم جزیی از آن نمونه هستم که می‌توانم به عنوان یک مدرس در کشورهای مختلف جهان تدریس کنم.

من هفته‌ی گذشته در هندوستان تدریس داشتم و دیروز وارد ایران شدم. یک‌ماه دیگر در مالزی هستم و همین طور جاهای مختلف. یعنی می‌توانم قاطع بگویم محدودیتی درکار نبوده و هر کاری را می‌شود انجام داد و این افتخاری برای افراد معلول است که در کنار افراد سالم گوشه‌ای از حرکت‌های مختلف این جامعه و جوامع دیگر را به دوش می‌کشند و حرکت می‌کنند.