اثبات نظریه وجود تمدن دوران ساسانیان در کهن دژ نیشابور

اردوان روزبه

در پی تلاش های مشترک گروه های فرانسوی و ایرانی بعد گذشت نزدیک به 70 سال از اولین کنکاش در منطقه ای نزدیک به شهر نیشابور موسوم به "کهن دژ" در شرق ایران که به نظر برخی از کارشناسان با وجود برخی آثار دوران "نوسنگی" یکی از قدیمی ترین مناطق به لحاظ دیرینه شناسی در جهان محسوب می گردد، آثاری از تمدن دوران ساسانیان به دست آمد و به این ترتیب نظریه وجود تمدن دوره ساسانی در منطقه فوق به اثبات رسید.

برای اولین این منطقه در سال 1935 توسط آمریکایی ها برای کشف آثار باستانی دوران شاهنشاهی ساسانی مورد کاوش قرار گرفت.این هیات اعزامی در طول 13 سال که در این منطقه بودند نتوانستند به جز آثار دوران اسلامی چیزی بیابند که نتیجه آن کشف ،حدود 24 هزار قطعه بود که نیمی از آن تحویل دولت ایران و نیمی دیگر به موزه "متروپولیتن" انتقال یافت.از آن تاریخ تا حدود سال سه سال پیش دیگر حفظ و مرمتی در مورد این مجموعه انجام نگرفت و گروه دوم باستان شناسان مشمتمل بر دو اکیپ ایرانی و فرانسوی مجددا از ابتدای 2004 فعالیت های خود را در این منطقه با کاوش از زیر زمین آغاز کردند.سرپرستی گروه فرانسوی بر عهده خانم "مونیک" و گروه ایرانی با دکتر "لباف" بود.آنها پس از آغاز به کار تا مدت های مدیدی در کاوش های خود به دوران های اسلامی بر می خوردند.اما اینک با توجه سفال های یافت شده به لایه های دوران ساسانی رسیده اند که مهمترین آنها کشف یک "گل مهر" بوده که در گذشته ایرانیان برای پلمپ کردن درب صندوق ها و یا بسته ها از آن استفاده می کرده اند.اگرچه این آثار نشانه های تمدنی از دوران ساسانیان در منطقه "کهن دژ" به حساب می آید اما دکتر لباف معتقد است با برخی شواهد در این منطقه تمدن های پیش از ساسانیان را هم می توان یافت.او همچنین اشاره می کند که شهر کهن دژ بسیار وسیع بوده و نزدیک به 8 کیلومتر طول و 5 کیلومتر عرض داشته است با بازاری که نزدیک به 6 کیلومتر طول داشته است. اینک یکی از دروازه های دوران تمدن ساسانی که در قسمت ورودی این بازار قرار داشته است توسط گروه کشف شده.عرض پایه ای این دروازه نزدیک به 12 متر و ارتفا ع آن قریب به 40 متر ارزیابی شده است.بسیاری از محققین تاریخ رقم کشتار مغول ها را در این شهر یک میلیون و هفتصد هزار نفر ارزیابی کرده اند و لباف اشاره می کند تا اکتشافاتی که انجام پذیرفته و شناختی که از بزرگی این شهر برای ما روشن شده این رقم چندان دور از ذهن نیست .

سمیه روانخواه از روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری در همین خصوص می گوید:"با توجه به اکتشافات اخیر هیات ایرانی فرانسوی و نشانه های به دست آمده از آن ،"کهن دژ" با مردمانی متمدن یکی از مراکز فرهنگی ایران بوده و در این زمینه حتی با کشورهای دیگر در خاور دور هم ارتباط داشته است.او اشاره می کند به دلیل عدم رسیدگی باقیمانده های دوران اسلامی تقریبا از میان رفته است و اینک در حفاری ها لایه های دوران ساسانی که در این دوره ساخت و ساز متکی بر علوم مهندسی و فیزیک بوده است و استحکام آن بسیار بالا بوده در دست رس کاوش گران قرار گرفته است .

لازم به توضیح است این گروه در روز گذشته طی برنامه ای اثبات نظریه وجود تمدن از دوران ساسانیان در منطقه فوق را که نتیجه چند دهه تحقیق و کاوش بود به طور رسمی اعلام کردند.