زندگی جرج بوش بر پرده سينما

پرویز جاهد

در این قسمت از کلاکت، به دو فیلم «یگان عملیاتی ویژه» ساخته «خوزه پدیلها» و آخرین ساخته الیور استون درباره جرج بوش می‌پردازم.

پوستر فیلم «یگان عملیاتی ویژه»

یگان عملیاتی ویژه

یکی از فیلم‌های خوب فستیوال ادینبرای امسال فیلمی بود از برزیل با نام یگان عملیاتی ویژه (Elite Squad) ساخته خوزه پدیلها (Jose Padilha) که فیلم برگزیده فستیوال فیلم برلین امسال و برنده خرس طلایی آن بوده است. این دومین فیلم پدیلها بعد از فیلم موفق «اتوبوس ۱۷۴» است.

یگان عملیاتی ویژه شباهت‌های فرمی و مضمونی بسیاری با فیلم شهر خدا ساخته فرناندو میرلس دارد و همانند شهر خدا، با دوربین روی دست، ما را به درون زاغه‌های تاریک و تو در توی ریودوژانیرو می‌برد؛ جایی که جوانان برزیلی برای بقا دسته‌های گانگستری کوچکی را تشکیل داده و به قاچاق مواد مخدر مشغول‌اند.

داستان فیلم مربوط به سال ۱۹۹۷ است. پاپ ژان پل دوم قصد بازدید از ریودوژانیرو را دارد و پلیس باید شهر را از وجود قاچاقچیان مواد مخدر و دسته‌های گانگستری پاک کند. کاپیتان نسیمنتو به عنوان رییس یگان عملیاتی ویژه شهر درگیر مبارزه‌ای سخت و خشونت‌آمیز با گانگسترهای جوان و باندهای مواد مخدر است.

نسیمنتو پلیس درست کار و وظیفه‌شناس، اما فوق‌العاده خشن، بداخلاق و بی‌رحمی است. او به همان نسبت که با قاچاقچی‌ها درگیر است، با فساد درون دستگاه پلیس نیز مقابله می‌کند.

او که خود منتظر به دنیا آمدن بچه‌اش است از این‌که باعث مرگ یکی از کودکان زاغه‌نشین به خاطر لو دادن قاچاقچی‌ها شده، احساس گناه می‌کند و با تمام توان خود می‌کوشد قاتلان او را بیابد و مجازات کند.

صحنه‌ای از فیلم «یگان عملیاتی ویژه»

اما این‌ها تنها مسأله او نیستند؛ بلکه او مسایل شخصی خود را نیز دارد. او خواهان یک جانشینی است تا بتواند مدتی را استراحت کند. علاوه بر این او دچار ناراحتی عصبی است و برای آرامش روزی یک مشت قرص می‌خورد و رفتاری ناهنجار با زن حامله‌اش دارد.

دستمزد پلیس آن‌قدر پایین است که آن‌ها را در مقابل رشوه‌های رهبران باند مواد مخدر ضعیف می‌سازد. آن‌ها به راحتی می‌توانند چشم‌های خود را در برابر جرایم تبهکاران ببندند.

شاید به نظر برسد فیلم‌ساز دارد رفتار خشن و ضد دموکراتیک پلیس برزیل را در مقابله با قاچاقچی‌ها و گانگسترها توجیه می‌کند، اما در جامعه‌ای که مبتنی بر زور و فرهنگ اسلحه است و باندهای مواد مخدر در آن تاخت و تاز می‌کنند، شاید این رفتار تا حدی توجیه‌پذیر باشد. به ویژه هنگامی که دورویی و رفتار متظاهرانه دانشجویان و نیروهای جوان منتقد خشونت و فساد پلیس را می‌بینیم که خود، آلوده مواد مخدر و دسته‌های مافیایی‌اند و بدترین نوع خشونت را در مقابله با پلیس و حتی دوستان خود که متهم به همکاری با پلیس‌اند، به کار می‌گیرند.

صحنه‌ای از فیلم «یگان عملیاتی ویژه»

تفاوت یگان عملیاتی ویژه با فیلم شهر خدا در این است که شهر خدا از زاویه دید گانگسترهای جوان روایت می‌شد، اما یگان عملیاتی ویژه از زاویه دید پلیس‌ها یعنی کاپیتان نیسمنتو روایت می‌شود. با این حال او ناظر اول شخص نیست، بلکه ناظر دانای کل است که بر همه رویدادها و اعمال و انگیزه‌های دیگر شخصیت‌های فیلم اشراف دارد.

حرکت بی‌وقفه‌ی دوربین، ضرب‌آهنگ تند نماها، فیلم‌برداری در نور طبیعی و دیالوگ‌های چکشی، حسی از مستند بودن صحنه‌ها را به بیننده منتقل می‌کند. حرکات تند و دیوانه‌وار دوربین روی دست به خوبی با ماهیت برق‌آسا و زلزله‌وار عملیات یگان ویژه هماهنگ است.

یگان عملیاتی ویژه فیلمی رئالیستی است با شخصیت‌هایی ملموس و جاندار که تماشاگر موقعیت خطرناکی را که آن‌ها در آن به سر می‌برند، حس و باور کرده و با آن‌ها هم‌ذات پنداری می‌کند.

الیور استون فیلم «دبلیو» را می‌سازد که روایت زندگی جرج بوش است.

الیور استون و جرج بوش

اولیور استون فیلم‌ساز آمریکایی پس از ناامیدی از ساختن فیلمی درباره محمود احمدی‌نژاد، رییس جمهور ایران به سراغ دشمن شماره یک او یعنی جرج دبلیو بوش رفته است.

اولیور استون در حال حاضر یکی از سیاسی‌ترین فیلم‌سازان سینمای آمریکاست که همیشه دست روی سوژه‌های حساس سیاسی گذاشته است. بررسی زندگی رهبران سیاسی و عملکرد آن‌ها یکی از موضوع‌های مورد علاقه اولیور استون بوده و وی در سال‌های گذشته فیلم‌های اسکندر، نیکسون، جی‌اف‌کی و فرمانده فیدل را درباره رهبران سیاسی جهان دیروز و امروز ساخته است.

اینک اولیور استون در فیلم «دبلیو» (W) سراغ یکی از مهم‌ترین و غیر متعارف‌ترین شخصیت‌های سیاسی جهان معاصر که با افکار و اندیشه‌های بنیادگرایانه مسیحی و جنگ طلبانه‌اش، خاورمیانه و جهان را به آشوب کشانده، رفته است.

استون درباره علت پرداختن به زندگی جرج بوش در فیلم جدیدش گفته است: بوش یکی از بزرگ‌ترین شخصیت‌های زمان ماست و تأثیر عظیمی بر جهان گذاشته است. آمریکا در اوایل قرن بیست و یکم خود را به عنوان یک دولت کابوی شناسانده و جرج دبلیو بوش با ذهنیتی کابویی تمام جهان را آمریکا می‌داند.

جاش برولین در نقش جورج بوش

در این فیلم اولیور استون، زندگی بوش را از ۲۰ سالگی تا ۵۸ سالگی در سه پرده تصویر می‌کند. پرده اول مربوط به دوران جوانی بوش و اعتیاد او به الکل است. در پرده دوم زندگی بوش از زمانی که از زیر سایه پدرش درمی‌آید و به قدرت می‌رسد، نشان داده می‌شود. سرانجام در پرده سوم حمله او به عراق محور فیلم است.

استون، لحن فیلم را مشابه لحن فیلم‌ «شبکه» سیدنی لومت و «دکتر استرنج لاو» کوبریک می‌داند و می‌گوید: «من وقتی که جوان بودم، دکتر استرنج لاو را دیدم و تأثیر آن هنوز بر من باقی است. کوبریک در این فیلم سوژه تاریکی را انتخاب کرد و آن را به یک فیلم کمدی جدی تبدیل کرد که بسیار موفق بود. به نظر من این فیلم‌ها الگوهای خوبی برای فیلم‌های سیاسی امروزند.»

استون فیلم‌نامه این فیلم را به کمک استنلی ویزر نوشته و در آن جاش برولین در نقش جرج بوش بازی می‌کند. الیزابت بنکز در نقش لورا بوش، جیمز کرامول در نقش جرج بوش پدر، ریچارد دریفوس در نقش دیک چنی، الن برستاین در نقش باربارا بوش، جفری رایت در نقش کالین پاول، تندی نیوتن در نقش کاندولیزا رایس و سید بدریا در نقش صدام حسین بازی خواهند کرد. نقش تونی بلر را نیز یوان گروفاد بازی می‌کند.

استون در باره دیدگاه‌های مذهبی بوش می‌گوید: «آقای بوش بعد از این‌که به قدرت رسید، مذهبی شد و ما باید این را دراماتیزه می‌کردیم. گرایش او به مذهب برای ما بسیار جدی است، چرا که نقطه مرکزی تغییر او است. در هر دو انتخابات، آمریکایی‌های بی‌شماری به او رأی دادند.

یکی از همین افراد که به او رأی داده؛ به من گفته که بوش را دوست دارد؛ چون تظاهر نمی‌کند و سعی نمی‌کند خود را آدمی نشان دهد که نیست؛ او همانی است که هست. شما می‌توانید با این حرف مخالف باشید؛ اما آمریکایی‌ها ظاهراً او را آدم صادقی می‌دانند.»

اولیور استون، فیلم‌ساز سیاسی آمریکایی

استون در مقایسه فیلم جدیدش با فیلم سه ساعته نیکسون گفت: این فیلم به اندازه نیکسون روان‌شناسانه نیست. به علاوه فیلم نیکسون از نظر زمانی و گستردگی، کار جاه‌طلبانه‌ای بود.

با این حال تصور عمومی بر این است که اولیور استون در این فیلم جرج بوش را دست انداخته و مسخره خواهد کرد. استون شدیداً در برابر این برداشت موضع‌گیری کرده و از جاش برولین، بازیگر نقش بوش خواسته از تمام باورهای سیاسی‌اش فاصله گرفته و کاراکتری را که نقش‌اش را بازی می‌کند، خوب بفهمد.

او در این باره می‌گوید: «جاش سعی می‌کند تا بفهمد که مغز بوش چگونه عمل می‌کند. علی‌رغم تصور شما به هر حال بوش نیز به سهم خود مشکلاتی دارد که باید بر آن‌ها غلبه کند. در جنوب آمریکا او را به دلیل ایمان مذهبی‌اش و تعهدش به خانواده ستایش می‌کنند. این ویژگی‌ها از بوش در نگاه بسیاری از مردم یک مرد درستکار ساخته است.»

به گفته اولیور استون، تونی بلر که مرد برجسته‌ای است، یکی از طرفداران جرج بوش بود. او تا حدی به بوش علاقه داشت که به کاتولیک بودنش اعتراف کرد.

تهیه‌کننده فیلم جدید اولیور استون، کمپانی لاینز گیت است و به نوشته مجله اسکرین، بودجه آن نزدیک به ۲۵ میلیون دلار است که از منابع بین‌المللی مختلفی تأمین می‌شود.

به نوشته اسکرین، این فیلم قرار است روز هفدهم اکتبر، یعنی آخرین روزهای ریاست جمهوری بوش در آمریکا به نمایش درآید. اولیور استون هم‌چنین درباره تمام شدن عصر بوش می‌گوید: «این چرند است که فکر کنیم او در ماه ژانویه دیگر تمام می‌شود. تأثیر و نفوذ بوش سال‌ها باقی‌ خواهد ماند. او رییس‌جمهوری نیست که زود فراموش شود.»