«با احضار و زندان فعالیت‌های‌مان را متوقف نمی‌کنیم»

اردوان روزبه

١١دی‌ماه ١٣٨٨، چهارتن از اعضای کمیته‌ی گزارش‌گران حقوق بشر در ایران به صورت تلفنی به دفتر پی‌گیری وزارت اطلاعات احضار شدند. پیش از این نیز پنج عضو این کمیته، ازجمله شیوا نظرآهاری و کوهیار گودرزی بازداشت شده بودند.

در همین ارتباط با سعید حبیبی گفت‌وگویی کرده‌ام و از او در باره‌ی آخرین وضعیت قضایی خود و همکارانش پرسیده‌ام.

آقای حبیبی شما یکی از اعضای کمیته‌ی گزارش‌گران حقوق بشر ایران هستید که روز گذشته توسط وزارت اطلاعات برای بازجویی احضار شدید.

تقریباً اعضای کمیته اکثرشان احضار شده‌اند برای بازجویی. فکر می‌کنید دلیل احضارتان چه بوده و آیا پیش از این از سوی مقام قضایی دستور و یا حکمی دریافت کرده‌اید یا نه؟

البته احضاری که صورت گرفت، چیز جدیدی نبود. برخورد با کمیته‌ی گزارش‌گران حقوق بشر از ابتدای تشکیلش وجود داشته است. اما در شش ماه اخیر فشارها کمی بیشتر شده.

در واقع دو روز پس از انتخابات ٢٢ خرداد، با دستگیری خانم نظرآهاری آغاز شد و تا به حال هم ادامه دارد و الان متأسفانه هفت نفر از اعضای کمیته در بازداشت به سر می‌برند.

در مورد احضار اخیری که صورت گرفته بود، بعد از آن که پنج نفر از عزیزان ما، که متأسفانه در زندان بودند، چهارنفر دیگر هم، یعنی من، خانم کاکایی، آقای رحیمی و آقای میثاقی به دفتر پی‌گیری وزارت اطلاعات احضار شدیم.

البته در احضار هم به اطلاع ما رساندند که قرار بر بازداشت است و وسایل مربوط به زندان را برای رفتن به بند ۲۰۹ با خودمان همراه داشته باشیم. از این چهار نفر، خانم کاکایی و آقای رحیمی خودشان را معرفی کردند، ولی من و آقای میثاقی ترجیح دادیم که چنین کاری نکنیم.

متأسفانه خانم کاکایی و آقای رحیمی بازداشت شدند، چنان‌چه از قبل گفته بودند. ظاهراً حکم جلب جمعی برای کلیه‌ی اعضای کمیته‌‌ی گزارش‌گران حقوق بشر صادر شده است. گرچه تقریبا یک ماه پیش که من احضار شده بودم، یک حکم جلب فردی هم برای من صادر شده بود که البته دستگیر نشدم.

اگر بخواهم خیلی خلاصه بگویم، دلیلی که تصور می‌کنم مبنای برخورد وزارت اطلاعات برای برخورد با کمیته‌ی گزارشگران حقوق بشر، قرارگرفته است، صرفاً فعالیت‌های حقوق بشری ما است.

می‌شود پیش‌بینی کرد که این برخوردها برای ساکت کردن همه‌ی فعالین حقوق بشر، در کنار محدود کردن مطبوعات است که به نظر می‌رسد زمینه‌سازی برای آینده‌ای است که به نظر می‌رسد چندان درخشان نخواهد بود.

برخی از اعضای کمیته‌ی گزارش‌گران حقوق بشر در شرایط خیلی خوبی نیستند. ازجمله مطلع هستیم که خانم شیوا نظرآهاری در اعتصاب غذای خشک به سر می‌برد و سلامت جسمی‌اش در خطر است.

از طرفی هم مطلع هستیم که دیگر اعضا هم وضعیت مناسبی ندارند. ازجمله آقای کوهیار گودرزی که بعد از دستگیری‌ هیچ نوع خبر و اطلاعی از ایشان نیست. آیا اطلاعات بیشتری در مورد دستگیرشدگان دارید؟

در مورد خانم نظرآهاری درست می‌فرمایید. ایشان اعتصاب غذای خشک کرده‌اند و بعد از این که حالشان رو به وخامت رفت، به بهداری منتقل شدند و خوشبختانه الان اعتصاب را شکسته‌اند و وضع جسمی‌شان کم و بیش بهبود پیدا کرده است.

در مورد آقای گودرزی متأسفانه هنوز تماسی گرفته نشده که ما از وضعیت ایشان اطلاع داشته باشیم. تنها چیزی که می‌دانیم این است که ایشان و خانم نظرآهاری هر دو در انفرادی به سر می‌برند.

البته دو عضو دیگر آقای جلالی‌فر و آقای کلانکی به بند جمعی منتقل شده‌اند. در مورد آقای سعید حائری هم متأسفانه ما هنوز اطلاعی نداریم. به خاطر این که تماسی از جانب ایشان گرفته نشده است.

در مورد دو عضو دیگر هم که دیشب دستگیر شدند، پیش‌بینی ما این است که الان در سلول انفرادی به سر می‌برند. تا با اولین تماسی که بتوانند بگیرند یا از طریق کانال‌هایی که داخل زندان هست، بتوانیم از وضع‌شان اطلاع پیدا کنیم.

چه نگرانی برای شما و آقای حسام میثاقی وجود داشته است که خودتان را به وزارت اطلاعات معرفی نکرده‌اید؟

واقعیت قضیه این است که ما از قبل می‌دانستیم که قرار بر دستگیری و بازداشت افراد است. در مورد آقای میثاقی البته من نمی‌توانم خیلی نظر بدهم. این یک دلیل شخصی است که خودشان در نظر دارند.

برای من با توجه به سوابقی که داشتم و حکم ستاد زندان تعزیری که الان دریافت کرده‌ام، شرایطی نیست که حضور در زندان و بازداشت شدن فایده‌ای داشته باشد.

فکر می‌کنم که همه‌ی فعالین باید این فرصت را، هم به خودشان و هم به جامعه بدهند که تا جایی که می‌توانند آزاد فعالیت کنند تا بتوانند به فعالیت‌های اجتماعی‌شان ادامه بدهند. البته اگر در موقعیتی قرار گرفتند که ناچار شدند، یا به عبارت دیگری وزارت اطلاعات آن‌ها را دستگیر کرد، خوب آن دیگر راه گریزناپذیری است.

آیا مطلع هستید که دستگاه امنیتی کشور، بعد از عدم حضور شما در قراری که در دفتر پی‌گیری وزارت اطلاعات اظهار شدید، برای دستگیری شما اقدامی کرده باشد؟

راستش دیشب که من حضور پیدا نکردم، قرار حضور در ساعت هشت و نیم بود، آقای کارشناس پرونده تماس گرفتند و گفتند که اگر حضور پیدا نکنی، ما حکم بازداشت داریم و به دنبالت خواهیم آمد. در حقیقت طبیعی است که آن‌ها به دنبال این هستند که من را پیدا کنند. حالا ببینیم تا چه حد می‌شود این وضعیت را ادامه داد.

با توجه به این که این گونه احضارها قطعاً منجر به دستگیری می‌شود و شما می‌دانید که به هر حال کسی که متهم است و به این ترتیب قصد دستگیری‌اش وجود دارد، آیا فکر می‌کنید ظرافتی در این کار هست که پیش از دستگیری اعلام می‌کنند یا به نوعی فرد را مطلع می‌کنند از این که می‌خواهند دستگیرش کنند؟

دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد. می‌تواند حتی خیلی دلیل ساده‌ای داشته باشد، در این حد که مثلاً چون نیروهای عملیاتی که دارند، تعدادشان آن قدر نیست که بتوانند این حجم وسیع دستگیری را پوشش بدهند و یا به دلیل جنگ روانی که صورت می‌گیرد.

ممکن هم هست که دلایل دیگری داشته باشد. از جمله همین موضوعی که شما می‌گویید. یعنی در حقیقت در قالب تهدید باشد و بخواهند فعالیت‌ها منقطع شود، به تعویق بیفتد و صرفاً از این ابزار به عنوان ابزار تهدید استفاده کنند. همه‌ی این‌ها می‌تواند باشد.

اما در مورد کمیته‌ی گزارش‌گران حقوق بشر برداشت من این است که به هرحال این برنامه‌ای بود که از مدت‌ها پیش در نظر گرفته بودند و هدف اصلی‌شان از این که ما را به این ترتیب احضار کردند، شاید این بود که ما با دست خودمان کمیته و فعالیت کمیته را متوقف کنیم و بعد از آن دستگیر شویم.

با دستگیری هفت نفر و دو عضوی که در حال حاضر به هرحال فعالیت اجتماعی‌شان را محدود می‌کنند، اعضای دیگر می‌توانند فعالیت‌شان را ادامه بدهند؟

ما، هم می‌توانیم فعالیت‌مان را ادامه دهیم و هم وظیفه داریم که فعالیت‌مان را ادامه دهیم. البته شرایط چندان مناسبی نیست. از همین جهت گفتم، واقعا از همه‌ی فعالین حقوق بشر می‌خواهم که آن چه در توان دارند را به کار گیرند. هم در جهت اطلاع‌رسانی در ایجاد زمینه‌ی نقد حقوق بشر، هم جهت دفاع و در واقع پشتیبانی از فعالین حقوق بشر.

برخورد‌ی‌ که با کمیته گزارش‌گران حقوق بشر یا با یک‌سری از فعالین حقوق بشر صورت گرفته، سابقه داشته و موارد متعددی در گذشته اتفاق افتاده است. به عنوان مثال بارزش، می‌شود از آقای کبودوند نام برد که ایشان هم به عنوان یک فعال حقوق بشر متأسفانه دستگیر و به زندان محکوم شدند.

فقط می‌خواهم به یک نکته اشاره کنم که جمهوری اسلامی هم هرچقدر در توان دارد در این جهت خرج می‌کند.

اما واقعیت این است که ما در فعالیت‌های اجتماعی و فعالیت حقوق بشری خودمان، مشروعیت‌مان را نه از قوانین موجود جمهوری اسلامی بلکه از هنجارهای بین‌المللی و در رأس آن‌‌ها اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر، پروتکل‌های الحاقی به آن و اعلامیه‌های دیگر از جمله مثلا حقوق و مسئولیت افراد در ترویج و حمایت از حقوق بشر که مصوب مجمع عمومی سازمان ملل، با عنوان نماد عقل بشری است، می‌گیریم .

در حقیقت این وظیفه را بر دوش خودمان احساس می‌کنیم و فعالیت‌مان را هم انجام خواهیم داد.

سازمان‌های بین‌المللی حقوق بشری، همکاران شما در خارج از کشور، آیا از شرایط و وضعیت دوستان‌شان در ایران مطلع هستند؟

سعی ما بر این است که اطلاع‌رسانی کنیم. طبیعتاً صحبت‌های این‌چنینی که انجام می‌شود، فعالیت‌هایی که شما و همکاران دیگرتان در همین رسانه و رسانه‌های دیگر انجام می‌دهند، می‌تواند در این جهت بسیار مفید باشد.

هم به نفع ما و هم به نفع جامعه‌ی ما خواهد بود. بنابراین آن‌چه در توان داریم انجام خواهیم داد و شما هم امیدوارم که چنین باشید.