روشنفکران دینی، وارد کننده‌ی اندیشه‌ی مصرفی

سعید شکیبا

در دومين بخش از همایش دین و مدرنیته سخنان محسن کديور و مسعود اديب انتخاب شده است که می‌توانید از اینجا بشنوید. (مدت: یک ساعت)

مسعود اديب و محسن کديور

پنج کاستی روشنفکری دینی
در ادامه‌ی بخش اول همایش دین و مدرنیته ۲، محسن کدیور، ضمن ابراز خرسندی از برگزاری این همایش گفت: مدرسه‌ی روشنفکری دینی که در نیم قرن اخیر در ایران منشأ خدمات و برکات متعددی بوده، و نفوذ جدی آن در فضای فرهنگی ایران غیر قابل انکار است، برای ارتقاء و رشد خود به نقد از برون و درون نیازمند است.

آقای کدیور سپس از منظر نقد درونی در حوزه‌ی آسیب‌شناسی، روشنفکری دینی در ایران را با تأکید بر محدوده‌ی زمانی سه‌دهه‌ی اخیر، شامل کاستی‌های زیر دانست:

غلبه‌ی نسبی فرهنگ شفاهی و ژورنالیستی، سیاست‌زدگی، فقدان نقد مدرنیته، رنجوری از ناسازگاری و عدم انسجام و ناتوانی در اندیشه‌ی ایجابی و اثباتی.

وی در ادامه به تشریح این موارد پرداخت و با اشاره به اینکه مدرسه‌ی روشنفکری، دوران جنینی خود را می‌گذراند ابراز امیدواری کرد که این جنین، با رفع آفت‌ها و آسیب‌ها و کاستی‌ها، به دوران طفولیت پا نهد.

روشنفکران دینی، وارد کننده‌ی اندیشه‌ی مصرفی
در ادامه مسعود ادیب در سخنان خود گفت: گروهی بر خود لازم دیدند با تمسک به ابزارهای جدید در مقابل مدرنیته برخیزند که بنیادگرایان از این‌دسته‌اند. گروه دیگر با گریختن از این امر به اندیشه‌ی سنتی روی آورده‌اند که موعودگرایان نیز از این دسته‌اند. گروه سوم، مدرنیته را لغزش و پیچی خلاف در تاریخ بشری تلقی کردند و به مقابله با آن پرداختند که این گروه، سنتگرایان‌اند.

وی در ارتباط با گروه چهارم گفت: این گروه نه مدرنیته را به طور مطلق پذیرفته‌اند، و نه از دین روی‌گردان شده‌اند و در جستجوی راه حلی برای جمع این دو امر و برخوردار شدن از نقاط مثبت هر دو بوده‌اند.
آقای ادیب در ادامه در نقد روشنفکری دینی گفت: این جریان در نقد اندیشه‌ی سنتی کامیاب نبوده است و بیشتر روشنفکران دینی وارد کننده‌ی اندیشه‌ی مصرفی و نهایتاً مونتاژکننده‌ی آن هستند و هنوز تولید اندیشه‌ای در قبال اندیشه‌ی مدرن نداریم و این باعث می‌شود که جایگاهی برای استفاده از عناصر خردورزانه نباشد.



وی در ادامه عدم عمق و گستردگی در مطالعات دینی و اسلامی را سبب سطحی شدن محصولات اندیشه‌ای روشنفکران دینی دانست و افزود: روشنفکران دینی به جز معدودی، آشنایی عمیقی با تاریخ اندیشه‌ی دینی ندارند.

بخش اول همايش دين و مدرنيته