جهان در صد سال آینده

حسین نوش‌آذر

تصورش را کنید که صد سال آینده دنیای ما به چه شکل خواهد بود؟ چه دگرگونی‌هایی مثلاً در رسانه‌ها، در تلفن و تلویزیون و سینما به وجود می‌آید؟ وقتی که ما دیگر نیستیم انسان‌ها به چه شکل با هم ارتباط می‌گیرند؟ در چه خانه‌هایی زندگی می‌کنند؟ چگونه سفر می کنند؟ آیا بشر موفق خواهد شد تا صد سال آینده‌ کره‌ی خاکی را ترک کند و به سیارات دیگر مهاجرت کند؟ یا اینکه فاجعه‌ای اتفاق می‌افتد و جهان به پایان می‌رسد؟

موضوع برنامه‌ی رادیویی این هفته‌ی خاک کتابی است با نام «جهان در صد سال آینده» نوشته‌ی آرتور برمر که در سال ۱۹۱۰ برای نخستین بار منتشر شد و از کتاب‌های موفق زمان خودش بود و اکنون یک بار دیگر، صد سال بعد از این تاریخ توسط یک ناشر آلمانی تجدید چاپ شده و جزو کتاب‌های نسبتاً پرفروشِ آلمان است.

جهان در صد سال آینده، نوشته روزنامه نگار آلمانی، آرتور-برمر

اگر در ادبیات آخرالزمانی پیشگویی‌هایی بدبینانه‌ای از آینده‌ی بشر به دست داده می‌شود، در کتاب‌های علمی – تخیلی که نمونه‌های جاودانه‌اش را برای مثال در آثار ژول ورن سراغ داریم، در اغلب مواقع انسان در جدال با طبیعت پیروز و سربلند است. در کتاب‌های علمی - تخیلی خوش‌بینی و صنعت‌باوری به شکل بسیار برجسته و امیدبخشی به چشم می‌خورد.

با مطالعه‌ی کتاب مصوری که روزنامه‌نگار آلمان، آرتور برمر در یک صد سال پیش منتشر کرده، متوجه این واقعیت می‌شویم که تا امروز با وجود خطراتی که مانند خطر جنگ اتمی بشر را تهدید می‌کرده، بیشتر این پیشگویی‌های خوشبینانه به تحقق پیوسته و در مجموع از نظر مادی و دستاوردهای صنعتی و نه الزاماً از نظر روحی و اخلاقی وضع بشر بهتر شده.

توت‌فرنگی‌هایی قد یک پرتقال

بعضی پیشگویی‌هایی که صد سال پیش نسبت به دنیای امروز ما می‌کردند خنده‌دار و مضحک است. اتفاقاً جذابیت این کتاب هم در این نکته نهفته است که خواننده مدام پی شباهت‌هایی می‌گردد و می‌خواهد بداند که پیشینیان درباره‌ی امروز ما چه تصوری داشتند. بعضی‌ها پیشگویی کرده بودند که در زمان ما توت‌فرنگی‌هایی قد یک پرتقال عمل خواهد آمد. برخی از بالن‌های غول‌آسا و قاره‌نورد حرف می‌زدند. بعضی‌ها برابری زن و مرد و روابط کاملاً آزاد جنسی را پیشگویی کرده‌اند.

اما در متن این خوشبینی‌ها مانند پیش‌بینی صلح جهانی، مثل همیشه نوعی نگرانی هم به چشم می‌خورد. بعضی‌ها پیشگویی کرده‌اند که در زمان ما اروپا به آسیا لشکرکشی می‌کند و جنگ خونینی راه می‌افتد که هر چند خوشبختانه کاملاً این پیشگویی تحقق پیدا نکرده اما سویه هایی از آن را در جنگ عراق و افغانستان و بحران‌های پی در پی خاورمیانه و مسأله‌ی اسلامگرایی سراغ داریم.

یکی از جالب‌ترین پیشگویی‌ها این است که برخی ادعا کرده بودند در سال ۲۰۱۰ دیگر از ادبیات اثری باقی نخواهد ماند، چون تا آن موقع، یعنی تا زمان ما هر کس یک نویسنده است و دیگری نیازی به مطالعه‌ی داستان‌هایی که دیگری می‌نویسد نخواهد بود.

اگر از من می‌پرسید، پربیراهه نگفته‌اند. از دیگر پیشگویی‌های خوشبینانه زبان مشترک جهانی و ورافتادن حرفه‌ای به نام مترجمی است.

پیشینیان ما حدس می‌زدند که همه‌ی مردم جهان در زمان ما قاعدتاً می‌بایست با یک زبان صحبت ‌کنند که البته متأسفانه یا خوشبختانه این اتفاق نیفتاد، هر چند که در سال‌های دهه‌ی هفتاد زبان اسپرانتو به عنوان زبان جهانی در نظر گرفته شد. یعنی میل و نیاز و اراده‌ی به یک زبان واحد وجود داشت، اما این فکر هرگز جا نیفتاد.

کامپیوتر و ماشین‌حساب

یکی از پیشگویی‌های عجیب اختراع کامپیوتر است. چند جمله از ترجمه‌ی این بخش را برای شما می‌خوانم:
ماشین‌های بسیار پیشرفته‌ای اختراع خواهد شد به نام «استاد – کامپیوتر». این ماشین‌ها می‌توانند محاسبات خیلی پیچیده انجام دهند، و از اشتباهات خود بیاموزند و خود را تکامل بدهند، طوری که مانند یک مغز مصنوعی عمل می‌کنند و از راه آزمون و خطا می‌توانند خودشان را با سنت‌ها و آداب و رسوم مردم تطبیق دهند.

تلگراف ِ بدون سیم

یگی دیگر از پیشگویی‌های حیرت‌انگیز، پیشگویی اختراع تلفن همراه است که در این کتاب از آن به عنوان «تلگرافِ بدون سیم» نام برده می‌شود. چند جمله از ترجمه‌ی این بخش را برای‌تان می‌خوانم:

تلگرافِ بدون سیم تأثیر مثبت عجیبی بر زندگی زناشویی انسان‌ها خواهد گذاشت. زنان و مردانی که عاشق هم هستند، حتی اگر صدها و هزاران مایل از هم فاصله داشته باشند به کمک تلگراف بدون سیم می‌توانند همیشه و در همه حال با هم باشند. این دلدادگان می‌توانند همیشه همدیگر را توی این ابزار تماشا کنند و با هم حرف بزنند.

خلاصه با کمک این وسیله دوره‌ی طلایی عاشقیت فرامی‌رسد و زنان مسن هم البته می‌توانند با کمک این وسیله بفهمند که شوهرشان کجاست و دارد چه کار می‌کند. علاوه بر این اشرافزادگان، وزراء و بانکداران و کارمندان و مدیران می‌توانند هر جا که هستند کار اداری‌شان را با این ابزار به انجام برسانند.

گوگل، وبلاگ، اسم ام اس

و باز عجیب است که به رغم تیزهوشی انسان‌هایی که صد سال گذشته زندگی می‌کردند، هیچ‌کس حتی کوچکترین اشاره‌ای به اختراع اینترنت، گوگل، اس ام اس، و خلاصه هر چه که به دنیای مجازی در عصر ارتباطات ربط دارد نمی‌کند. فراموش نکنیم که قدمت بسیاری از این پدیده‌ها به ده سال می‌رسد و تا ده سال قبل حتی برای آنها نامی در نظر نگرفته بودند.

با مطالعه‌ی این کتاب انسان به خودش می‌گوید کسانی که امروز بین هشتاد تا نود سال سن دارند احتمالاً احساس می‌کنند در سیاره‌ای عجیب زندگی می‌کنند. راستی هیچ از خودتان پرسیده‌اید چهل، پنجاه یا شاید شصت سال دیگر دنیای شما چه شکلی باشد؟ صد سال آینده جهان ما به چه شکل خواهد بود؟

شناسنامه‌ی کتاب: