«بهترین واکنش، بی‌توجهی است»

آزاده اسدی

ایرانیان مقیم هلند هم مثل بسیاری از مسلمانان نسبت به فیلمِ «فتنه» ساخته‌ی خرت ویلدرس، واکنش‌هایی را نشان دادند. مثل راه‌اندازی سایتی به اسم «مسلمانان هلند را دوست دارند» که تا به حال گزارش‌هایی را هم در این زمینه در رادیو زمانه داشتیم. اما غیر از این افراد، کسانی هم هستند که با وجود فعالیت در بخش‌های مختلف سیاسی و اجتماعی در هلند نسبت به این فیلم واکنش نشان داده‌اند. بهنام تائبی مدرس دانشگاه «Delft» و نمایند‌ه‌ی سابق حزب سوشیالیست در شورای شهر Delft در هلند با ما صحبت می‌کند درباره‌ی این فیلم و نظرش را در مورد بخش‌های مختلف آن بیان می‌کند. تائبی می‌گوید:

«من فکر نمی‌کنم که اینها مشکلات دین اسلام باشد که باعث ساخته ‌شدن چنین فیلمی می‌شود. مسایل رادیکالیزم یا تندروی در ایران چیزهایی هستند که الان چندسالی است ما شاهدش بودیم در دنیا که با وقایع ۲۰۰۱ در نیویورک شروع شد و تاکنون در برخی از کشور هم ادامه دارد.

لذا فکر می‌کنم ساختن این فیلم، هدفش بررسی چنین مشکلاتی نیست، بلکه صرفاً هدفش برانگیختن احساسات و ایجاد ترس و وحشت در بین مردم هست. خصوصاً کسانی که در دنیای غرب زندگی می‌کنند و در این مورد کسانی که در هلند زندگی می‌کنند؛ ایجاد رعب و وحشت نسبت به اسلام، نسبت به یک مذهب ناشناخته، با (تلاوتی) از آیات قرآن، آیاتی که تنها بخشی از آنها ذکر می‌شوند و حتا ترجمه‌های این آیات ترجمه‌های درستی نبوده‌اند. فکر می‌کنم هدف از آن صرفاّ ایجاد رعب و وحشت در دنیای غرب است.»

آقای ویلدرس تاکید دارد که با مسلمانها مشکلی ندارد و مساله‌اش اسلام است. در حالیکه به هرحال بخشی از هویت جدید اروپا مسلمانان هستند.

صددرصد. بخشی از هویت جدید اروپا مسلمانان هستند و امثال آقای ویلدرس باید این قضیه را بپذیرند. این مطلب جای بحث ندارد، بلکه یک حقیقت است در دنیای غرب. حقیقتی‌ست که ریشه‌اش در مهاجرت و در سیاستهای چند دهه‌ی قبل بوده است. نمی‌توانی مذهب مسلمانان را زیر سوال ببری، و تمام مقدساتشان را به باد فحش بگیری و بگویی من با شما مشکلی ندارم.

چه واکنشی می‌شود نسبت به این افراط گرایی که در محتوای این فیلم وجود دارد نشان داد؟
من فکر می‌کنم که الان این مشکلی که آقای ویلدرس اینجا ایجاد کرده‌اند، این است که الان چندماه گذشته همه در هلند به خصوص با آن روبه‌رو بوده‌اند. برخی از صحبت‌هایی که ایشان می‌کنند، بقدری بی‌ربط هستند که آدم از یک طرف فکر می‌کند اصلاً جواب این حرفها را نباید داد. چون هر جوابی که به صحبت ایشان بدهی، داری اعتبار می‌گذاری برای حرفی که زده.

بهنام تائبی، نمایند‌ه‌ی سابق شورای شهر Delft در هلند

از طرف دیگر اگر جواب ندهی، این در جامعه دارد جا می‌افتد که بدوبیراه‌گفتن به مسلمانها یک چیز عادی شده است. کما اینکه الان این به نوعی به عنوان نُرم یا به عنوان قانون در جامعه شناخته شده که بد و بیراه‌گفتن به مسلمانها یک چیز خیلی عادی هست. در حالیکه بد و بیراه‌گفتن به مذهب، چیزی خیلی عادی‌ نیست.
مثالی می‌خواهم بزنم. در هفته‌ی گذشته روز شنبه در شهر آمستردام تظاهراتی بود علیه راسیسم در هلند و یکی از چهره‌های مشخص که در این زمینه نقش ایفا می‌کردند یا می‌کنند، آقای ویلدرس هستند. بنابراین این تظاهرات به نوعی هم به ایشان ارتباط داشت، علیه صحبت‌های ایشان بود.

در این تظاهرات یکی از تظاهرکنندگان صحبت آقای ویلدرس را، کاملاً همان صحبت‌ها را، کپی کرده بود روی پلاکارد چسبانده بودند. هرجا که ایشان گفته بودند اسلام، یهودیت را گذاشته بودند. هرجا که ایشان گفته بودند مسلمان، یهودی گذاشته بودند. این شخص بلافاصله دستگیر شد در تظاهرات. چرا؟ چون پلیس معتقد بود صحبت‌های ایشان اهانت به یک مذهب و اهانت به یک ملت هست. اولا می‌خواهم بگویم که چنین حادثه‌هایی هنوز اتفاق می‌افتد. اینجوری نیست که هر چیزی به هرکسی بخواهیم می‌توانیم بگوییم، هر اهانت و هر بی‌احترامی که بخواهیم می‌توانیم بکنیم. ولی امثال آقای ویلدرس و جنبش‌های راست در جامعه‌ی هلند در چندسال گذشته متاسفانه جامعه را به اینجا رسانده‌اند که همین حرفهایی که در مورد مسلمانان گفته می‌شود، دیگر کسی اهمیتی به این قضیه نمی‌دهد.

برمی‌گردم به سوال شما. چه واکنشی باید نسبت به این قضیه نشان داد؟ آقای ویلدرس حرف جدیدی در این فیلم نمی‌زند. تصاویری را نشان می‌دهد که ما می‌شناختیم. حتا کاریکاتور آن آقای دانمارکی را نشان می‌دهد که حتا بدون اجازه‌ی ایشان منعکس کرده‌ که به احتمال زیاد هم از ویلدرس شکایت خواهد شد، همانطور که خود آقای نقاش این کاریکاتور اعلام کرده است. و هیچ حرف جدیدی برای گفتن ندارد و هیچ تصویر جدیدی هم در فیلم ندارد. فقط مجموعه‌ای از تصاویری است که پشت سرهم قرار داده و در این تصاویر دارد اسلام را به تروریسم ارتباط می‌دهد. حتا این حرف هم نو نیست. این حرف هم حرفی است که جرج بوش و امثالهم که جنگ عراق و جنگ افغانستان را در چندسال گذشته انجام داده‌اند، تکرار کرده‌اند. این به نوعی فقط دارد همین حرفها را دوباره از نو تکرار می‌کند. بنابراین از نظر من واکنش نشان ندادن به این فیلم، بهترین واکنش خواهد بود.

همانطور که خودتان هم گفتید، از دید شما این فیلم حرف جدیدی ندارد. ولی آیا به اندازه‌ای که این فیلم سروصدا کرده قبل از اکران و قبل از منعکس‌شدنش روی اینترنت، به همان اندازه هم می‌تواند تاثیرگذار باشد؟

من فکر می‌کنم انعکاسی که این فیلم در اینترنت و در رسانه‌های هلند داشت، تا حدی قابل درک هست. چون آقای ویلدرس شخصی هستند که به خاطر نظارت افراطی‌شان خیلی مطرح شدند و تصور می‌شد که در این فیلم حرکاتی انجام بدهند که کل دنیای اسلام را بخواهند بشورانند. مثلاً قرآن را پاره بکنند، که حتا یک تصویر هم در فیلم هست که چنین تصوری را ایجاد می‌کند که صفحه‌ای از قرآن پاره شده است، یا کارهای مشابه و یا به پیامبر اسلام بخواهند توهین بکنند.

من فکر می‌کنم واکنش‌هایی که در چندماه گذشته بوده، خصوصاً فشارهای اجتماعی، باعث شده است که آقای ویلدرس تجدیدنظر بکند در این مطلب. فکر می‌کنم قصد ایشان از ابتدا این بوده که واقعاً چنین کارهایی را انجام بدهند و کل دنیای اسلام را بشورانند و فکر می‌کنم براساس این فشارها و بحث‌هایی که تا به حال بوده از این قضیه چشم‌پوشی کرده‌اند. چنین بحث‌هایی تاکنون بوده است.

من فکر می‌کنم که یک یا دو هفته در رسانه‌ها این بحث‌ها ادامه پیدا خواهد کرد و دیگر منتفی خواهد بود. نکته‌ی خیلی جالب این است که آقای ویلدرس می‌گویند با این فیلم می‌خواهند با مسلمانان «دیالوگ» را شروع بکنند. خیلی جالب است که شخص آقای ویلدرس کسی هست که در یک سال و خرده‌ای گذشته، تقریباً هر نوع دیالوگی را رد کرده‌اند.

این یکی ازعلائم مشخصه‌ی افراد راست و پوپولیست است که با چنین افکاری در ابتدا کلاً از دیدگاه دیالوگ خارج می‌شوند و دیالوگ را نمی‌پذیرند، و حالا ادعا می‌کنند که می‌خواهند با این فیلم «راه دیالوگ با مسلمانان» را باز بکنند. من فکر می‌کنم اگر کسی بخواهد دیالوگ بکند، نیازی به چنین فیلمی ندارد و نیازی به بی‌احترامی به مقدسات یک مذهب ندارد. راه دیالوگ همیشه باز بوده و هنوز هم باز هست.