عبادی: بیشتر دیکتاتورها با دموکراسی به حکومت رسیده‌اند

اولین کنفرانس رسانه‌های صلح‌ساز و پیشگیری از جنگ، امروز با سخنان شیرین عبادی برنده جایزه صلح نوبل در شهر بُن آلمان آغاز به کار کرد. در این کنفرانس که نماینده‌هایی از رسانه‌های بیش از ۹۰ کشور جهان حضور دارند، نقش رسانه‌ها در پیش‌گیری از جنگ مورد بحث و تبادل نظر قرار می‌گیرد.

سخنران اصلی افتتاحیه این کنفرانس در سخنان خود از نقش رسانه‌ها در ترویج اندیشه‌های حقوق بشری گفت و از روزنامه‌‌نگاران به همکاران خوب مدافعان حقوق بشر نام برد؛ چرا که به گفته وی بدون همکاری روزنامه‌نگاران فعالان حقوق بشر نمی‌توانستند اخبار نقض حقوق بشر را در ایران و جهان به گوش افکار عمومی برسانند.

شیرین عبادی در همایش رسانه صلح‌ساز (عکس: زمانه)

شیرین عبادی گفت: شما زبان گویای قربانیان نقض حقوق بشر هستید و به همین خاطر همکاران شما مورد آزار حکومت‌های غیردموکراتیک قرار می‌گیرند که مایلند خبرها آن‌گونه که آن‌ها مایلند به گوش جهانیان برسد.

مهم‌ترین ابزار برای حیات سالم یک جامعه آزادی بیان است. تا ملتی در بیان عقاید خود آزاد نباشد، دموکراسی معنا و مفهوم ندارد. دموکراسی به معنای حکومت اکثریت بر اقلیت جامعه است؛ اما اکثریتی که در یک انتخابات آزاد به حکومت رسیده، حق ندارد هر طور می‌خواهد، عمل کند.

دموکراسی چهارچوبی دارد که نباید از آن عدول کرد. به خاطر داشته باشیم بسیاری از دیکتاتورها با دموکراسی به حکومت رسیدند؛ اما چهارچوب دموکراسی و ضوابط حقوق بشر را رعایت نکردند.

فراموش نکنیم حقوق بشر بالاتر از قوانین بین‌المللی و داخلی کشورهاست و حتی قانون اساسی یک کشور است و قوانین داخلی باید خودشان را با ضوابط بین‌المللی هماهنگ کنند. دیکتاتورها حق ندارند با تکیه بر قوانین داخلی حقوق بشر را نقض کنند.

اولین پله دموکراسی آزادی بیان است و منظور از آن آزادی مخالفان است چرا که موافقان همیشه برای مدح و ثنا آزادند.

در حقیقت آزادی بیان مورد تأیید حقوق بشر ناظر به آزادی بیان اقلیت است؛ چرا که بدیهی است که اکثریت به قدریت رسیده، هر حقی را برای خودش تصویب می‌کند و به خودش اختصاص می‌دهد.

در یک حکومت لائیک، پیروان مذاهب الهی؛ و در یک حکومت مذهبی، افراد لائیک؛ و در یک حکومت سوسیالیستی، طرفداران سرمایه‌داری باید بتوانند با آزادی کامل عقایدشان را بیان کنند و از مجازات مصون باشند.

شیرین عبادی در همایش رسانه صلح‌ساز (عکس: زمانه)

تنها موردی که می‌تواند آزادی فرد را محدود کند، تبلیغ برای جنگ است. در کنوانسیون حقوق سیاسی، بیان هر مطلبی که منجر به جنگ در سطح بین‌المللی شود، ممنوع شده و بر همین اساس است که در برخی کشورها مثل آلمان، تردید در مورد هولوکاست شایسته مجازات شناخته می‌شود؛ چرا که تردید در آن ممکن است باعث فجایعی چون جنگ جهانی دوم شود.

امروز باید از انتشار مطالبی توجیه‌کننده برخورد تمدن‌هاست، جلوگیری کرد. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد، برای توجیه هزینه‌های نظامی و توجیه تداوم نیاز جهان به نیروهای نظامی آمریکا، برخی تئوری‌پردازان، نظریه نادرست برخورد تمدن‌ها را مطرح کردند تا بهتر بتوانند جنگ‌های خاورمیانه را توجیه کنند.

باید هوشیار بود تا درج مطالب و نقل اخبار به گونه‌ای صورت بگیرد که مورد سوء استفاده جنگ افروزان قرار نگیرد؛ اما تعداد کمی از رسانه‌ها به این مسأله توجه دارند.

از جمله هنگام درج خبر مربوط به یک تروریست یا جنایتکار در صورتی که مذهب او چیزی جز مسیحیت و از مهاجرین باشد، بلافاصله بعد از نام وی، ملیت و مذهبش را هم درج می‌کنند و به طور غیرمستقیم ذهن شنونده را به این نکته توجه می‌دهند که جنایتکاران از مذهب و ملیت شما نیستند.
درج مذهب و ملیت خطاکاران در رسانه‌های خبری امری نادرست و در جهت توجیه جنگ است.

شیرین عبادی در همایش رسانه صلح‌ساز (عکس: زمانه)

سانسور
شیرین عبادی سپس به مسأله سانسور پرداخت و گفت: گاهی حکومت‌ها صراحتاً دست به سانسور می‌زنند و انتشار کتاب یا نشریه را موکول به گرفتن مجوز می‌کنند. این سانسور باعث خودسانسوری می‌شود.

نویسنده و خبرنگار برای انتشار نوشته‌اش باید موافقت حکومت را جلب کند و به شیوه‌ای عمل کند که اثرش قابل چاپ تشخیص داده شود و به این صورت خلاقیت هنری و ادبی از بین می‌رود.

وی از ایران یه عنوان کشوری نام برد که در آن سانسور حکومتی حاکم است و هیچ چاپخانه‌ای حق ندارد اثری را بدون مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر کند.

وی گفت حتی در انتشار آثار بزرگ ادبی هم سانسور اعمال می‌شود و مترجم را مجبور به حذف برخی قسمت‌های یک اثر ادبی جهانی می‌کنند.

شیرین عبادی گفت گاهی اوقات دادگاه مجوز صادر شده از سوی وزارت ارشاد را هم نادیده می‌گیرد و نویسنده و ناشر و مترجم را به خاطر انتشار اثری مجازات می‌کند. یعنی گرفتن مجوز هم نمی‌تواند برای نویسنده حاشیه امنیتی ایجاد کند.

به گفته شیرین عبادی حتی بر اساس قانون مطبوعات، در ایران انتقاد از قانون اساسی در نشریات ممنوع است و باعث تعطیلی نشریه می‌شود.

خانم عبادی یادآور شد که قصه سانسور محدود به سال‌های پس از انقلاب اسلامی در ایران نیست و در دوران حکومت پهلوی هم مردم ایران شاهد سانسور بوده‌اند. به گفته وی تنها در سال اول وقوع انقلاب، مطبوعات ایران از نظر آزادی بیان وضعیت بهتری داشته‌اند.

شیرین عبادی گفت: در سال‌های اخیر جمهوری اسلامی به آثاری که مروج فمینیسم، لاییسم و نیهیلیسم باشد، مجوز انتشار نمی‌دهد. فمینیسم از دیدگاه حکومت مطرود است و می‌گویند این طرز تفکر زاییده فرهنگ غرب است و معتقد به برابری حقوق زن و مرد نیستند.

به گفته وی، دولت بسیاری از سایت‌های اینترنتی را فیلتر کرده است و برخی از وبلاگ‌نویسان به زندان افتاده‌اند. وی از کبودوند، باقی و‌حسن پور به عنوان کسانی نام برد که هم‌اکنون به جرم اظهار عقایدشان در زندان به سر می‌برند.

شیرین عبادی هم‌چنین به تعطیلی تعدادی از نشریان در سه سال اخیر از جمله ماهنامه زنان اشاره کرد و گفت خط قرمز مطبوعات و منطقه ممنوعه برای آن‌ها هر روز گسترده‌تر می‌شود و حتی درج اخبار محاکمات ممنوع است.

شیرین عبادی به پرونده موکلش زهرا بنی‌یعقوب پزشک جوان اشاره کرد که به گفته وی همراه نامزدش در پارک به وسیله پلیس اخلاق بازداشت شده؛ سپس به دستور بازپرس روانه زندان می‌شود و دو روز بعد از بازداشت جسدش تحویل خانواده‌اش داده می‌شود.

مأموران زندان ادعا کرده‌اند که زهرا خودکشی کرده است؛ اما به گفته خانم عبادی که وکیل خانواده این پزشک جوان است، این ادعا با مندرجات پرونده مطابقت ندارد.

خانم عبادی گفت با این حساب تکلیف پرداختن به مسائل مهم‌تری مثل انرژی هسته‌ای یا احتمال حمله نظامی و بحث در مورد تبعات آن روشن است.

خانم عبادی هم‌چنین به سانسور در کشورهای غربی از جمله آمریکا اشاره کرد و گفت در این کشورها کسی را به جرم نوشتن زندانی نمی‌کنند؛ اما به خاطر محدود شدن قدرت رسانه‌ای در دست عده‌ای معدود، امکان کنترل افکار عمومی هم برای آن‌ها فراهم است.

به گفته خانم عبادی پنج غول رسانه‌ای کنترل پنج هزار میلیارد دلار سرمایه رسانه‌ای را در دست دارند و این امکان رقابت رسانه‌های مستقل را از آن‌ها می‌گیرد.

شیرین عبادی در همایش رسانه صلح‌ساز (عکس: زمانه)

شکاف دیجیتالی
شیرین عبادی در ادامه سخنرانی‌اش از شکاف عمیق دیجیتالی بین کشورهای صنعتی و کشورهای توسعه‌نیافته یاد کرد و گفت این فاصله، باعث می‌شود خبرنگاران و روزنامه‌نگاران نتوانند به مخاطبانشان دسترسی پیدا کنند.

خانم عبادی گفت آمار نشان می‌دهد ۵۰ میلیون نفر از مردم جهان تا کنون حتی تلفن هم ندیده‌اند و در این شرایط، چگونه یک نویسنده می‌تواند به مخاطب دست پیدا کند.

وی گفت شاید به همین دلیل باشد که بزرگ‌ترین جوایز ادبی به نویسنده‌هایی از کشورهای توسعه‌یافته تعلق می‌گیرد و این مسابقه‌ای نابرابر است.

پیش از خانم عبادی، اریک بترمن مدیر کل دویچه‌وله در سخنانی به نقش رسانه‌ها در تثبیت اندیشه صلح اشاره کرد.

وی گفت در روزهای آینده در این کنفرانس با همکاران رسانه‌ای‌مان از سراسر جهان درباره راه حل‌هایی که پیش پای رسانه‌ها برای پیش‌گیری از جنگ و ستیزه وجود دارد، به گفتگو خواهیم پرداخت.

بترمن گفت پیش از این‌که در اندیشه صلح باشیم باید بدانیم چگونه یک رسانه صلح‌ساز باشیم.