بزرگداشت دکتر پرویز رجبی

سعید

مراسم بزرگداشت دکتر پرویز رجبی

سی‌و‌هفتمین شب از شب‌های بخارا، به دکتر پرویز رجبی، استاد ایرانشناس و پژوهشگر تاریخی اختصاص داشت. در این مراسم که با حضور این استاد و خانواده‌ی وی، به‌همراه جمعی از دوستداران تاریخ و فرهنگ ایران برگزار شد، دکتر توفیق سبحانی، دکتر روزبه زرین‌کوب، رضا مرادی غیاث‌آبادی، هوشنگ اینانلو و فرید وحدت به سخنرانی پرداختند و فیلم مستندی از فعالیت‌های دکتر رجبی نیز به نمایش درآمد.

در ابتدای مراسم علی دهباشی با اشاره به تاریخ‌نگاری به شیوه‌ی امروزی گفت که دکتر رجبی در ارتقای سطح تاریخ‌نگاری در ایران سهم به‌سزایی داشته است.

علی دهباشی

آقای دهباشی افزود: «استاد ما، دكتر پرويز رجبی، از زمره آن نسل از مورخان ما هستند كه با وقف زندگي در طول عمر پر بار خود، كتاب‌ها و مقالات ارزشمندی تأليف و ترجمه كردند و بدون ترديد در ارتقاء سطح تاريخ‌نگاري در ايران و زبان فارسي جايگاه ويژه‌اي دارند.
مجموعه‌ی فوق‌العاده ارزشمند پنج جلدي «هزاره‌های گمشده»، كه از دوران هخامنشيان تا پايان دوره‌ی ساساني را دربرمي‌گيرد، سندی‌ست از توانايی‌های دكتر رجبي. همچنين مجموعه‌ی هفت جلدی «سده‌های گمشده»، كه در واقع به تاريخ دوره‌ی اسلامی در ايران می‌پردازد، همين ادعا را در مورد ايشان اثبات مي‌كند. دكتر رجبي تنها به تأليف در حوزه‌ی تاريخ‌نگاری بسنده نكرده است. ايشان در جهت غنای منابع تاريخی ما ترجمه چند كتاب بسيار دشوار و مهم را در اين زمينه به انجام رساندند».

سردبیر مجله‌ی بخارا در ادامه گفت: «دكتر رجبی در عرصه‌ی داستان‌نويسی نيز دستی قوی دارد و تا كنون چندين رمان و مجموعه داستان از ايشان منتشر شده كه حكايت از توانايی‌های ايشان در عرصه‌ی ادبيات داستانی دارد».

دکتر توفیق سبحانی

سخنران بعدی این مراسم دکتر توفیق سبحانی بود که به برخی از ویژگی‌هایی که به واسطه‌ی آنها از استاد رجبی تأثیر گرفته بود اشاره کرد. آقای سبحانی دکتر رجبی را «پرخوانده»، «جهت‌دار»، «پركار»، «محيط‌شناس»، «سليس‌القلم» و «قدرشناس» توصیف کرد.

پس از سخنان آقای سبحانی، بیتا رهاوی پیام دکتر جلیل دوستخواه را، که شعری بلند در وصف استاد رجبی بود، قرائت کرد.

دکتر روزبه زرین‌کوب

سپس دکتر روزبه زرین‌کوب، از نسل جوان تاریخ‌نگاری ایران، ضمن بازگويی حكايتی از ياقوت حموی در معجم‌الادبا در خصوص سفر پياده‌ی ابوزكريا، خطيب تبريزی، از تبريز به شام، وی را با دكتر رجبی مقایسه كرد و گفت كه می‌داند كسی مثل دكتر پرويز رجبی اگر امروز در جايگاهی قرار گرفته كه اينك هست بی‌رنج و بدون تحمل دشواری‌ها به آن دست نيافته است. او سپس ضمن برشمردن برخی از آثار دكتر رجبی در پاسخ به اين پرسش كه چرا چنين بزرگداشتی برای ايشان برگزار می‌شود توضيح داد كه «اين نكوداشت نه به سبب آثار بی‌شمار يا نويسندگی و تاريخ‌نگاری ايشان بوده بلكه به سبب عشق به ايران و تاريخ و فرهنگ و سرگذشت ايران بوده است».

رضا مرادی غیاث‌آبادی

رضا مرادی غیاث‌آبادی از دیگر سخنرانان این مراسم بود. وی با اشاره به کتاب «سیمرغ» گفت برخلاف جدیتی که در آثار تاریخی آقای رجبی وجود دارد، ایشان دارای روحیه‌ای عاطفی‌ و احساساتی ناب است.
وی در ادامه گفت: «همگان می‌دانیم که استقلال فکری یک پژوهشگر، در جامعه مطلق‌گرای ایرانی که از دیرباز هر پدیده‌ای را به نیکی و بدی، به خیر و شر مطلق، یا به روشنایی و تاریکی تفکیک کرده و جایی برای سایه‌روشن‌های میانی باقی نگذاشته، تا چه اندازه دشوار و گاه ناممکن است. به‌ویژه در جامعه‌ای که در هنجارهای تازه‌اش، مورخ را به دید ابزاری می‌نگرد که وظیفه‌ی یافتن اسناد و مدارکی برای احکام پیشاپیش صادر شده‌ی ذهنی خود را بر عهده دارد.

چنین است که هر روز از شمار خوانندگان و منتقدان علمی، یا کسانی که قصد آگاهی تاریخیِ واقع‌گرایانه و بی‌طرفانه را دارند کاسته می‌شود و به شمار هزاران چشم یک‌سو‌نگری افزوده می‌شود که با معیار وابستگی‌های گوناگونِ میهنی یا مکتبی یا دیگر منافع و دوست‌داشته‌های خود، در لابه‌لای نوشته‌های مورخ به دنبال نکته‌هایی برای خرده‌گیری‌های جانبدارانه می‌گردند. بسا کسانی که هنوز پا به مرحله‌ی شاگردی نگذاشته‌اند به خود اجازه می‌دهند که به بحث و مناظره با استادی بپردازند که ۴۵ سال سابقه‌ی تألیف و پژوهش، و ده‌ها اثر تحقیقی و ادبی منتشر‌شده در کارنامه خود دارد».

آقای غیاث‌آبادی همچنی گفت: «استقلال فکری و تاریخ‌نگاری واقع‌گرایانه و بی‌طرفانه، به اندازه‌ای برای آقای رجبی به‌عنوان یک اصل خدشه‌ناپذیر شناخته‌شده است که حتا استنباط‌های شخصی خود را نیز نه در درون متن، که در "حاشیه‌ای بر تاریخ" می‌نگارد و آشکارا تمایزی برجسته میان آن‌چه بر مبنای اسناد تاریخی فرادست آمده، با استنباط‌های خود قایل می‌شود. استنباط‌هایی که به نظر بسیاری از خوانندگان "هزاره‌های گمشده" و "سده‌های گمشده"، خواندنی‌ترین بخش تاریخ‌نامه‌های ایشان است».

هوشنگ اینانلو

پس از آن هوشنگ اینانلو و فرید وحدت نیز به توانایی‌های استاد اشاره کردند و در پایان مراسم، دکتر پرویز رجبی دعوت شد تا چند کلمه‌ای برای حضار سخنرانی کند.

دکتر پرویز رجبی

آقای رجبی در سخنان کوتاه خود با اشاره به جفاهایی که در سی‌سال اخیر به وی شده، ابراز امیدواری کرد که وضعیت فرهنگ‌دوستان بهتر از گذشته شود. دکتر پرویز رجبی در پایان ضمن تشکر از برگزارکنندگان این بزرگداشت گفت: «جا داشت مراسم‌های بزرگداشت بسیاری از اساتید، زودتر از این مراسم گرفته می‌شد».