قربانيان جهل

پرويز جاهد

سيکو ساخته مايکل مور

امروز فیلم مستند سیکو(Sicko) آخرین ساخته مایکل مور مستندساز جنجالی آمریکایی در فستیوال فیلم لندن به نمایش در آمد.

سیکو، مستند افشاگرانه و هشداردهنده‌ای درباره وضعیت نابسامان بیمه درمانی در آمریکا و قربانیان آن است. کشوری که به گفته مایکل مور، تنها کشور توسعه یافته در جهان است که فاقد بیمه درمانی رایگان برای شهروندانش است.

آمارهایی که مور از وضعیت اسفناک بیمه درمانی در آمریکا ارائه می‌کند، تکان‌دهنده است. بر اساس حرف‌های او 46 میلیون آمریکایی از امکانات بیمه درمانی محرومند. بیش از 36 درصد خانواده‌های آمریکایی که زیر خط فقر زندگی می‌کنند، فاقد بیمه‌اند. 9 میلیون کودک آمریکایی از داشتن بیمه محرومند و کودکی که در ال‌سالوادور به دنیا می‌آید نسبت به کودکی که در دیترویت آمریکا متولد می‌شود، امکان بیشتری برای زنده ماندن دارد. میزان مرگ و میر کودکان در دیترویت 15.5 درصد است در حالی که این میزان در ال سالوادور 9.5 درصد است. 21 درصد از جامعه سیاهان آمریکایی بیمه نیستند.

در این فیلم نیز مایکل مور با همان شیوه مستند بازتابی (Reflexive) خود، به سراغ سوژه‌اش می‌رود و با دخالت خود در موضوع و نشان دادن مشکلاتش در تصویربرداری از آن، مستند چالش‌گرانه‌ای را درباره موضوعی نه چندان تازه ارائه می‌کند. مور تنها شاهد و نظاره‌گر خاموش و بی‌تفاوت چیزی نیست که در برابر دوربین‌اش اتفاق می‌افتد. بلکه علاوه بر دخالت در آن و هدایت سوژه به مسیر دلخواهش دائماً به تفسیر می‌پردازد. تفسیرهایی که با حس طنز قدرتمند مور آمیخته است و لحنی تراژیکمدی دارد.

مور با مقایسه سیستم‌های درمانی آمریکا با کشورهای پیشرفته‌ای چون کانادا، بریتانیا و فرانسه که در آن‌ها درمان عمومی رایگان است، نتیجه می‌گیرد که وضعیت آمریکا بدتر از هر کشور مدرن صنعتی توسعه یافته است. او از شهروندان آمریکایی می‌پرسد: «ما که هستیم و مشکل ما چیست؟ و چرا وقتی پول درمان نداریم باید در گوشه خیابان رها شویم؟»

مور سیستم آمریکا را مسئول نابسامانی وضعیت بیمه درمانی در این کشور می‌داند. سیستمی که به گفته او بر اساس سود و حرص بنا شده، در حالی که وقتی پای بیمه شهروندان و جان انسان‌ها در میان است، نباید به سود فکر کرد. او این پرسش را مطرح می‌کند که «ما به عنوان ثروتمندترین کشور جهان چرا باید فاقد بیمه درمانی رایگان باشیم؟»

سيکو ساخته مايکل مور

مور تعدادی از داوطلبان عملیات نجات حادثه 11 سپتامبر را که دچار بیماری‌های حاد تنفسی و عوارض دیگر شده‌اند، ولی نمی‌توانند از امکانات درمان دولتی استفاده کنند، گرد می‌آورد و آن‌ها را با خود به جزیره گوانتانامو می‌برد که در آن زندانیان متهم به همکاری با القاعده را نگهداری می‌کنند. (مقامات آمریکایی مانع از فیلمبرداری مسیر حرکت قایق تا زندان گوانتانامو شده‌اند.)

در میان آن‌ها زنی است که آسم دارد و به سختی نفس می‌کشد. او حتی قدرت خرید شربت سینه را هم ندارد. مور به همراهانش می‌گوید که حتی زندانیان گوانتانامو نیز که متهم به تروریسم‌اند، از امکانات بیمه درمانی رایگان برخوردارند؛ ولی این امکانات از شما دریغ شده است.

آن گاه او با قایق آن‌ها را به کوبا می‌برد کشوری که بیمه درمانی در آن کاملاً رایگان است و همه شهروندان کوبایی از آن بهره‌مندند. زن آمریکایی دارویی می‌خرد که قیمت آن معادل 5 سنت آمریکایی است؛ در حالی که برای خرید آن در آمریکا باید 120 دلار پول پرداخت می‌کرد. قربانیان حادثه 11 سپتامبر در کوبا تحت درمان و مداوای رایگان قرار می‌گیرند و راضی و خوشحال به آمریکا برمی‌گردند.

آن‌ها از نزدیک شاهد حقیقتی می‌شوند که حکومت و رسانه‌های آمریکایی آن را تحریف کرده‌اند. به گفته مایکل مور بیش از 80 درصد آمریکایی‌ها پاسپورت ندارند و نمی‌توانند سفر کنند و کشورهای دیگر را ببینند و با واقعیت‌های جهان از نزدیک آشنا شوند. به همین دلیل رسانه‌ها می‌توانند هر دروغی را به آن‌ها قالب کنند. او مشکل جامعه آمریکا را جهل عمومی می‌داند و با فیلم‌هایش دارد با این جهل مبارزه می‌کند.

بر خلاف فیلم‌های فارنهایت 11,9 و «بولینگ برای کلمباین» یا «راجر و من» در سیکو لبه تیز حمله مور تنها متوجه یک فرد قدرتمند (مثلاً چارلتون هستون یا راجر اسیمت) یا یک حزب سیاسی نیست؛ بلکه این کل سیستم آمریکا و حکومت آن است که مورد پرسش قرار می‌گیرد.

مور در باره مخالفان این فیلم می‌گوید که تنها کسانی که از فلاکت و بیماری مردم سود می‌برند، می‌توانند با فیلم من مخالف باشند.

در پایان فیلم، مور را می‌بینیم که در حالی که سبدی از لباس‌های نشسته در دست دارد، از پله‌های کاخ سفید بالا می‌رود و صدای او را می‌شنویم که می‌گوید: «می‌خوام لباس‌هام رو بدم دولت بشوره.»