در مورد آبگیری سد سیوند نظر باستان‌شناسان مستقل را نپرسیده اند

علیرضا کاظمی

برای شنیدن فایل صوتی اینجا را کلیک کنید

در خبرها به روشنی از قول وزیر نیرو آمده بود که براساس ابلاغ شفاهی مسئولان «سازمان میراث فرهنگی» کاوش‌های تنگه‌ بلاغی به پایان رسیده و در نتیجه سد سیوند در بهمن‌ماه آبگیری می‌شود. آیا تا به‌حال گزارش مشخصی از چگونگی کاوش‌های تنگه بلاغی منتشر شده؟

تا آنجایی که من می‌دانم هیچگونه گزارشی از کاوش‌های تنگه بلاغی، چه گزارش نهایی و چه گزارش مقدماتی، تاکنون منتشر نشده. آنچه ما و همگان می‌دانیم مقداری اخبار عجولانه و نه چندان قابل اعتماد ا‌ست که در مطبوعات و خبرگزاری‌ها منتشر می‌شود.

آیا آبگیری سد سیوند بر پایه‌ اعلام پایان کاوش‌ها قابل قبول هست؟

اگر مجموع باستان‌شناسانی که آنجا حفاری می‌کنند، پایان کاوش را تایید بکنند که حفاری تمام شده، این در هرحال نظر هیات باستانشناسی‌ است اما به هرحال چنین نظری را آنها تاکنون اعلام نکرده‌اند. آنچه اعلام شده توسط آقای دکتر فاضلی رییس پژوهشگران باستان‌شناسی‌ست و ایشان هم از قول باستان‌شناسان این نکته را نگفته و حتی مشخص نکرده‌اند که آیا این نظر شخصی خودشان هست و یا نظر باستان‌شناسان است. تا آنجا که من اطلاع دارم تقریبا همه‌ باستان‌شناسان یا متخصص‌های دیگری که در تنگه بلاغی کار می‌کنند مایل هستند و لازم می‌دانند که حفاری‌ها به دلیل اهمیت آن ادامه پیدا بکند. در ثانی آقای دکتر فاضلی صراحتا نگفته‌اند که حفاری‌ها به پایان رسیده، گاهی اوقات گفته‌اند که حفاری‌ها را متوقف می‌کنیم. بین حفاری‌ها را متوقف کردن و پایان حفاری از نظر اصطلاحی تفاوت وجود دارد. توقف در حالتی‌ست که به دلایلی نتوانند حفاری را ادامه بدهند و پایان هنگامی‌ست که نیاز به ادامه حفاری نباشد.

آیا اگر به‌فرض به پایان حفاری‌ها هم اشاره بشود، به این شکل مسئولیت به گردن باستان‌شناسان و «میراث فرهنگی» نمی‌افتد؟

ببینید مسئولیت باستان‌شناسان با مسئولیت «میراث فرهنگی» متفاوت است. باستان‌شناسان مسئولیت تصمیم‌گیری ندارند و باید کار اجرایی و کار حفاری را انجام بدهند و با نظر «سازمان میراث فرهنگی‌»ست که می‌توانند کار را ادامه بدهند و یا کار را ادامه ندهند. این نکته‌ای که اخیرا گفته شد که برای آبگیری سد سیوند به نظر باستان‌شناسان استناد می‌کنند، نکته درستی نبود و به‌گمان من انداختن مسئولیت به گردن دیگران بود. چون باستان‌شناسان وظیفه ندارند که اعلام کنند یک سد آبگیری بشود یا نشود، بلکه آنها تنها وظیفه دارند بگویند آیا نیاز به حفاری بیشتر هست یا نیست و در مورد عدم نیاز به حفاری تا آنجایی که من می‌دانم هیچکدام اظهارنظری نکرده‌اند.

در خبرها به سمیناری که هفته‌ی گذشته در تهران به دعوت «سازمان میراث فرهنگی» و با شرکت کارشناسان خارجی اجرا شد اشاره شده. آیا نتیجه‌ی این سمینار مشخص شده یا برای اطلاع عموم اعلام شده؟

تا آنجایی که من اطلاع دارم،‌ نخیر اعلام نشده است.

در این سمینار از باستان‌شناسان و پژوهشگران ایرانی هم دعوت شده بود، یعنی صاحب‌نظران حضور داشتند؟

پژوهشگران و باستان‌شناسان مستقل حضور نداشتند، و این به گمان من نقطه‌ضعف بزرگی‌ست. چون در چنین مواقعی لازم هست که عده‌ای از باستان‌شناسانی که مستقیما در خدمت «سازمان میراث فرهنگی» نیستند و مستقل هستند، از آنها هم نظرخواهی بشود و نظر آنها هم سنجیده بشود. اما چنین کاری متاسفانه انجام نشد و از آنجایی که معمولا کسانی که زیر نظر «سازمان میراث فرهنگی» هستند در ارائه نظراتشان معذوراتی دارند، لازم است از اشخاص مستقل هم در این موارد نظرخواهی بشود. علاوه بر این، این باستان‌شناسان هم که در نظر «سازمان میراث فرهنگی» معذوراتی دارند، به پایان حفاری‌ها در تنگه‌ بلاغی اشاره‌ای نکرده‌ و این نکته را تایید نکردند.

و سوال آخراینکه آیا فکر می‌کنید این احتمال هست که سد آبگیری بشود و همه در مقابل عمل انجام شده قرار بگیرند؟

ممکن هست آبگیری بشود، اما در مقابل عمل انجام شده قرار نمی‌گیرند. چون رودخانه‌ سیوند رودخانه‌ای‌ست که گودی آب خیلی کمی دارد. از طرف دیگر سد سیوند سدی‌ست که بده آب کمی دارد. اینگونه سدها را نمی‌توان ناگهان، حتا اگر آب فراوانی هم وجود داشته باشد، به صورت ناگهانی پر از آب کرد و زمان زیادی می‌برد. یعنی پرشدن دریاچه‌ی سد سیوند، به‌فرض آبگیری، چیزی بین دو تا سه فاز زمان می‌برد. یعنی بلافاصله پس از شروع آبگیری ما در مقابل یک کار انجام شده قرار نگرفته‌ایم و می‌شود هنوز هم در مورد این تصمیم تجدید نظر کرد.