همچنان پرتوان و با پشتكار

عصر روز دوشنبه، هفتم خردادماه، در هشتادوپنجمین سالروز تولد دکتر امیرهوشنگ کاووسی، شب بزرگداشت وی از سوی مجله‌ی بخارا و با همکاری انجمن دوستی ایران و فرانسه، برگزار شد.
در این مراسم که با حضور سفیر فرانسه در ایران برگزار شد، ابتدا یادی از رسول ملاقی‌پور، سینماگر فقید ایران، شد و سپس سخنرانان به وجوه مختلف شخصیت دکتر کاووسی به سخنرانی پرداختند.

مراسم بزرگداشت دکتر هوشنگ کاووسی

در ابتدای مراسم، پس از نمایش فیلم مستند از فعالیت‌های دکتر کاووسی، علی دهباشی به سخنرانی پرداخت. آقای دهباشی ضمن خیر مقدم به حاضران از جمله برنار پولتی، سفیر فرانسه در ایران به معرفی دکتر کاووسی پرداخت. وی در سخنان خود گفت: دكتر اميرهوشنگ كاووسی در هفتم خرداد ماه 1301 شمسی در تهران متولد شدند. تحصيلات ابتدايی خود را در دبستان نظام آغاز و دبيرستان نظام را سه سال پس از ورود به علت بيماری قلبی ترک كرد و در دبيرستان فيروز بهرام نام‌نويسی كرد.

دکتر هوشنگ کاووسی

دهباشی افزود: آقای کاووسی پس از دريافت ديپلم از مدرسه‌ی دارالفنون در آغاز سال 1324 به دانشكده‌ی حقوق راه يافت و بعد از دو سال به علت علاقه‌ی وافر به ادامه‌ی تحصيل در فرانسه تحصيلات دانشگاهی را نيمه‌تمام گذاشت و راهی فرانسه شد و رشته‌ی حقوق را ادامه داد. اما پس از دوسال تحصيل در دانشكده‌ی حقوق به علت علاقه‌ی شديد به تئاتر و سينما وارد «انستيتوی مطالعات عالی سينمايی» يا «ايدک» شد. بعد از دوسال تحصيل در ايدک و يک‌‌سال كارآموزی با فيلمسازان فرانسوی موفق به اخذ ديپلم در رشته‌ی فيملسازی شد و پس از ورود به دانشكده‌ی سوربن در رشته‌ی فيلموتوژی كه مربوط به شناخت ارزش‌های زيباشناختی و روان‌شناختی و جامعه‌شناختی سينما بود نام‌نويسی كرد. پس از پايان تحصيلات و گذراندن يک رساله تحت عنوان «سينما و كميک» دكترای خود را در سال 1327 از دانشكده‌ی ادبيات سوربن دريافت كرد و پس از نه سال به ايران برگشتند كه حاصل اين دوران ده‌ها كتاب و صدها مقاله در حوزه‌ی سينما و نقد فيلم است. در سال 1988 آقای فرانسوا لئوتار، وزير فرهنگ وقت فرانسه، نشان والای فرهنگی را برای قدردانی از فعاليت‌های فرهنگی و هنری دكتر كاووسی به ايشان طی مراسمی در فرانسه اعطا كرد.

علی دهباشی

پس از سخنان آقای دهباشی دکتر کاووسی به احترام حضور سفیر و مهمانان فرانسوی سخنان خود را به زبان فرانسوی قرائت کرد که گلبرگ برزين سخنان وی را به فارسی ترجمه کرد. آقای کاووسی در سخنان خود گفت: چطور بتوانم آن‌طور که باید شوق و شور خود را ابراز کنم از حضور مبارک شما سفیر عزیز فرانسه در ایران، در کنار من و در این مجلس که به پاس و یاد فعالیت‌های گذشته و حال من برگزار می‌شود. در واقع، من افتخار داشته‌ام در طول بیش از نیم‌قرن دانش خود را در رشته‌ی سینما در خدمت جوانان کشورم قرار دهم و آنان را تا جای ممکن با رمز و راز این هنر جادویی آشنا سازم. ولی از کجا، از سوی کدام افق رسیده است دانسته‌های شخص من در شناخت این رشته، ظرایف هنری و فنون آن، زیبایی‌آفرینانش و ارکان فرهنگ آن، و کلاً از کجا امتیاز و افتخار آن داشته‌ام که این همه را به هم‌وطنانم انتقال دهم؟ در پاسخ جناب آقای سفیر خواهم گفت... با تمام وجودم، سپاس‌گزار از فرانسه هستم و خواهم ماند. تمامی آنچه توانسته‌ام بیاموزم را به کشور فرانسه مدیونم... به فرانسه‌ی لطیف و آرام. متشکرم.»

دکتر سهراب فتوحی، رئیس انجمن دوستی ایران و فرانسه

دکتر کاووسی در بخش دوم گفتارش ادامه داد: صادقانه بگویم، جناب آقای سفیر، حضور شما در میان ما به این گردهمایی، که به همت مشترک انتشارات بخارا و انجمن دوستی ایران وفرانسه برگزار شده است، ارج و اعتباری گران می‌بخشد. ظاهراً گرد هم آمده‌ایم تا سالروز تولد یک دانشجوی جوان قدیمی را، که دهه‌ی هشتاد سالگی خود را پشت سر می‌گذارد و روزگاری در پاریس می‌زیسته، جشن بگیریم.
شنیده‌ام که شما جناب سفیر دوستدار پرشور سینما هستید. پس لازم است در اینجا تأکید کنم که هنر سینما پیش از هر چیز و خالصانه هنری است فرانسوی. می‌توان پرسید از چه رو؟

اینکه برادران لومیر بودند که اول بار با کمک فیبرهای نوری عکس‌های متحرک انسان‌ها و اشیاء را با اندازه‌ی طبیعی، بر پرده به نمایش درآوردند. از آن روز 28 دسامبر 1895 سینما به نمایشی عمومی و مردمی تبدیل شد. و دیری نگذشت تا ژرژ ملیِ بزرگ آن را از لحاظ تکنیکی مبدل به هنری متفاوت کرد. ولی در دهه‌ی هزار و نهصد و بیست بود که عاقبت سینما توانست جایگاه شایسته‌ی خود را در میان هنرهای زیبا بیابد و با ابتکار گروه مون پارناس به ریاست ژان کوکتو به عنوان هنر هفتم شناخته شود.

به یاد نیز بیاوریم که لئون گومون بود که در سال 1919 نمایشی عمومی برگزار کرد، باز هم نخستین بار در جهان، از فیلمی رنگی به نام «رژه‌ی پیروزی».

برنار پولتی، سفیر فرانسه در ایران

کارگردان مشهور فرانسوی آبل گانس در سال 1927 با روش "سه پرده" اثر حماسی خود، "ناپلئون" را به نمایش عمومی گذاشت. از سوی دیگر در سال 1923 به تکنیک جدید مونتاژ در فیلم دیگرش به نام "چرخ" دست زد. دو سال بعد، از سوی آیزنشتاین این فن، مونتاژ آتراکسیون نام گرفت و او از آن در فیلم فراموش ناشدنی‌اش "نبرد پوتمکین" بهره گرفت.
از فیزیک‌دان فرانسوی، پروفسور هانری کرتین، سازنده‌ی "اسکوپ" نیز باید یاد کنیم که شرکت آمریکایی فاکس اختراع او را با تولید فیلم‌های سینماسکوپ به جهانیان معرفی کرد. سینمای کمدی فرانسه را نیز فراموش نکنیم و دین آن را به مکس لندر که چارلی چاپلین استاد خود نامیده است.

این فهرست همان‌طور که می‌توانید تصور کنید بسیار طولانی است، زیرا یافته‌های محققین فرانسوی در زمینه‌ی سینما در برابر چند نمونه برشمرده بسیار پرشمارتر و مؤثرتر بوده‌اند.

هوشنگ گلمکانی

آقای کاووسی در پایان گفت: با شور فراوان سپاس خود را نثار آقای فتوحی، رئیس انجمن دوستی ایران و فرانسه و آقای علی دهباشی، مدیر مسئول انتشارات بخارا برای برگزاری این مراسم می‌نمایم.

در این مراسم، برنار پولتی، سفیر فرانسه در ایران نیز چند کلمه‌ای به زبان فارسی برای حضار به سخنرانی پرداخت که با استقبال شدید حضار مواجه شد. آقای پولتی ضمن تشکر از برگزاری اين مراسم گفت: از اين كه روابط فرهنگی ايران و فرانسه همچنان پايدار است بسیار مفتخر و شادمانم.

سخنران بعدی این مراسم، هوشنگ گلمکانی، مدیر مجله‌ی فیلم بود. آقای گلمکانی از پرشوری دكتر كاووسی در نوشتن و ارائه‌ی مطالب ياد كرد كه همچنان پرتوان و با پشتكار می‌نويسد و نوشته‌هايش را دنبال می‌كند و افزود جوانان امروزی بايد از اين پشتكار و از اين شور و حرارت درس بگيرند.

جمشید ارجمند

پس از سخنرانی آقای گلمکانی، جمشيد ارجمند از دكتر كاووسی به عنوان كسی ياد كرد كه برای نخستين‌بار واژه‌های سينمايی را برای ايرانيان معنا كردند و به‌وجود آوردند كه از بارزترين و معروف‌ترين اين اصطلاحات، واژه‌ی «فيلم‌فارسی» بود كه عمدتاً به فيلم‌های بی‌ارزش و مبتذلی اطلاق می‌شد كه از فارسی چيزی نداشت جز زبانش و از همين‌رو دكتر كاووسی عنوان «فيلم‌فارسی» را به‌آن داده بودند.
وی ادامه داد: تقريباً می‌توان گفت كه در زمينه‌ی نقد فيلم نيز دكتر كاووسی بنيان‌گذار آن در ايران بوده‌اند و در نقد فيلم هيچ ملاحظه‌ای را رعايت نمی‌كردند و جز ملاك هنری و سينمايی آن، معيار ديگری را جای نمی‌دادند و سپس به بيان چند نمونه از نقدهای دكتر كاووسی در خصوص فيلم‌های مطرح آن زمان پرداخت.

دکتر احسان نراقی

آخرین سخنران این مراسم، دکتر احسان نراقی بود. آقای نراقی در سخنانی كوتاه از نحوه‌ی آشنايی و آغاز دوستی‌اش که با دكتر كاووسی صورت گرفت سخن گفت و افزود علاقه‌ی آنها به کشور فرانسه عامل شروع و تحکیم این دوستی بوده است.

در پایان این مراسم نيما فرهت قطعاتی زيبا را با پيانو نواخت که با استقبال حضار مواجه شد.