بن‌جلون؛ راوی تیره‌بختی جامعه مراكش

سامان ایرانی

رمان «رفتن» نوشته طاهر بن‌جلون نویسنده فرانسوی مراكشی‌‌تبار، به تازگی در ۲۷۶ صفحه توسط انتشارات «گالیمار» در پاریس منتشر شده است. این رمان با نگاهی انتقادی به جامعه مراكش، به موضوع مهاجرت جوانان این كشور می‌پردازد.

بن‌جلون در این رمان تصویری وحشتناك و در عین حال واقعی از كشور مراكش به دست می‌دهد. او با استفاده از تكنیك چندصدایی در داستان رمانی سیاه (نوار) نوشته است. رمان «رفتن» در زمان قبل از به قدرت رسیدن محمد ششم در مراكش می‌گذرد. نویسنده در این رمان به گونه‌ای داستان را پرداخته است كه خواننده در مقابل قدرت نویسندگی او بهت‌زده می‌شود.

تصویری از نویسنده

پیش از این گفته می‌شد طاهر بن‌جلون مورد لطف دربار و رسانه‌های گروهی مراكش قرار دارد، زیرا او رمان‌های «بی‌خطر»ی می‌نوشت كه به هیچ‌وجه نظام سلطنتی مراكش را مورد خطاب قرار نمی‌داد. او هر چه می‌نوشت به تاریخ كهن جامعه مراكش مربوط می‌شد و هیچ‌گاه تاكنون هجونامه سیاسی ننوشته بود. اما بن‌جلون در آخرین اثرش، به مدرنیته ناقص‌الخلقه مراكش می‌پردازد و از جراحت‌های دهان بازكرده‌ی این جامعه می‌نویسد كه آینده مردم مراكش را تهدید می‌كنند؛ جراحت‌هایی مثل فساد نظام‌مند جامعه مراكش كه بسیار فراگیر شده، بیكاری، فقر، روسپیگری (زنان و مردان) و قاچاق مواد مخدر. در «رفتن» بن‌جلون بی‌اعتنا به محرمات جامعه مراكش، همه چیز را درباره كشور مادری‌اش می‌گوید. در یك كلام، «رفتن» راوی تیره‌بختی وناكامی جامعه مراكش است.
بن‌جلون در آخرین رمانش علاقه خود را به ژان ژنه نشان می‌دهد. شخصیت «میگل» در این رمان به شخصیت ژنه بسیار شبیه است.

بن‌جلون خود درباره آخرین رمانش می‌گوید: «رفتن» رمانی است كه می‌گوید مهاجرت دیگر راه حل مناسب نیست و وقت آن است كشورهای ما هر كاری در توان دارند انجام بدهند، تا جوانان ناامید نشوند و كشور را به هر بهایی ترك نكنند. عزیمت جوانان باعث سقوط كشور می‌شود.

طاهر بن‌جلون كه سال ۱۹۴۴ در فاس مراكش چشم به جهان گشوده است، جوایز متعدد ادبی را از آن خود كرده است كه از آن جمله می‌توان به جایزه «اولیس» اشاره كرد كه به تازگی بابت مجموعه آثارش در بیست و چهارمین جشنواره فیلم و فرهنگ مدیترانه به او اهدا شد. این جشنواره از ۱۷ تا ۲۵ نوامبر در «كرس» برگزار شده بود.

بن‌جلون همچنین پیش‌تر برنده جایزه گنكور شده است. آكادمى گنكور به هنگام اعطاى این جایزه معتبر در سال ۱۹۸۷ به این نویسنده معتقد بود كه «بن‌جلون با خلق آثارى به غایت زیبا و شاعرانه به غناى درونى زبان فرانسه كمك فراوانى كرده است.»

از آثار طاهر بن‌جلون تا به امروز پنج كتاب به فارسى ترجمه شده است: «معناى تبعیض نژادى براى دخترم»، «خوشه‌هاى نگون‌بختى»، «با چشمان شرمگین»، «شب قدر» و «فساد در كازابلانكا».