اسکات فيتزجرالد و دشواری‌های اقتباس برای سينما

پرويز جاهد

در برنامه کلاکت اين هفته نگاهی دارم به برخی از رويدادهای سينمايی مهم هفته گذشته.

ديويد فينچر و اقتباس از اسکات فيتزجرالد

فيلم «ماجرای شگفت انگيز بنجامين باتن» با بازی برد پيت و به کارگردانی ديويد فينچر قرار است در روزهای کريسمس امسال به روی پرده سينماها بيايد. اين فيلم اقتباسی از داستان کوتاه اسکات فيتزجرالد، نويسنده بزرگ آمريکايی است که در سال ۱۹۲۲ نوشته شده و فيلمسازان زيادی تا کنون قصد ساخت آن را داشته‌اند.

اسکات فيتزجرالد

فرانک مارشال و کتلين کندی حقوق اين اثر را از ۱۸ سال پيش خريداری کرده بودند، اما تا امروز موفق نشده بودند که آن را به فيلم تبديل کنند. اگرچه ساختن اين فيلم برای هاليوود امری دشوار بوده، اما بسياری از منتقدان ادبی اعتقاد دارند اين داستان در ميان آثار فيتزجرالد، اثر منحصر به فردی نيست.

فيتزجرالد با اينکه در طول زندگی‌اش در نيمه دوم ده سی تماما در هاليوود و با کمپانی مترو گلدوين ماير کار کرده و ارتباط بسيار نزديکی با هاليوود و سينماگران داشته و چندين فيلمنامه برای مترو گلدوين ماير نوشته اما داستان‌های او اصولا برای سينما نوشته نشده و اقتباس از آنها برای سينماگران امر دشواری است.

با اين حال برخی از رمان‌های او از جمله «گتسبی بزرگ» بارها به فيلم تبديل شده‌اند.

رمان «گتسبی بزرگ» اثر فيتزجرالد که در سال ۱۹۲۵ منتشر شد درامی تلخ مربوط به عصر رکود اقتصادی در دهه سی آمريکاست. عصری که فيتزجرالد آن را «عصر جاز» خوانده است. گتسبی بزرگ در زمان انتشار چندان مورد توجه قرار نگرفت، اما بعد از مرگ فيتزجرالد اهميت ادبی آن کشف شد و اينک به عنوان يک نمونه درخشان از ادبيات مدرن آمريکا در مدارس و دانشگاه‌ها تدريس می شود. اين رمان بعد از رمان «اوليس» جيمز جويس در ليست صد رمان برگزيده انتشارات مادرن لايبرری قرار گرفت.

گتسبی بزرگ تا کنون سه بار برای سينما و يک‌بار برای تلويزيون مورد اقتباس قرار گرفته، بدون اينکه هاليوود حقوق قانونی آن را پرداخت کرده باشد.

«گتسبی بزرگ»

نخستين نسخه سينمايی اين رمان که در ۱۹۲۶ يعنی درست يک سال بعد از انتشار رمان و به صورت صامت تهيه شد، مفقود گرديد. در سال ۱۹۴۹ اليوت نوجنت اقتباسی از اين رمان انجام داد که الن لد در آن نقش گتسبی را بازی می‌کرد. اقتباسی که موفقيت چندانی در گيشه و در نزد منتقدان نداشت.

در سال ۱۹۷۴ کمپانی پارامونت فيلم ديگری بر اساس اين رمان به کارگردانی جک کلی‌تون بر اساس فيلمنامه‌ای از فرانسيس فورد کاپولا ساخت که در آن رابرت ردفورد در نقش گتسبی و ميا فارو در نقش ديزی بازی می‌کردند.
فيلمی که موفقيت زيادی در گيشه به دست آورد اما باز هم منتقدان را راضی نکرد، چرا که آن‌ها معتقد بودند که اين اقتباس هم نتوانسته روح رمان فيتزجرالد را منتقل کند و به ظاهر آن بسنده کرده است.

پوستر فیلم «گتسپی بزرگ»

آخرين اقتباس از آثار فيتزجرالد را در سينما اليا کازان فيلمساز بزرگ آمريکايی انجام داد که رمان ناتمام «آخرين غول» ( The Last Tycoon) او را به فيلم برگرداند.

داستانی در باره يک تهيه‌کننده بزرگ هاليوودی (با الهام از زندگی ايروينگ تالبرگ تهيه کننده متروگلدوين ماير) که نقش‌اش را رابرت دو نيرو بازی می‌کرد و برداشت فيتزجرالد از هاليوود و مناسبات پيچيده آن بود.

فيتزجرالد که خود يک قربانی هاليوود و مناسبات پيچيده و بی‌رحمانه آن بود در اين رمان برداشت خود را از اين کارخانه روياسازی جهان ارائه کرده است. فيتزجرالد در سال ۱۹۴۰ بر اثر سکته قلبی در هاليوود درگذشت.

اريک روث در اقتباس خود از داستان کوتاه فيتزجرالد برای ديويد فينچر، چندان به داستان او وفادار نمانده است. وی زمان داستان را از قرن نوزده به قرن بيستم و مکان آن را از بالتيمور به نيواورلئان منتقل کرد. وی همچنين يک ماجرای عشقی تازه برای بنجامين به داستان اضافه کرد که عشقی عميق‌تر از آن چيزی است که در داستان کوتاه آمده.

به اين ترتيب به نظر می رسد روث تنها به هسته اصلی اين داستان و کاراکتر محوری آن وفادار بوده نه به رويدادهايی که در آن مطرح شده‌اند.

روث در اين باره می‌گويد: «داستان در زمان خودش يعنی در ۱۹۲۲ که منتشر شد، داستان زيبايی برای يک مجله ادبی بود، اما امروز برای من اندکی مسخره به نظر می‌رسد. من اين اجازه را داشتم که آن را به شکل مدرن و امروزی دربياورم. داستان تا حد زيادی تغيير کرده، اما هسته مرکزی آن همان است.»

فيلمسازان بسياری هستند که مايل‌اند بر اساس داستان‌های فيتزجرالد فيلم بسازند. اگر پروژه فينچر موفق شود، قطعا آن‌ها برای اين کار راغب‌تر خواهند شد. به عنوان مثال باز لورمن فيلمساز استراليايی و سازنده فيلم موزيکال مولن روژ مدت‌هاست که آمادگی‌اش را برای ساختن ورسيون ديگری از داستان گتسبی بزرگ اعلام کرده است.

جان گريشام و رمانی ديگر برای سينما

کمپانی پارامونت به زودی فيلم «همدست» را بر اساس اقتباسی از رمان تريلر حقوقی جان گريشام نويسنده آمريکايی توليد خواهد کرد.

جان گريشام

به گزارش مجله ورايتی، در اين فيلم بازيگران سرشناسی چون تام کروز، دنزل واشنگتن، جين هاکمن و تامی لی جونز بازی می‌کنند. شيا لبوف بازيگر ۲۲ ساله آمريکايی (بازيگر فيلم ايندياناجونز و جمجمه بلورين) نيز قرار است در نقش شخصيت اصلی اين فيلم ظاهر شود.

اين فيلم داستان پسر جوانی است که بعد از فارع التحصيل شدن از مدرسه حقوق مجبور می‌شود برای کار در يک شرکت حقوقی، اطلاعات فوق‌العاده سری مربوط به يک دعوای حقوقی چند ميليون دلاری را در اختيار آن‌ها بگذارد.
به نوشته ورايتی هنوز کارگردانی برای اين کار تعيين نشده است.

رمان «همدست» تازه‌ترين رمان جان گريشام بعد از رمان «دلال» است که هنوز منتشر نشده اما حقوق اقتباس سينمايی آن را کمپانی پارامونت خريداری کرده است.

جان گريشام، سياستمدار و وکيل حقوقی سابق از موفق‌ترين نويسندگان رمان‌های تريلر حقوقی است که داستان‌های او هميشه مورد توجه فيلمسازان برجسته‌ای چون فرانسيس فورد کاپولا، الن جی پاکولا و سيدنی لومت بوده و تا کنون يازده رمان او از جمله «موسسه» (سيدنی پولاک) و «پرونده پليکان» (الن جی پاکولا) و «باران ساز» (فرانسيس فورد کاپولا) به فيلم برگردانده شده است. رمان «همدست» او قرار است در ماه ژانويه ۲۰۰۹ منتشر شود.

فارست ويتکر در نقش لويی آرمسترانگ

فارست ويتکر بازيگر قدرتمند آمريکايی برای دومين‌بار در نقش يک خواننده و نوازنده بزرگ جاز ظاهر می‌شود.
وی که قبلا نقش چارلی پارکر نوازنده بزرگ ساکسيفون را در فيلم «برد» به کارگردانی کلينت ايستوود بازی کرده بود، اين بار نقش لويی آرمسترانگ خواننده و نوازنده بزرگ جاز را بازی خواهد کرد.

لويی آرمسترانگ

اين فيلم «چه دنيای فوق‌العاده‌ای» نام دارد که از يکی از آهنگ‌های آرمسترانگ گرفته شده است. ويتکر علاوه بر بازی در اين فيلم، کارگردانی آن را نيز به عهده دارد. ويتکر در اين فيلم زندگی آرمسترانگ را از دوران فقر و محروميت کودکی‌اش در نيواورلئان تا مرگش در ۱۹۷۱ بازسازی می‌کند.


بنياد لويی آرمسترانگ نيز در توليد اين پروژه با فارست ويتکر همکاری دارد. اين بنياد اجازه دسترسی به آرشيو اين بنياد و استفاده از نامه‌ها، مکاتبات شخصی و دست نوشته‌های وی را به ويتکر داده است. شرکت فرانسوی لجند که تهيه کننده فيلم اديت پياف (زندگی به رنگ صورتی) بود، تهيه‌کننده اين فيلم است.

فارست ويتکر

ويتکر در باره اين فيلم می‌گويد: «لويی آرمسترانگ نشان مهمی بر زندگی و فرهنگ ما گذاشته است. او زندگی جالبی داشت و با هنرش، سبک موسيقی جاز را تغيير داد. موسيقی او بعد از مرگش نه تنها در آمريکا بلکه در سراسر جهان شنيده می‌شود.»

فارست ويتکر تا کنون کارگردانی سه فيلم از جمله «در انتظار بازدم» (۱۹۹۵) و «نخستين دختر» (۲۰۰۴) را در کارنامه خود دارد که هيچ‌کدام نظر منتقدان را جلب نکرد.