يافته‌های تازه درباره فعاليت‌های مغناطيسی خورشيد

هادی ناصری

اولين عکسها از مدارگرد هاینود (سولار- بي)، سرنخ هاي جديدي را از خورشيد در اختیار ما قرار می دهند.

عکس گرفته شده توسط تلسکوپ اشعه‌ایکس مدارگرد هاینود در ۲۸ اکتبر سال ۲۰۰۶ | (این عکس گره‌های مغناطیسی فعال در اتمسفر خارجی خورشید را نشان می دهد)

واشينگتن‌-‌ مدارگرد مطالعات خورشيدي سازمان اکتشافات هوافضاي ژاپن(جاکسا) که "هاینود" يا "طلوع خورشيد" نام دارد از خورشيد عکسهاي جديد و غير منتظره اي مي فرستد. ماموريت بين المللي براي مطالعه ي نيروهايي که حرکات خشن و انفجارهاي عظيم خورشيد را سبب مي شوند در ماه سپتامبر از کشور ژاپن آغاز شد.

هاینود در مداري قطبي به دور زمين مي چرخد که اين مسير به ابزارهاي رصدي مدارگرد اجازه مي دهد تا ۹ ماه از سال را در خطي مستقيم و يکنواخت از نور خورشيد باقي بماند و خورشيد را در بهترين حالت‌ها رصد کند.

يک تيم از محققان و مهندسان سراسر جهان، قطر دهانه تلسکوپ ها و ابزارهاي ديگر مدارگرد را چک مي کنند. اين ابزارها عبارتند از: تلسکوپ نوري خورشيدي، تلسکوپ اشعه ايکس و طيف سنج قدرتمند ماورا بنفش.

ناسا(سازمان فضايي ايالات متحده آمريکا) سهم ويژه اي را براي کمک به توسعه ي اين طرح بر عهده گرفته است.

جان ام ديويس، محقق پروژه ناسا در مرکز پروازهاي فضايي مارشال آمريکا مي گويد: «مرحله ي کنترل ابزارها بسيار ضروري و حساس است چون به مهندسان اين اطمينان را مي دهد که ابزارها درست کار مي کنند». او اضافه مي کند: «اين مرحله ما را ياري مي کند تا عکسها و اطلاعات برجسته اي را از خورشيد بدست آوريم».

تلسکوپ اشعه ايکس مدارگرد هاینود جزئيات آشکار نشده اي از تاج_جو بيروني خورشيد که منطقه اي فعال محسوب مي شود را تصویربرداري کرده است. تاج خورشيد محيط برون ريخته اي براي فعاليت هاي انفجاري خورشيد مانند پرتاب مواد از خورشيد به فضا است.

به دليل نيروي مغناطيسي، اين آشوب هاي جو خشن خورشيد مي توانند براي فضانوردان خطرناک بوده و موجب گسستن ارتباط ماهواره هاي در حال گردش به دور زمين با مرکز کنترل‌شان شوند. همچنين می توانند مشکلاتي در زمين مانند اختلال در مخابرات و شبکه ي انتقال نيرو ایجاد کنند.

تلسکوپ نوري‌-‌خورشيدي مدارگرد هاینود، تصاويري را به زمين مخابره کرده است که نشان دهنده‌ي منظره‌ي مغناطيسي سطح خورشيد است. اين تصاوير جزئيات تازه اي از کانوکشن خورشيدي را آشکار مي کنند. کانوکشن خورشيدي فعاليتي است که کم و زياد شدن و بالا و پايين رفتن گازهاي تحتاني‌ترين جو خورشيد را کنترل مي کند.

به عبارت ديگر، تلسکوپ نوري‌-‌خورشيدي هاینود، اولين وسيله‌ي فضايي ساخته شده جهت اندازه گيري قدرت و مسير نيروي مغناطيسي خورشيد است.

عکسها و نقشه‌هاي مغناطيسي تلسکوپ نوري‌-‌خورشيدي، از طبيعت پرتحرک و متناوب و پرآشوب جو زيرين خورشيد - کروموسفر (رنگين کره) - پرده برمي دارد و همچنين پديده پر جنب‌و‌جوش و دوره‌اي زمينه‌ي مغناطيسي ناشي از گرمايش جو خورشيد را به ما نشان مي دهد.

سومين وسيله مدارگرد هاینود يعني طيف سنج پر قدرت ماوراي بنفش، وظيفه‌ی سنجش و اندازه گيري سرعت حرکت مواد روي خورشيد را بر عهده دارد. اطلاعات اين طيف سنج به محققان در تشخيص دما و چگالي جو بيروني خورشيد کمک مي کند.

اطلاعات طيف سنج و دو ابزار ديگر به تشخيص لايه هاي جدا کننده بين فتوسفر و تاج کمک مي کند. اين لايه ها عبارتند از: رنگين کره و منطقه عبور رنگين کره و تاج.

عکسهای اولیه یک پیش زمینه‌ی غیر قابل تصور و جذاب را از افقی روشن، پیش روی ما قرار می دهند.

زمانی در اواخر دسامبر دیویس گفت: «وقتی ما به فاز علمی پروژه وارد شویم تمرکز از تنظیم قطعات و مهندسی اولیه به مشاهدات مستقیم و همزمان ترکیبات خورشید تغییر خواهد کرد».

سنجش های هماهنگ و متناسب با هرسه ابزار مدارگرد هاینود در پی بردن به چگونگی تغییرات نیروی مغناطیسی سطح خورشید که در لایه های بیرونی گسترده شده محققان را یاری می دهد. بدون شک عکسهای اولیه ی مدارگرد و تلسکوپ های آن مشاهدات و دانش ما را در باره ی خورشید -‌ مهمترین و نزدیکترین ستاره به زمین‌ - متحول خواهد کرد.

پروژه ی هاینود که با "سولار‌-‌بی" (پیش از پرتاب مدارگرد به فضا) نیز شناخته می شود، توسط سازمان اکتشافات فضایی ژاپن(جاکسا) انجام می گیرد. سایرسازمان هایی که در این پروژه دخیلند عبارتند از: سازمان فضایی ژاپن، سازمان فضایی اروپا(اسا)، سازمان هوافضای بریتانیا و سازمان فضایی ایالات متحده آمریکا(ناسا).

مدیریت پیشرفت و توسعه‌ی پروژه برعهده‌ی مرکز پروازهای فضایی مارشال آمریکا است. مرکز کنترل و عملیات مدارگرد واقع در تاسیسات جاکسا در "ساگامیهارا " ژاپن است.

منبع: سایت ناسا