مردی برای تمام فصول

پرویز جاهد

سينما و تاتر انگلستان، در روزهای گذشته سه تن از مهم ترين چهره های خود را از دست داد. ابتدا آنتونی مينگلا، کارگردان تاتر و سينما و سازنده فيلم‌های مشهوری چون بيمار انگليسی، کوهستان سرد و مستر ريپلی با استعداد، بعد هم سر آرتور سی کلارک، نويسنده رمان‌های علمی تخيلی و از پيشگويان دنيای علم و نويسنده رمان اديسه فضايی ۲۰۰۱ و به دنبال آنها ديويد پل اسکافيلد، بازيگر برجسته تاتر و سينمای انگليس که روز ۱۹ مارچ بر اثر بيماری سرطان خون، در سن ۸۶ سالگی در گذشت.

پل اسکافيلد

اسکافيلد، يک بازيگر بزرگ شکسپيرين بود و در نقش بسياری از شخصيت‌های نمايشنامه‌های شکسپير، از جمله هاملت، اتللو و شاه‌لير بازی کرد. ‌او بيشتر بازيگر تاتر بود تا سينما و بيشتر عمر حرفه‌ای‌اش در دنيای نمايش گذشت. صدای رسا و نافذ و بيان گيرايی داشت که تماشاگر تاتر را فوراً تحت تاثير قرار می‌داد. قدرت بازيگری او را با لارنس اليويه مقايسه کرده‌اند.

اسکافيلد کارش را در تاتر با بازی در نمايشنامه آرزو زير قلمرو المز (Desire Under the Elms) در سال ۱۹۴۰ شروع کرد.
بازی در نمايشنامه هاملت به کارگردانی پيتر بروک در سال ۱۹۵۵ نام او را به عنوان يک بازيگر شکسپيرين بر سر زبان‌ها انداخت. نمايشنامه‌ای که از طرف اتحاد جماهير شوروی سابق برای اجرا به روسيه دعوت شد و اسکافيلد آن را در بلشوی تاتر مسکو اجرا کرد. بازی در نمايش شاه‌لير در سال ۱۹۶۲ و نمايشنامه قدرت و افتخار نوشته گراهام گرين، همکاری‌های ديگر او با پيتر بروک در تاتر بود.

اسکافيلد در سال ۱۹۶۰نقش سر تامس مور را در نمايشنامه مردی برای تمام فصول که در لندن اجرا شد، به عهده گرفت که يکی از بهترين نقش‌های او در تاتر بود. بعد هنگامی که فرد زينه‌من تصميم به ساخت فيلمی بر اساس اين نمايشنامه رابرت بالت گرفت، نقش سر تامس مور را به او واگذار کرد که به خاطر آن برنده جايزه اسکار و بفتا به عنوان بهترين بازيگر شد.

پل اسکافيلد و رابرت شاو در فیلم مردی برای تمام فصول

مردی برای تمام فصول، ‌داستان دراماتيک کشمکش بر سر ايمان به ارزش‌های اخلاقی و پايبندی به تعهد حرفه‌ای بود. ماجرای سرتامس مور، نويسنده، فيلسوف و صدراعظم ‌باوجدان و شجاع انگلستان در قرن شانزدهم که در برابر درخواست نامشروع هانری هشتم پادشاه مستبد و خون آشام انگلستان ايستاد و از ايمان و اعتقاد خود دست نکشيد و برای همين با گيوتين سرش از بدن جدا شد.

درونمايه نمايشنامه رابرت بالت با درونمايه اصلی آثار فرد زينه‌من که جدال بين خير و شر و کشمکش بين فرد و قدرت بود، همخوانی داشت و پل اسکافيلد در نقش تامس مور به خوبی توانست کشمکش‌های درونی و بيرونی اين شخصيت قدرتمند و سازش‌ناپذير تاريخی را نشان دهد.

بازی در نقش ولپن در نمايشنامه بن جانسن، به کارگردانی پيتر هال که در سال ۱۹۷۷ در رويال نشنال تيتر لندن اجرا شد، يکی ديگر از موفقيت های بزرگ اسکافيلد در صحنه تاتر بود.
اسکافيلد نه تنها بازيگری شکسپيرين بود، بلکه در نمايشنامه‌های مدرن نيز به ايفای نقش پرداخت. از جمله بازی در نقش ساليری در نمايشنامه آمادئوس، ‌پلکان نوشته چارلز داير و آزمون سخت (Crucible) نوشته آرتور ميلر.

در نقش سر تامس مور

هنری پنجم ساخته کنت برانا و هاملت ساخته فرانو زفيرلی از مهم ترين فيلم‌های او در سينماست.
فيلم کوئيز شو (مسابقه سوال و جواب) ساخته رابرت ردفورد از آخرين فيلم‌هايی بود که اسکافيلد در آن بازی کرد. همينطور بازی در نمايشنامه جان گابریل بورکمن، نوشته هنريک ایبسن در سال ۱۹۹۶، آخرين حضور او بر صحنه تاتر انگلستان بود.

پل اسکافيلد، نشان شواليه (Sir) را که از سوی ملکه بريتانيا به هنرمندان و چهره‌های مشهور اهدا می‌شود، نپذيرفت و گفت که ترجيح می‌دهد که يک «آقا»ی ساده باقی بماند.

در اين باره از او نقل شده است:
«‌اگر دنبال يک عنوان هستيد، آقا چه مشکلی دارد؟ اگر قبلاً هميشه اين عنوان را داشتيد حالا چه دليل دارد که آن را از دست بدهيد؟»