ایرانیان، بی پناه ترین پناهجویان در ترکیه

سامناک آقایی

قبل از این تا حدود زیادی از مشکلات موجود در زندگی هزاران پناهجوی ایرانی مقیم ترکیه که بیشتر آنها پشت درهای کمیساریای عالی پناهندگان در بلاتکلیفی بسر می‌برند، صحبت شد. مشکلاتی نظیر وضعیتِ بدِ معیشتی، چگونگی رسیدگی به درخواست پناهندگی آنان، سکونت آنان و وضعیت بدِ جسمی و روحی- روانی بیشتر پناهجویان، از جمله مشکلات عمده موجود در زندگی هر پناهجوی ایرانی در ترکیه است. همانگونه که قبلاً نیز اشاره شد، کمیساریای عالی پناهندگان و پلیس بخش اتباع خارجی ترکیه به تنهایی قادر به رفع همه این مشکلات برای پناهجویان نیستند.

چنین مشکلاتی اکنون بیش از ده سال است که برای پناهجویان ایرانی در ترکیه وجود دارد و تاکنون هیچ سازمان و یا نهادی برای حل و یا کم کردن میزان مشکلات پناهجویان اقدام قابل توجهی انجام نداده است.

از یک طرف عدم توجه و رسیدگی بموقع و مناسب به چنین مشکلاتی از سوی کمیساریای عالی پناهندگان، و همچنین نهادها و سازمان‌ها بین المللی حقوق بشر و دفاع از حقوق پناهجویی، باعث شده که میزان این مشکلات روزبه روز بیشتر، و بر تعداد قربانیان پناهجو درچنین وضعیت نابسامانی افزود شود.

شمار پناهجویانی که به علت نامشخص بودن وضعیت پرونده پناهندگی خود و همچنین عدم توانایی در تحمل زندگی مصیبت‌بار پناهجویی بدون برخورداری از هیچگونه کمک ویژه‌ای، اقدام به ترک کشور ترکیه از طریق راه‌های قاچاق می‌کنند روز بروز بیشتر شده، تا جاییکه انتشار اخبار و گزارشات در مورد مرگ پناهجویان در راه‌های قاچاق، دستگیری فله‌ای آنان در نقاط مختلف مرزی، هم مرزِ بین ایران و ترکیه و هم مرزِ بینِ ترکیه و یونان و دیپورت آنان در رسانه‌های ترکیه معمول شده است.

از سوی دیگر با توجه به شرایط حاکم بر کشور، روز به روز بر شمار پناهجویان ایرانی در ترکیه افزوده می‌شود، تا جاییکه اکنون شمار پناهجویانی که در دفاتر کمیساریای عالی پناهندگان برای گرفتن پناهندگی ثبت نام کرده‌اند و از پلیس بخش اتباع خارجی برگه موقت اقامت دریافت کرده‌اند، بسیار کمتر از پناهجویانی است که در شهر های بزرگ ترکیه از جمله استانبول، ازمیر و بنادر مرزی به صورت غیر قانونی اقامت دارند و می‌خواهند از طریق قاچاق خود را به یکی از کشورهای اروپایی برسانند.

وجود چنین مساله‌ای به خوبی عمق مشکلات موجود در امور مربوط به پناهجویان در ترکیه را نشان می‌دهد. با این حال بازهم هیچ برنامه و اقدامی از سوی هیچ یک از منابع و مراجع بین المللی مربوط به امور پناهجویان اعلام نمی‌شود.

وجود هزاران پناهجوی آواره عراقی در کشورهای ترکیه، سوریه و اردن که بیشتر آنان در کمپ‌های ویژه کمیساریای عالی پناهندگان اسکان داده شده‌اند و برای دریافت حقوق پناهندگی از آنان ثبت نام به عمل‌آمد، باعث شده علاوه بر آنکه از سوی نهادها و سازمان‌های بین‌المللی حقوقِ بشری و دفاع از حقوق پناهجویی، اقدامات شایسته و به موقعی برای آنان صورت بگیرد، اتحادیه عرب نیز برای بهبود وضعیت زندگی و نگهداری آنان در این کشورها، برای کمک و رسیدگی بیشتر وارد عمل شد.

از نهاد‌ها و سازمان‌هایی که اقدامات بشردوستانه و خیرخواهانه انجام می‌دهند گرفته تا اتحادیه عرب، از خواننده‌ای محبوب گرفته تا سخنگوی کمیساریای عالی پناهندگان و از بازتاب این اقدامات در رسانه‌های محلی عراقی و سوری و اردنی گرفته تا شبکه‌های تلویزیونی معتبری همچون الجزیره برای پناهجویان عراقی، وارد عمل شده‌اند و فعالت می‌کنند.

اما برای پناهجویان ایرانی در حالی که تعداد فعالان حقوق بشر و نهادها و سازمان‌‌های حقوق بشری ایرانی به مراتب باید بیشتر از کشوری مثل عراق باشد، درحالی که شمار فعالان ایرانی سرشناس و همچنین رسانه های معتبر کم نیست و با وجود اینکه همه فعالان حقوق بشر، سازما‌ها و نهادهای حقوق بشری و رادیو و تلویزیون‌های معتبر ایرانی کم و بیش می‌دانند که در ترکیه هزاران پناهجوی ایرانی در بدترین وضعیت و در شرایطی بلاتکلیف بسر می‌برند، اما هیچگونه اقدام درخور توجهی در طول ده سال اخیر برای این پناهجویان انجام نشده است.

هر سازمان و نهاد حقوق بشری و هر فعالی در زمینه های حقوق بشر و امور پناهجویان، می‌داند که تنها تفاوت پناهجویان ایرانی با پناهجویان عراقی در این است که پناهجویان آواره ایرانی فقط قربانیان جنگ نیستند. اکثریت پناهجویان ایرانی، قربانیان انواع تبعیض‌ها و نابرابری‌های قومی، مذهبی و جنسیتی هستند.

بیشتر پناهجویان ایرانی مقیم ترکیه از اقلیت‌های قومی هستند. درصد قابل توجهی از اقلیت‌های مذهبی، بهایی و مسیحی هستند. شمار دانشجویان اخراجی و تحت تعقیب نهادها و مراکز امنیتی و قضایی کم نیست. فعالان سیاسی وابسته به احزاب و اپوزیسیون خارج کشور در کنار تعداد زیادی از فعالان حوزه های مختلف شمار دیگری از پناهجویان ایرانی مقیم ترکیه را تشکیل می‌دهند.

در کنار اینها تعداد انگشت‌شماری نیز از همجنسگرایان به چشم می‌آیند. درصد قابل ملاحظه‌ای نیز جوانان و نوجوانانی هستند، که تمام مجراهای یک زندگی باشور و نشاط دوران نوجوانی و جوانی‌شان از سوی حکومت بسته شده است و برای دست یابی به یک زندگی بهتر و آزاد‌تر به امید راه یافتن به دنیای آزاد، به ترکیه آمده‌اند و در حال حاضر زیر بار سنگین زندگی سخت و طاقت فرسا پناهجویی امیدشان برای دست پیدا کردن به یک زندگی بهتر و آزادتر کمرنگ شده است.

چه خوب بود که برای پناهجویان ایرانی هم، دستکم برای زنان و کودکان، در کنار فعالیت‌های کمیساریای عالی پناهندگان و پلیس بخش اتباع خارجی ترکیه؛ سازمان‌ها، نهادها و یا افراد سرشناس و معتبر مرتبط با سازمان‌ها و نهادهای حقوق بشری و یا موسساتی که اقدام به فعالیت‌های بشردوستانه و خیرخواهانه می‌کنند، اقداماتی صورت می‌گرفت.

شمار پناهجویانی که قربانی زندگی سخت و پرمخاطره پناهجوئیی در ترکیه هستند، کم نیست. ساده‌ترین مشکلات در زندگی پناهجویان منجر به اتفاقات ناخوشایندی می‌شود که به دور از چشم هر سازمان و نهادی مرتب در حال تکرار است و مرتب قربانی می‌گیرد، بدون آنکه چاره‌ای اندیشیده شود.