شرایط سخت روزنامه‌نگاران پناه‌جو؛ تاوان یک انتخاب!

شکوفه منتظری

در روز‌ها و ما‌ه‌های پس از خرداد ۸۸ وسرکوب شدید معترضان به نتایج انتخابات، بسیاری از ایرانیان مجبور به ترک کشور خود شدند، آن‌ها عموما به کشورهای همسایه مخصوصا ترکیه پناه بردند تا از آنجا به عنوان پل عبور به نقطه‌ای امن در جهان استفاده کنند. تنها بر اساس گزارش سازمان ملل بیش از چهار هزار ایرانی بعد از انتخابات خرداد ۸۸، کشور خودشان را ترک کردند.

به همین بهانه به سراغ آیدا سعادت می‌رویم، آیدا فعال حقوق زنان، روزنامه‌نگار و فعال حقوق بشر است که به تازگی ایران را ترک کرده و ساکن ترکیه شده است، از آیدا در مورد شرایط پناه‌جویان ایرانی در ترکیه می‌پرسم:

از شرایط پناه‌حویانی که بعد از انتخابات به ترکیه آمده‌اند، حرف زیاد زده شده است و تمام حرف‌هایی که در تشریح وضعیت ایشان گفته شده، روی یک نکته اتفاق نظر داشته‌اند که وضعیت پناه‌جویان در ترکیه وضعیت مناسب و مطلوبی نیست.

در واقع انتظار، نگرانی و بلاتکلیفی و پروسه‌ی طولانی که در مواجه با سازمان ملل دارند و این سیر صعودی پناه‌جویانی که وارد ترکیه شدند، باعث شده است میزان توجه نهادهایی که باید کیس‌های پناه‌جویان را بررسی کنند، به این موارد کمتر بشود. زیرا فرصت زیادی برای بررسی این کیس‌ها می‌خواهند و به همین دلیل شاید این روند، باید قاعدتا از این حد نرمال طولانی‌تر شود.

نهادهای حقوق بشری اعلام کرده‌اند که امکانی برای کمک‌های مالی ندارند، اما آیدا فکر می‌کند راه دیگر کمک به پناه‌جویان از سوی این نهاد‌ها کم کردن پروسه‌ی انتقال پناه‌جو به کشور سوم است، آیدا می‌گوید:

الآن من احساس می‌کنم در یک یا ۲ ماه اخیر، تعداد بیشتری از فعالان حقوق بشر و فعالین اجتماعی در کشور‌های مختلف سعی می‌کنند تا این پروسه را کوتاه‌تر کنند، از طریق گرفتن ویزای آزادی برای افرادی که شناخته‌ شده‌تر هستند و پرونده‌های روشنی دارند.

بسیاری از پناه‌جویان ایرانی در ترکیه افرادی هستند که دارای پیشینه‌ی سیاسی- اجتماعی مشخص و شناخته شده‌ای نیستند و بنا به دلایلی هنوز اسم‌شان در کمیساریای عالی پناهندگان ثبت نشده است. آیدا وضعیت این افراد را نگران کننده‌تر ارزیابی می‌کند:

آن‌ها راه تماس خاصی ندارند و در واقع تنها جایی که کیس‌های این افراد ثبت می‌شود، سازمان ملل و کمیساریای عالی پناهندگان است، حتی خیلی از آن‌ها اطلاعی از نحوه‌ی ارتباط گیری با سازمان‌های حقوق بشری و فعالینی که روی این موضوع کار می‌کنند را ندارند.

از آیدا در مورد مشکلات دیگر پناه‌‌جویان ترکیه می‌پرسم، او با اشاره به عدم اجازه‌ی کار در ترکیه، مسئله‌ی مالی را یکی از بزرگترین مشکلات پناه‌جویان می‌داند.

اولین بحث در مورد نیاز‌های مالی است زیرا پناه‌جویان امکان کار در ترکیه را ندارند و باید هزینه‌های مسکن، اقامت، خوراک، پوشاک و همه‌ی این‌ها را خودشان تامین کنند. امکان انتقال پول از ایران برای همه‌ی پناهجویان به سختی فراهم می‌شود زیرا اکثرا افرادی هستند که جرات برگشت به ایران را ندارند و یا باید کسی برایشان بیاورد، زیرا نقل و انتقال از طریق بانک‌ها امکان‌پذیر نیست و هزارویک مشکل دیگر.

اما چه می‌توان کرد؟ آیدا فکر می‌کند حداقلی‌ترین کاری که برای رساندن کمک مالی می‌توان انجام داد، تشکیل یک ائتلاف از سازمان‌های حقوق بشری برای رساندن کمک‌های داوطلبانه به پناه‌جویان است، چرا که تا به امروز تقسیم کمک‌ها بیشتر از طریق آشنایی‌های فردی صورت گرفته و در نتیجه تقسیم عادلانه‌ای در کار نبوده است.

همه‌ی ما خودمان در وضعیتی هستیم که لزوما با همه‌ی پناه‌جویان دیگری که به این کمک مالی نیاز دارند در تماس نیستیم.

فرین فخاری، فعال حقوق بشر در آلمان که این‌روزها پیگیرانه وضعیت پناه‌جویان ایرانی در ترکیه را دنبال می‌کند می‌گوید:

پناه‌جویان ایرانی در ترکیه در شرایط خیلی اسفناکی زندگی می‌کنند زیرا تصوری که خیلی‌ها به خصوص ایرانی‌هایی که در سال‌های ۷۰ و ۸۰ به کشور‌های اروپایی آمدند و تقضای پناهندگی کردند، دارند چیزی به عنوان کمپ کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل است که در آن‌جا وجود ندارد.

این‌ها تقاضای پناهندگی می‌دهند و تقریبا می‌توان گفت که به حال خودشان گذاشته می‌شوند، هیچ نوع کمک مالی یا درمانی به آن ها نمی‌شود.

اطلاعاتی که ما داریم دولت ترکیه، پناهندگان را زیر فشار می گذارد و باید مدت طولانی بعد از این‌که تقاضای پناهندگی داند صبر کنند تا جوابی به آن‌ها برسد و این اصلا بستگی به حسن نظر شخص مصاحبه‌کننده دارد و زود یا دیرتر انجام شدن کارشان تصادفی است.

فرین فخاری از فعالیت ایرانیان در کشور‌های متفاوت حرف می‌زند اما به نظر او، به‌دلیل عدم وجود لیست مرکزی و فعالین پراکنده‌ی گروه‌های موجود، کمک‌رسانی به شکل یکسان صورت نمی‌گیرد.

وکیل‌هایی هستند در کشور‌های مختلف به خصوص در آمریکا سعی می‌کنند به این پناهندگان کمک کنند اما این کارها هنوز پراکنده است و موردی که بسیار مهم است، باید این کار‌ها را مرکزی کرد. من اطلاع دارم در حال حاضر چندین گروه در حال مذاکره هستند که این کار به زودی انجام شود.

به این فکر کنید که هر‌کدام از ما می‌توانست جای یکی از پناه‌جویان ایرانی در ترکیه باشد، در این صورت چه انتظاری از دیگران داشتید؟