همایش مفهوم‌شناسی حکمت در شاهنامه

سعید شکیبا

برنامه‌ی این هفته‌ی رادیو همایش، نشست «مفهوم شناسی حکمت در شاهنامه» است که با سخنرانی دکتر حسن بلخاری رئیس پژوهشگاه هنر فرهنگستان هنر در شهر کتاب مرکزی برگزار شد. این نشست، ادامه‌ی نشست‌هایی پیرامون «درس‌گفتارهایی درباره فردوسی» است که چهارشنبه‌ها در تالار اجتماعات شهر کتاب مرکزی برگزار می‌شود.

این برنامه را از اینجا دریافت کنید. (مدت: 1 ساعت)

حسن بلخاری در ابتدای این نشست با طرح این پرسش که «آیا می‌توان اساساً حکمت شاهنامه را همان فلسفه‌ی رایج و فردوسی را ابن سینا یا فارابی‌ای دیگر در ساحت اندیشه‌ی ایرانی اسلامی دانست؟» سخنان خود را آغاز کرد. وی در پاسخ به این سوال گفت که امروزه حکمت را مترادف فلسفه دانستن صحیح نیست اما در گذشته چنین بوده است.

نشست «مفهوم‌شناسی حکمت در شاهنامه»|عکس‌ از سعید شکیبا

بلخاری در ادامه افزود: قطعاً شاهنامه كتاب فلسفه نیست، كتاب تاریخ، حماسه و اسطوره است. در هیچ كجای شاهنامه از مسائلی كه به نحوی در ساحت فلسفه مورد بحث است سخن به میان نیامده است. اما این بدان معنا نیست كه شاهنامه كتاب حكمت نباشد، البته نه حكمت مرادف فلسفه. بی تردید حكمت شاهنامه با فلسفه به معنای رایج آن متفاوت است.

بخش دوم سخنان آقای بلخاری، حکمت از دیدگاه فردوسی بود. وی با طرح این پرسش که فردوسی مفهوم حکمت را چگونه بیان کرده است گفت برای پاسخ به این سؤال شما باید ابتدا تعریفی از حکمت داشته باشید و بعد وارد اندیشه فردوسی فرودسی بشوید.

حسن بلخاری

بلخاری سپس به مقدمه‌ای در ارتباط با نسبت فرودسی و شیخ اشراق پرداخت.
آقای بلخاری در ادامه گفت که بین سالهای 480 تا 485 شیخ اشراق در حال نگارش حکمت‌الاشراق بوده و قطعا به شاهنامه رجوع کرده است. به همین جهت می‌توان از تعریف شیخ اشراق برای نزدیک شدن به معنایی که فردوسی از حکمت داشته استفاده کرد. او حکمت ذوقی را در مقابل حکمت بحثی قرار می‌دهد.

آقای بلخاری در ادامه گفت: «در آن زمان شخصی مانند ابن سینا در بحث «خیال» وقتی می‌خواهد کارکردهای مختلف قوه‌ی خیال و قوای نفس را شرح دهد، سراغ قرآن می‌رود و به همین دلیل است که من فلسفه‌ی آن روزگار را غیر مستقیم، تحت سیطره‌ی قرآن می‌دانم.»

در پایان این نشست،‌ بلخاری به سئوالات حضار پاسخ داد.