کوستا گاوراس و فيلمسازی در وطن

پرويز جاهد

کنستانتین کوستا گاوراس، کارگردان ۷۴ ساله‌ی یونانی و مشهورترین سینماگر سیاسی جهان به زودی فیلم جدیدش را در یونان فیلمبرداری خواهد کرد.

این فیلم که «بهشت غرب است» نام دارد نخستین فیلم گاوراس بعد از سال‌ها دوری از وطن خواهد بود. بودجه‌ی این فیلم ۱۲ میلیون دلار برآورد شده است و موضوع آن مهاجرت غیر‌قانونی به غرب است.

داستان جوانی به نام الیاس که رویای‌اش مهاجرت به پاریس است چرا که پاریس برای‌اش شهر نور و جادو است از این رو مجبور است برای رسیدن به پاریس از ایتالیا، آلمان و فرانسه عبور کند و در این راه ماجراهای زیادی برای‌اش پیش می‌آید.

گاوراس، نخستین فیلم‌اش را در سال ۱۹۶۵ در فرانسه ساخت که یک تریلر کارآگاهی با بازی ایو مونتان بود. اما این فیلم «z» بود که گاوراس را به‌عنوان فیلمساز سیاسی با ایده‌های رادیکال در جهان مطرح ساخت.

«Z» فیلمی افشاگرانه و انتقادی درباره‌ی کودتای سرهنگان در یونان و ترور گریگوریس لمراکیس، سیاست‌مدار اصلاح‌طلب یونانی بود.

فیلم‌های گاوراس عموماً بر‌اساس رویدادهای سیاسی واقعی ساخته شده‌‌اند. اگر‌چه او برای فرار از سانسور گاهی مجبور شده است نام شخصیت‌ها و مکان‌ها را تغییر دهد،با این حال وی در تیتراژ اول فیلم «z»می‌گوید:

هر‌‌گونه شباهت‌های فیلم به رویدادهای واقعی یا افراد زنده و مرده تصادفی نیست بلکه عمدی‌ست. این کار گاوراس شیوه‌ای غیر‌متعارف در آن زمان محسوب می‌شد.

«Z» آینه‌ای بود که گاوراس آن را در برابر جامعه‌ی یونان و حکومت توتالیتر آن گرفته بود. در تیتراژ نهایی فیلم، لیستی از موارد ممنوعه در حکومت سرهنگان ارایه شده بود که شامل اتحادیه‌های کارگری، موی بلند مردان، بیتل‌ها، جامعه‌شناسی و مارک تواین بود.

نمایش فیلم «‌z» چنان که انتظار می‌رفت در یونان ممنوع شد اما در فرانسه به موفقیت عظیمی دست یافت و گاوراس جایزه‌ی هیات داوران فستیوال فیلم کن و جایزه‌ی بهترین فیلم خارجی ۱۹۶۹ را به دست آورد.

کنستانتین کوستا گاوراس، کارگردان یونانی

گاوراس بعد از موفقیت جهانی «‌z» به ساختن فیلم‌های سیاسی با مایه‌های تریلر ادامه داد. «حکومت نظامی»، «اعتراف» و «گمشده» از جمله مهم‌ترین فیلم‌های سیاسی اوست.

«گمشده» داستان مفقود شدن چارلز فورمن روزنامه‌نگار لیبرال آمریکایی در شیلی بعد از کودتای ژنرال پینوشه بود. فیلمی که برنده‌ی نخل طلای فستیوال کن ۱۹۸۳ شد.

به دنبال آن گاوراس در همان سال به‌عنوان رییس سینما تک فرانسه انتخاب شد و در طی پنج سال ریاست خود بر این نهاد بزرگ سینمايی جهان تلاش بسیاری کرد تا آن را از پوسیدگی نجات دهد و به صورت یک مرکز فعال سینمایی درآورد.

گاوراس در طول بیش از ۴۰ سال فعالیت سینمایی خود بیش از ۲۱ فیلم ساخت اما هرگز نتوانست فیلمی در زادگاه‌اش یونان بسازد و «بهشت غرب است» نخستین تجربه‌ی او در این زمینه به حساب می‌آید.

وی در این باره به خبرنگار سی‌ان‌ان گفته است: «‌البته ساختن فیلم در یونان همیشه برای من مشکل بود و الان که می‌خواهم این کار را بکنم برای‌ام بسیار هیجان‌انگیز است.»

«بهشت غرب است»، به یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین موضوعات سیاسی - اجتماعی جهان غرب امروز، مهاجرت غیر‌قانونی می‌پردازد.

گاوراس خود آن را اودیسه اولیس می‌نامد. یک اولیس جوان و مدرن که نمی‌خواهد به خانه‌اش برگردد. به اعتقاد گاوراس این داستان میلیون‌ها تن از انسان‌هاست.

آن‌ها به دنبال مسکن، کار و پیدا کردن همسر دست به مهاجرت می‌زنند. آن‌ها فقط می‌خواهند مثل بشر معمولی زندگی کنند.

به عقیده‌ی گاوراس، فیلم «بهشت غرب است» این مساله را مطرح می‌کند که آیا ما غربی‌ها انسان‌های برتری هستیم؟ ما جنگ راه می‌اندازیم چون احساس می‌کنیم ملت برتری هستیم.

فیلم‌برداری «بهشت غرب است» ماه مارس آینده در یونان شروع می‌شود و بازیگر نقش اصلی آن ریکاردیو اسکار مارسیو بازیگر ایتالیایی است.

گاوراس که خود زمانی یک رقصنده‌ی باله بود می‌گوید که رویای‌اش ساخت یک فیلم موزیکال است. شاید فیلم بعدی گاوراس یک تریلر سیاسی موزیکال باشد.