آمريکا عليه جان لنون

پرویز جاهد

جان لنون و همسرش یوکو

آمريکا عليه جان لنون ساخته جان شين فيلد و ديويد ليف مستندی جذاب و ديدنی درباره ديدگاه‌های سياسی جان لنون و نحوه برخورد اف‌بی‌آی و حکومت نيکسون با فعاليت‌های هنری صلح طلبانه و ضد جنگ اوست.

دراين فيلم که شب گذشته در پنجاهمين فستيوال فيلم لندن به نمايش درآمد، فيلمسازان با استفاده از تصاوير آرشيوی و گفتگو با چهره‌های شاخص و برجسته سياسی و روشنفکری امروز مثل نوام چامسکی، طارق علی و گور ويدال و برخی نيروهای راديکال سياسی و دولتمردان سابق آمريکا و کسانی که از نزديک با لنون در ارتباط بودند، خصوصا همسرش يوکو اونو، موفق می‌شوند تصوير تازه‌ای از شخصيت لنون و تاثير ترانه‌ها و عملکرد سياسی او در جامعه آمريکا ارائه کنند.
خواننده‌ای که در دهه‌های شصت و هفتاد حضور فرهنگی و سياسی قدرتمندی در جامعه آمريکا داشت و سوژه دائمی مطبوعات و رسانه‌های جمعی بود به طوری که خبرنگاران و عکاسان او و همسرش را حتی تا اتاق خواب نيز دنبال می‌کردند.

فيلم راوی مستقيم ندارد و با استفاده از مصاحبه‌های مطبوعاتی و تلويزيونی جان لنون و حرف‌های او در واقع عمل روايت را به عهده خود لنون گذاشته است.

برخی مواد آرشيوی که در فيلم استفاده شده، کاملا تازگی دارند و برای نخستين بار است که به نمايش درمی‌آيند. مثل کنسرت جان لنون در آمستردام یا صحنه‌های مربوط به تولد فرزندش. علاوه بر تصاوير آرشيوی و حرف‌های لنون، بخشی از عمل روايت نيز به عهده ترانه‌هائی که از لنون در فيلم شنيده می‌شود، گذاشته شده است. به ويژه ترانه مشهورGive a chance to peace که در دهه شصت به سرود ملی جوانان پرخروش آمريکائی بدل شد.

در این فیلم لنون را هنرمندی می‌بینیم که هنرش را وقف مبارزه در راه برقراری صلح و توقف جنگ در ویتنام می سازد. فیلمساز نشان می دهد که تاثیر ترانه‌های او برجامعه پرتنش و رادیکالیزه شده آمریکا در دهه شصت تا چه حد بود و چگونه می‌توانست مردم را برانگیزاند.

از زبان بابی سیل- مبارز سیاه در فیلم می‌شنویم که می‌گوید تمام دنیا ما را نظاره می‌کرد و جان لنون این را می‌دانست. به علاوه فیلمسازان با استفاده از اسناد و مدارک و گفتگوها می‌خواهند ثابت کنند که حکومت آمریکا تاچه حد از نفوذ جان لنون و تاثیر ترانه‌های او برجامعه آمریکا می‌ترسید و چگونه دولت نیکسون او را عامل مزاحمی برای پیروزی سیاسی خود در انتخابات می‌دانست. اما طارق علی روشنفکر رادیکال پاکستانی الاصل مقیم لندن با اینکه منکر نقش موثر سیاسی جان لنون در رادیکالیزه کردن فضای فرهنگی جامعه آمریکا نیست، اما به اعتقاد او اینکه وجود یک هنرمند و روشنفکر می‌تواند خطری جدی و تهدید کننده برای دولت آمریکا باشد، بیشتر به یک جوک شبیه است.

برخلاف نظر طارق علی، یک سناتور بازنشسته آمریکائی می‌گوید که تمام فعالیت‌های هنری و سیاسی لنون توسط دولت نیکسون مونیتور می‌شد. تا حدی که قبل از زمان انتخابات ریاست جمهوری حکم اخراج او از آمریکا توسط اداره مهاجرت آمریکا صادر می شود. در این که جان لنون ایده صلح را تبلیغ می‌کرد و مخالف اقدام‌های خشونت آمیز بود، تردیدی نیست. این را هم از محتوای ترانه‌هایی که خوانده است می‌توان دریافت و هم به صراحت در گفتگوهای او شنیده می‌شود.

او در گفتگو با یکی از شبکه‌های تلویزیونی آمریکا می‌گوید من دنبال انقلاب بدون خشونت ام. یک نوع انقلاب در هنر نه انقلاب با تفنگ. اما هم دلی و همراهی لنون با مخالفان سیاسی رادیکال دولت آمریکا و فعالان سیاسی تندرویی چون ابی هافمن و بابی سیل او را به یک دشمن امنیتی جامعه آمریکا تبدیل می کند.
به نظر گورویدال ، نویسنده مشهورآمریکائی، صدای جان لنون صدائی بود که دولت آمريکا را می‌ترساند. به گفته ويدال، ترانه های لنون از منفعل بودن مردم نسبت به جنگ ويتنام انتقاد می‌کرد در حالی که دولت نيکسون با استفاده از شعارهای ميهن پرستانه، اذهان عمومی را از رسوائی‌های سياسی دولتمردان آمريکا منحرف می‌ساخت.

مستند آمريکا عليه جان لنون با رويکرد انتقادی و راديکال خود، نشان دهنده ظرفيت دمکراسی آمريکائی در مواجهه با هنر منتقد و ستيزنده است.