"مرگ زودرس محیط زیست ایران تسلیت باد!"

منیره برادران

«عزاداریم. باید عزادار باشیم». این را تعدادی از نمایندگان‌ تشكل‌های زیست‌محیطی، وبلا‌گ‌نویسان این حوزه و جمعی از حامیان محیط زیست که روز دوشنبه، پنجم شهریورماه، مقابل ساخنمان مرکزی سازمان حفاظت از محیط زیست در تهران تجمع کرده بودند، به ما گوشزد کردند.

تجمع در برابر سازمان حفاظت از محیط زیست | عکس از خبرگزاری میراث فرهنگی

به دور و برمان که نگاه کنیم، از زمین و هوا گرفته تا رودخانه‌ها و دریاها، همه در حال تخریب و نابودی هستند. منابعی که برای مردمان امروز فقط یک امانت گرانبهاست شاید دیگر چیزی از آن برای فرزندان‌مان باقی نماند. پیامد فاجعه‌بار نابودی محیط زیست اما تنها گریبانگیر آیندگان نیست؛ فاجعه مدت‌هاست آغاز شده و با سرعتی نگران‌کننده پیش می‌رود. افزایش سیلابها، خشک شدن زمین‌های کشاورزی و رودخانه‌ها، گرم شدن دمای زمین، کاهش ذخیره‌ی سفره‌های آب‌ زیرزمینی، افزایش آلودگی و ده‌ها فاجعه‌ی دیگر همین امروز بر سر انسان‌ها آوار شده‌اند.

بیانیه‌ی تجمع‌کنندگان

تجمع‌کنندگان در بیانیه‌ی خود به اصل پنجاه قانون اساسی استناد کرده‌اند که طبق آن حفاظت محیط زیست، كه نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه‌ی عمومی تلقی شده و از همین رو فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن كه با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیرقابل جبران آن ملا‌زمه پیدا كند ممنوع شده است.

در واقعیت اما، تخریب محیط زیست نه ممنوع است و نه مذموم. برای اقلیتی که از این تخریب سودها می‌برند، هیچ محدودیت و مانع جدی‌ای وجود ندارد.

موارد حاد

بیانیه‌ی روز دوشنبه ۱۰ مورد حاد را چنین برمی‌شمارد:

۱ـ تخریب گسترده در پارک ملی خجیر: عبور لوله‌ی گاز، تعریض جاده و عبور اتوبان، موارد مكرر زمین‌خواری (‌به تایید سازمان بازرسی كل كشور‌)، فعالیت‌های وزارت دفاع در محدوده‌ی پارک ملی، آتش‌سوزی‌های گسترده و مشكوک.

۲ـ تخریب گسترده در پارک ملی سرخه‌حصار: پرونده‌ی شهرک غیرقانونی زیتون، تغییركاربری اراضی پارک ملی در محدوده‌ی ده تركمن، آزمایش‌های نظامی در محدوده‌ی پارک ملی، آتش‌سوزی‌های گسترده و مشكوک، برداشت معدن، عبور خط لوله‌ی نفت.

۳ـ كاهش قابل توجه سطح آب دریاچه‌ی ارومیه در نتیجه‌ی سد‌سازی‌های ارزیابی‌نشده‌.

۴ـ عبور جاده از پارک ملی لا‌ر و منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی البرز مركزی.

۵ـ تغییر كاربری و تبدیل گسترده‌ی جنگل‌ها و مراتع در منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی البرز مركزی شمالی (از جمله منطقه‌ی كجور و...) و منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی البرز مركزی جنوبی (از جمله در حوزه‌ی سد لتیان و سد كرج).

۶ـ مسایل زیست‌محیطی تالا‌ب انزلی.

۷ـ مسایل زیست‌محیطی میانكاله.

۸ـ مسایل زیست‌محیطی پارک ملی كویر.

۹ـ مسایل زیست‌محیطی مناطق حفاظت‌شده‌ی كرانه‌ی خلیج فارس و دریای عمان، از جمله جنگل‌های حرا.

۱۰ـ ادامه‌ی روند تخریب در جنگل‌های بلوط غرب و آتش‌سوزی‌های اخیر.

آن‌چه مسلم است نابودی منابع طبیعی بیشتر از این‌که دلایلی طبیعی داشته باشد، ناشی از زیاده‌روی‌ها و سودجویی‌های سرمایه‌داران، زمین‌خواران و مدیریت فاسد است. «نمی‌توان به بهانه‌ی توسعه محیط زیست را تخریب کرد».

آگاهی؛ یک نیاز مبرم

عدم آگاهی عمومی از اهمیت منابع طبیعی به آسیب و ضربه به محیط زیست می‌انجامد. وقتی مردم از ابعاد فاجعه‌ای که آنها و فرزندان‌شان را تهدید می‌کند مطلع نباشند، در آلوده کردن محیط زیست خود ابایی نخواهند داشت. ناآگاهی از اهمیت منابع طبیعی همچنین مانع حساسیت نسبت به خطر نابودی این منابع و محیط زیست می‌گردد. تنها آگاهی عمومی و اقدام‌های مردمی می‌توانند دولت‌ها را وادار سازند که از بدتر شدن وضعیت اقلیمی پیشگیری به عمل آورند. حق زیست و بهره‌مند بودن از منابع طبیعی حق همه‌ی انسان‌هاست و جزیی جدایی‌ناپذیر از حقوق بشر به شمار می‌رود.

خطر تخریب جنگل‌ها، گرم شدن دما و سیلاب‌ها هم شهرنشینان را تهدید می‌کند هم روستاییان و هم بازماندگان زندگی کوچ‌نشینی را. متأسفانه در ایران مسأله‌ی محیط زیست هنوز از یک گفتمان روشنفکری فراتر نرفته است. در چین موضوع تخریب زمین‌های کشاورزی و آلودن آب‌ها بیشتر از این‌که موضوع اقلیتی از روشنفکران باشد، مسأله‌ی حیاتی روستاییان تلقی می‌شود و هم اینان بوده‌اند که در سال‌های گذشته مرکز و محور اعتراض‌های جمعی در چین بوده‌اند. یا در هندوستان بارها کمبود آب ناشی از ایجاد کارخانه و نظیر اینها به اعتراض روستاییان انجامیده که در رأس‌شان زنان قرار داشتند.

تظاهرات ایستاده‌ی طرفداران محیط زیست در تهران در مقابل دفتر مرکزی سازمان حفاظت محیط زیست، اعتراض به بی‌کفایتی‌های این سازمان و نیز اعتراض به سیاست‌های نابودی محیط زیست بود. بر روی یکی از پلاکاردها نوشته بودند: «زمین‌خواران در البرز مركزی ایران چه می‌كنند؟ پس سازمان حفاظت محیط زیست كجاست؟»

یونان در آتش می‌سوزد

این تظاهرات همزمان بود با تظاهرات تقریبا مشابه در آتن، پایتخت کشوری که جنگل‌هایش همچنان می‌سوزد. تظاهرکنندگان یونانی که از طرفداران حزب سوسیالیست بودند، دولت را به ناتوانی در مقابله با این فاجعه متهم کرده و خواستار استعفای مقام‌های مسئول شده‌اند.

آتش‌سوزی در یونان تاکنون ۶۳ قربانی داشته است و دو روز پیش به چندمتری بنای تاریخی دهکده‌ی المپیک هم رسید. کارشناسان می‌گویند این آتش‌سوزی فراتر از یک فاجعه‌ی اقلیمی‌ست.

به مردم یونان هم تسلیت بگوییم. نه؛ باید به همه‌ی ما ساکنان این کره تسلیت گفت که افزایش دمای آن، سیلاب‌هایش، نابودی جنگل‌هایش و خاکستری شدن آسمانش ناقوس مرگ ماست.

مرتبط:
ـ گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی از تجمع