«هرچه به فرهنگ ایران می‌پردازم، ایرانی‌تر می‌شوم»

منوچهر جمالی متولد ۱۳۰۷ کاشان، در ایران در دانشکده علوم طبیعی تحصیل کرده و از شاگردان دکتر حسابی بوده است. او در آلمان در دانشگاه‌های مونیخ، توبینگن و فرانکفورت تحصیلات خود را پی گرفته است.

منوچهر جمالی راز موفقیت ایرانی‌ها و رمز نجات از این شوربختی تاریخی را در شناخت ایران و فرهنگ ایران می‌شناسد. در بهار سال ۱۳۸۷ به برلین آمده بود، سری هم به من زد. از او پرسیدم ایران یعنی چه؟

منوچهر جمالی / عکس از زمانه

آقای منوچهر جمالی ایران یعنی چه؟

کلمه ایران از «ایریانه» می‌آید و یانه یعنی جایی که همه اضداد و چیزهای گوناگون با همدیگر آنجا ترکیب می‌شوند و می‌آمیزند. که این اصطلاح بدها عرفا هم باقی مانده و اول کتاب گات‌های زرتشت هم یک سرودی است که این کلمه «يان» می‌آید، می‌گوید که زرتشت از یان صحبت می‌کرد. یعنی از جایی که اصل پیوندیابی همه‌چیز است.

و کلمه ایر همان کلمه ایره است. اینها سه‌تا معانی اصلی‌ دارد. یکی معنای جستجو دارد. یکی همین گل خیری که می‌گویند. از خود کلمه عربی خیر هم آمده عملا. این سه تای سیمرغ بوده که سیمرغ سه تا یکتا بوده که این کلمه ایر از اینجا است.

حالا ایریانه یعنی خانه و آشیانه سیمرغ.

برای شما ایران یعنی چه؟

برای من ایران خانه روحی و خانه فطری و خانه جان من است. برای خاطر اینکه من در ایران یک فرهنگ بسیار بزرگی را می‌بینم که می‌تواند به فرهنگ دنیا بسیار کمک بکند.

این فرهنگ بزرگترین اندیشه‌های مردمی‌گری و انسانیت و عظمت انسان و رابطه آمیزشی با خدا یعنی با همه خدایی را آورده و من هرچه به فرهنگ ایران می‌پردازم ایرانی‌تر می‌شوم.

این یک گرفتاری من است، دردسر من شده که من از عظمت ایران نمی‌توانم نجات پیدا کنم. برای اینکه من ایران را مرکز فرهنگ انسانی می‌دانم که اگر ما این فرهنگ را به جهان بشناسانیم دنیا ممنون و متشکر ما می‌شود که یک چنین فرهنگی تا امروز ناشناخته باقی مانده است.

بدترین تجربه‌ای که در زندگی‌تان داشتید چه بوده؟

بدترین تجربه من مرگ مادرم بود. برای خاطر اینکه مادرم با علاقه خیلی فراوانی باغی را در کرج درست کرد و علاقه فوق‌العاده‌ای به ایران داشت. من هرچه خواستم آن را در مراحل آخر حتی دو سال آخر خواستم از ایران خارجش کنم حاضر نشد و در آنجا ماند و گرفتار رژیم اسلامی شد و از بین رفت و من آن لحظه‌ای آخری که او سکته قلبی کرد و از بین رفت من هیچوقت فراموش نمی‌کنم.

قشنگ‌ترین تجربه زندگی‌تان چه بوده؟

قشنگ‌ترین تجربه من در زندگی همین کشف فرهنگ ایران است. یعنی من تاکنون لذتی در زندگی‌ام، چون که هر روز من این تجربه را دارم. من الان بیست سال است هر روز یک چهره دیگری از این فرهنگ پیدا می‌کنم که من را به حالت شگفت می‌آورد.

یعنی من باور نمی کنم که فرهنگ ایران چنین چیزی بوده و هر روز یک دریچه تازه‌ای برای من باز می‌شود و تعجب می‌کنم چرا ما این فرهنگ را گسترش نمی‌دهیم، چرا این فرهنگ را به دیگران نمی‌رسانیم.