«به بسیج افکار عمومی نیاز داریم»

ایرج ادیب‌زاده

رضا خندان، حقوقدان و وکیل دادگستری در ایران و همسر نسرین ستوده، با انتشار نامه‌ای خطاب به رییس قوه‌ی قضاییه‌ی جمهوری اسلامی ایران، نگرانی خود و خانواده‌اش را نسبت به وضعیت وی که در حال حاضر در انفرادی زندان اوین به‌سر می‌برد، ابراز داشته است.

در تماس تلفنی با محمد سیف‌زاده، وکیل دادگستری و عضو کانون مدافعان حقوق بشر ایران از آخرین خبرها در مورد نسرین ستوده پرسیده‌ام.

آخرین اخباری که از همکار ارجمندم سرکار خانم ستوده دارم، همان است که توسط همسر ایشان منتشر شده است. از لحاظ خانوادگی نیز این مسئله تأیید می‌شود که خانم ستوده بچه‌های خردسالی دارند که به مادرشان نیاز دارند. همچنین پرونده‌های موکلینی که داشته‌اند، چه سیاسی و چه عادی، همین‌طور بلاتکلیف مانده است و فعلاً خبر دیگری از ایشان نداریم.

نسرین ستوده، وکیل بسیاری از پرونده‌های متهمان حقوق بشری، ازجمله وکیل پرونده‌ی شما بوده است. فکر می‌کنید این‌بار بازداشت او چه دلیلی داشته است؟

با توجه به اصل قانونی بودن جرم و مجازات که در اصل ۳۶ قانون اساسی و ماده‌ی دوم قانون مجازات اسلامی تبیین و تشریح شده است، با توجه به صحبت‌هایی که با وکیل‌شان شده است، به نظر می‌رسد که ایشان هیچ تخلفی نکرده‌اند و در همان راستای پرونده‌ی موکلین سیاسی خودشان اقدام می‌کردند.

محمد سیف‌زاده

باید یادآور شوم که با توجه به مصوبه‌‌ی مجمع تشخیص مصلحت در مورد حق انتخاب وکیل، در آنجا وکیل هم‌پایه، هم‌تراز و هم‌مقام قاضی قلمداد شده و اهانت به او مانند اهانت به قاضی است. زمانی که وکیل کارهای حقوق بشری را انجام داد، به موجب کنوانسیون‌ها در ارتباط با کارهایش مصونیت دارد که متأسفانه اینها در مورد ایشان و سایر همکاران ما درنظر گرفته نشده است.

در حال حاضر غیر از نسرین ستوده، وکیل دیگری نیز در بازداشت هست؟

خب آقای اولیایی‌فر هستند و بعد هم خانم ستوده. مسئله‌ی آقای مصطفایی هم که به آن صورت انجام شد و بعد هم تعقیب و محاکمه‌ی اعضای مؤسس کانون مدافعان حقوق بشر.

چرا در خود ایران، کانون وکلا برای آزادی وکلا و اینکه آنها دیگر بازداشت نشوند فعالیتی نمی‌کند؟

آن‌طور که با من صحبت شد اقداماتی را انجام داده‌اند، درباره‌ی اینکه چرا مثلاً شأن وکالتی‌شان رعایت نمی‌شود؟ هم از طرف اتحادیه و هم از طرف کانون وکلای دادگستری مرکز، به من گفتند که اقداماتی انجام شده است. اینکه حالا این اقدامات مؤثر باشد یا نه، نمی‌دانم.

شیرین عبادی هم در همین روزها نامه‌ای نوشته به کانون بین‌المللی وکلا و به بازداشت وکلا در جمهوری اسلامی ایران اعتراض کرده است. شما در این مورد خبری دارید؟

من هم متن نامه را شنیدم. نه، خبر دیگری ندارم.

نسرین ستوده، وکیل شیرین عبادی هم بوده است. فکر نمی‌کنید یکی از دلایل بازداشت‌شان همین باشد؟

وکالت از سوی خانم عبادی در پیوند با یکی از نشریاتی بود که مرتب به ایشان توهین می‌کرد و خانم ستوده این شکواییه را تعقیب می‌کرد. این عمل که جرم نیست. باید واقعاً توجه شود به قانون اساسی و وظیفه‌ای که وکیل به‌عهده دارد. وظیفه‌ی وکیل، دفاع از موکل خودش است؛ اعم از اینکه سیاسی باشد یا عادی.

شما بازداشت وکلای دعاوی در ایران را از چه دیدگاهی می‌بینید؟

قطعاً به استقلال وکلا لطمه زده است. آنها که می‌گفتند در مقام قوه‌ی قضاییه، وکیل و قاضی دو بال یک فرشته هستند و باهم عدالت را اجرا می‌کنند، معلوم نیست که چرا مرتب این بال چیده می‌شود.

بسیج افکار عمومی

در مورد این نامه از عبدالکریم لاهیجی، رییس جامعه‌ی دفاع از حقوق بشر ایران و نایب رییس فدراسیون بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر می‌پرسم: انتظار شما از نهادهای بین‌المللی در مورد زندانی شدن وکلا در ایران چیست؟

عبدالکریم لاهیجی

مسلم است که من به‌عنوان یک وکیل دادگستری، به‌عنوان یک مدافع حقوق بشر، انتظار دارم از جامعه‌ی بین‌المللی و به‌ویژه از کانون‌های وکلا که نسبت به این موضوع اعتراض کنند. در شرایط کنونی دو وکیل دادگستری در ایران زندانی هستند: آقای اولیایی‌فر و خانم نسرین ستوده.

نام آقای اولیایی‌فر جزو فهرست زندانیانی بود که ما در سالگرد جنبش مردم ایران برای یک بسیج عمومی در راستای آزادی زندانیان سیاسی انتشار دادیم. متأسفانه در این فاصله، می‌بینیم که باز خانم ستوده هم دستگیر شده است. هم‌چنان که در ماه‌های گذشته هم چند وکیل دادگستری بازداشت شده‌اند؛ چند وکیل دادگستری و از جمله خانم عبادی نتوانستند به ایران مراجعت کنند؛ به خاطر این که نه امنیت شخصی دارند، نه امنیت حرفه‌ای.

در این مسیر بود که هفته‌ی گذشته، روزهای پنج‌شنبه و جمعه‌، من و شیرین عبادی در بروکسل، در مقر اتحادیه‌ی اروپا بودیم و در مقر فدراسیون‌ بین‌المللی جامعه‌های حقوق بشر، کنفرانس مطبوعاتی داشتیم. بعد هم با مقامات اتحادیه‌ی اروپا و سفرای ۲۷ کشور گفت‌وگو کردیم.

با خانم کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز حرف زدیم و از همه‌ی آنها خواستیم که فشار بیشتری به جمهوری اسلامی بیاورند تا حداقل مدافعان حقوق بشر جامعه‌‌ی مدنی ایران از این وضعیت غیر قابل تحمل خلاص و زندانیان‌ سیاسی آزاد شوند. تا شاید نهادهای دفاع از حقوق بشر و به طور کلی نهادهای جامعه‌ی مدنی و مطبوعات از این وضعیت نابسامانی که طی یکسال گذشته بیش از پیش گرفتار آن بودند به در آیند.

به این ترتیب، فکر می‌کنید نهادهای بین‌المللی، واکنشی نسبت به جمهوری اسلامی نشان دهند؟

ما چاره‌ای نداریم جز اینکه در مسیر اول آگاه کردن جامعه‌ی بین‌المللی و بعدهم درخواست کمک، همراهی و همبستگی با مردم ایران گام برداریم. برای این که واقعاً راه‌حل دیگری به نظرمان نمی‌رسد. الان مجمع عمومی سازمان ملل کار خودش را آغاز کرده است و ما مثل سال‌های گذشته از طرح این قطعنامه دفاع می‌کنیم و این کشورها و دولت‌ها هستند که طرح این قطعنامه را از طریق کمیته‌ی سوم به مجمع عمومی خواهند برد.

ما مطمئن هستیم که در ماه دسامبر آینده قطعنامه‌ی جدیدی درباره‌ی وخامت وضعیت حقوق بشر در ایران صادر خواهد شد. منتهی در کنار آن باید بسیج افکارعمومی هم باشد. برای این که دولت‌ها هم راه‌حل‌هایی را پیدا کنند. همین اواخر دو حرکت در این زمینه شکل گرفت: یکی بسیج عمومی، کارزار عمومی بود که برای رهایی یک زن بیگناه، سکینه آشتیانی، از زندان و سنگسار برپا شد.

دیدید که تا حدودی هم موفق بود. به خاطر این که جمهوری اسلامی ناگزیر شد اعلام کند که فعلاً حکم سنگسار اجرا نمی‌شود. دیگری در مورد آزاد کردن خانم شیوا نظرآهاری بود. همین‌ها نشان می‌دهد که اگر فشارها واقعاً به صورت سیستماتیک و گسترده اعمال شود، جمهوری اسلامی مثل هر حکومت دیگری، ناگزیر از تمکین و ناگزیر از پذیرش حداقل خواسته‌های جامعه‌ی بین‌المللی است.