چرا جامعه وادار می‌کند که بگوییم چیستیم!

شکوفه منتظری

امروز در وب‌گردی‌هام به سراغ وبلاگ سینگل استایل (Singel Style) رفتم. رها نویسنده‌ی این وبلاگ، پستی داشت با عنوان «از روزی که تصمیم گرفتم لز باشم». اولین سوالی که در ذهن مخاطب ایجاد می‌شود، این است که آیا همجنس‌گرایی در زندگی فرد همجنس‌گرا یک روز تولد دارد؟

یا لحظه‌ی پذیرفتن این گرایش از سوی فرد، یا حتی لحظه‌ی علنی‌ کردن گرایش اش نسبت به همجنس‌اش می‌تواند نقطه‌ی آغاز همجنس‌گرایی در زندگی او محسوب شود.

ساقی قهرمان، فعال حقوق همجنس‌گرایان در کانادا، معتقد است همجنس‌گرایی پدیده‌ای ناگهانی نیست که از امروز به فردا در زندگی آدم ظاهر شود. او می‌گوید:

یک آدم در طول زندگی‌اش همجنس‌گرا نمی‌شود، همجنس‌گرا به دنیا می‌آید، این را دیگر ما در هر بحث و مقاله‌ای که شده باشد منفی یا مثبت، می‌دانیم. مسئله این است که در هر فرهنگی، حتی فرهنگ غربی نیز آن قدر برای چطور انسان بودن نمونه نیست، که مثلا آدم‌ها بگویند، من شبیه این جریان هستم، پس شاید من این هستم یا چیز دیگری هستم، می‌دانیم که در جامعه الگو هست و انسان‌ها وقتی به دنیا می‌آیند در همان الگو بزرگ می‌شوند.

ساقی قهرمان، شاعر و نویسنده، و دبیر سازمان دگرباشان جنسی ایرانی

یکی از مشکلات همجنس‌گرایان که در محیط و خانواده نمونه‌ای ندارند این است که من چه هستم، این من چه هستم و چرا شبیه بقیه نیستم سوال بزرگی است. خیلی اوقات و در یک برهه‌ی سنی، نوجوانی یا سن بالاتر، کشف می‌کنی آن چیزی که تو هستی اسم و تعریفش چه هست، بعد از آن موقع مرحله‌ای قبل و بعدش است. حالا یا به آن چیزی که هستی واقفی و می‌توانی روی آن اسم بگذاری یا به خاطر فشار‌های فرهنگی یک جامعه تصمیم گرفتی، که آن چیزی را که می‌دانی چه هست و تعریفی برایش داری را قبول کنی.

اما این‌که آدم همجنس‌گرا به دنیا می‌آید، نکته‌ای است که هنوز بسیاری بر سر آن به توافق نرسیده‌اند. یکی از پرسش‌ها این است که آیا همجنس‌گرایی یک پدیده‌ی ژنتیکی است؟

در هر حال در طول تاریخ، زوج‌های با جنس‌های مخالف بوده‌اند که امکان بچه‌دار شدن داشته‌اند و اگر به ژنتیکی بودن این پدیده قائل باشیم، گذشت زمان باید ویژگی‌های دگرجنس‌خواهی را گسترش داده و تقریبا امروز همجنس‌گرایی وجود نداشته باشد. پس این گزینه منتفی است اما آیا همجنس‌گرایی دلایل فیزیولوژیکی نیز دارد؟ ساقی فکر می‌کند بله، اما:

می‌شود گفت در یک برهه‌ی زمانی خاصی که ما الآن زندگی می کنیم، لازم است ما بگوییم همجنس‌گرا بودن به عنوان متفاوت بودن با جریان جامعه یک جرم نیست چون شخص به آن دست نمی‌زند، بلکه به این شکل دنیا می‌آید، پس ما نمی‌توانیم یقه‌ی آن را بگیریم و بگوییم نکن. حالا از نظر من و با تجربه‌ای که من دارم، کسانی که من می‌شناسم، دیده‌ام و از خودم می‌دانم این است که چیزی در ما وجود دارد که بوده است، ما تصمیم نگرفتیم که به این شکل به دنیا و خودمان نگاه کنیم، بنابراین این چیزی است که با ما به دنیا آمده است.

از ساقی می‌پرسم آیا همراه داشتن نشانه‌‌هایی از همجنس‌گرایی که از روز نخست همراه فرد همجنس‌گرا است در مورد بای‌سکچوالیته یا دو جنس‌خواهی نیز صدق می‌کند؟

من فکر می‌کنم حتما صدق می‌کند. من در واقع یک توضیحی در مورد این بدهم، می‌دانم که در ایران درک درستی از بای‌سکچوالیتی نیست، یعنی تقریبا همه‌ی کسانی که من با آن‌ها صحبت کرده‌ام، آدم بای‌سکچوال را آدمی می‌دانند که چون خیلی هوس‌باز و فرصت‌طلب است، می‌خواهد با جنس مخالف و موافقش ارتباط داشته باشد و معمولا می‌گویند این‌ها هم می‌خواهند امکانات اجتماعی زندگی خانوادگی داشته باشند هم جایی بروند و فقط با کسی بخوابند.

ساقی معتقد است معضلات اجتماعی که گریبان‌گیر دوجنس‌گراها یا بای‌سکچوال‌ها هست، اگر از مشکلات همجنس‌گرایان بیشتر نباشد، کمتر نیست. او می‌گوید فرد دوجنس‌گرا وسط دو منتهی‌الیه گیر کرده است.

بای‌سکچوالیتی یعنی یک آدم بین دو منتهی‌الیه گیر کرده است، یعنی بین دو افراط جنسیت گیر کرده است و این طیف می‌رود و می‌آید. نه این که یک شخص، علاقه به جنس موافق و مخالف در عین‌ حال دارد، خودش بین این دو طیف در حال رفت و برگشت است و بعد یک آدم بای‌سکچوال وقتی به شخص دیگری علاقه پیدا می‌کند نمی‌شود تعیین کرد آیا با آن بخش مرد جنسیت خودش به آن علاقه پیدا کرده است یا با بخش زنانه‌ی جنسیت خودش به آن علاقه پیدا کرده است. در واقع این گیج بودن در سیالیت جنسیت یک آدم بای‌سکچوال است که مشکل ایجاد می‌کند.

اما حقیقت امر این است که نه تنها نگاه مثبتی نسبت به فرد بای‌سکچوال یا دو جنس‌خواه وجود ندارد، بلکه این پدیده هنوز حتی به رسمیت شناخته نمی‌شود. بسیاری تصورشان از دو جنس‌خواهی برابر با تصور از هم‌جنس‌خواهی است. مثلا بسیار دیده شده در وبلاگی آمده است: بعد از این‌که دیگر لز نبودم و دوست پسر گرفتم ... و یا پس از این‌که دیگر دوست دختر نداشتم و گی شدم ... مشکل اما کجاست که دو جنس‌خواهی نه تنها در فرهنگ جوامع سنتی بلکه در جوامع غربی هم هنوز به رسمیت شناخته نمی‌شود.

به دلیل محدودیت‌های که ما در آزادی تعریف خودمان داریم، جامعه به ما اجازه نمی‌دهد که خودمان را تعریف کنیم، روی این تعریف فکر کنیم و بعد به خود همان جامعه ارائه دهیم. می‌گویند با یک بار سکس داشتن با یک نفر دیگر می‌خواهد تعیین کند و ناچار است جواب دهد که چی هست، این در موقعیت وحشت‌ناک سختی قرار دارد. اصلا چرا جامعه باید از آدم‌ها سوال کند که شما بگویید چه هستید؟ اگر ما فرض کنیم که ما یک جامعه‌ی راحت داریم که هر کدام از ما را همان‌طور که مثلا می‌گوییم: اسم من ساقی است، خوشبختم شکوفه جان، هر گرایش و هویتی که داشته باشیم را قبول کند، ما دیگر معضلی نداریم.