نسخه عکسی از امتیارنامچه نفت ویلیام دارسی

قرن بیستم برای ایران و جهان با نفت و انقلاب آغاز شد. سال‌های آغازین قرن فضای انقلابی در جهان حاکم بود و به زودی بزرگ‌ترین انقلاب قرن در روسیه اتفاق افتاد. همان سال‌ها در ایران هم تب و تاب انقلاب به نهضت مشروطه انجامید.

چند سالی پیش از مشروطه، یکی از زیرک‌ترین بازرگانان و سرمایه‌داران انگلیسی به نام ویلیام ناکس دارسی (William Knox D'Arcy, 1849 - 1917) صنعتی را آغاز کرد که آن روزها کمتر شناخته بود. دارسی از سال ۱۹۰۱ که توانست قراردادی برای اکتشاف نفت با دولت قاجار ببندد، هر چه داشت، در این راه خرج کرد.

تا هفت سال بعد نتیجه چندانی عایدش نشد؛ اما درست در اوج ناامیدی، سرانجام گروه او توانست در مسجد سلیمان به نفت برسد. نفتی که مقرر بود سرنوشت ایران و منطقه را عوض کند.

دو سال پیش صدمین سالگرد مشروطه بود و امسال صدمین سالگرد استخراج نفت در ایران. مشروطه و نفت رمزهای شناخت تاریخ معاصر ایران‌اند.

مسجد سلیمانی‌ها حق زیادی بر گردن ایران دارند؛ گرچه از صد سال ثروت بخشیدن به ایران چیز چندانی نصیب خود آن‌ها نشده است.

خواهران قاسمی در ماه‌های اخیر تلاش‌های زیادی برای بزرگداشت صد سالگی نفت و نشان دادن سهم شهر خود در این واقعه تاریخی کرده‌اند. به جز برگزاری همایشی در شهر کلن آلمان که با استقبال روبه‌رو شد، دو تن از آن‌ها به بریتانیا سفر کردند تا در دیدار از آرشیو بریتیش پترولیوم که مجموعه بزرگی از عکس‌های تاریخی ایران را در اختیار دارد، برای همایش عکس و فیلم‌های قدیمی و مستند انتخاب کنند.

در این میان آن‌ها عکسی از هم اصل امتیازنامچه نفت دارسی تهیه کردند و در اختیار زمانه گذاشتند که به مناسبت صدسالگی نفت منتشر می‌شود.

سرنوشت این امتیارنامچه و تحولات بعدی آن که به قرارداد ۱۹۳۳ و آن‌گاه به نهضت ملی دکتر مصدق انجامید، مورد بحث‌ها و بررسی‌های بسیار قرار گرفته است؛ اما اصل این سند که به فارسی و فرانسه نوشته شده و اوج اندیشه دیپلماتیک زمان خود را منعکس می‌کند، تا کنون در اینترنت منتشر نشده است.

نسخه تصویری از اصل امتیازنامچه نفت دارسی سال ۱۹۰۱ را دانلود کنید (فرمت: PDF، حجم: ۱.۶۳ مگابایت)