صدای زنان موذن

برگردان، رضا شوقی

امامان جماعت زن، امامت نمازگزاران، تدریس قرآن و حجم عظیمی از امور مشاوره‌ای را بر عهده دارند. در حال حاضر تقاضای فراوانی برای حضور امامان جماعت زن چه در نیویورک، چه در قاهره و یا در استانبول وجود دارد.

در آلمان هم کارهای زیادی برای آن‌ها وجود دارد. اگر چه امامت نماز جمعه، پیشاپیشِ جماعت مختلط نمازگزاران برای زنان در جهان اسلام یک تابو محسوب می‌شود، اما اعضای مسجد خوشحال‌اند که می‌توانند برای سایر امور بر خدمات زنان مبلغ تکیه کنند.

زینب سسن، ۵۰ ساله یکی از معدود زنان امام جماعت است که از ترکیه به آلمان آمده تا به ویژه به امور عبادت‌کنندگان زن بپردازد.

یکی از ۱۳ زن در آلمان

زمانی که مبلغه مسلمان، امینه ودود در مارس سال ۲۰۰۵ نماز جمعه را در نیویورک، پیشاپیش مردان و زنان مومن اقامه کرد، مسلمانان محافظه‌کار در آمریکا و خارج از این کشور سرسختانه با این مسأله مقابله کردند.

کار زنان روحانی در آلمان و ترکیه اما کمتر از آن خارق‌العاده می‌نماید. زینب سسن یکی از ۱۳ امام جماعت زنی است که در حال حاضر در یکی از مساجد ترک‌های آلمان کار می‌کند.

او در «دپارتمان الهیات اسلامی» در ازمیر تحصیل کرده و قبل از آن‌که در سال ۱۹۹۴ به آلمان بیاید به مدت ۱۸ سال در ترکیه به عنوان مبلغ کار کرده است. او در ابتدا مسوول کمک به امور دینی تا سقف ۵۱ نمازگزار در شهر کلن و اطراف آن بود. در حال حاضر او منحصراً برای یک انجمن حمایتی به نام «انجمن ترکی ـ اسلامی» (DITIB)
کار می‌کند.

نماز جمعه به امامت امینه ودود در سال ۲۰۰۵ در نیویورک (عکس: AP)

کمک به تطابق‌پذیری

گرچه امامت مراسم نماز جمعه، وظیفه‌ای است که به همکاران مرد او اختصاص یافته است، با این حال زینب مجموعه متنوع و گسترده‌ای از وظایف را بر عهده دارد که نیازمند رسیدگی او هستند.

کار او بیشتر بر موضوع کمک به زنان نیازمندِ یاری تمرکز یافته است. زینب می‌گوید: «معمولاً زنان جوانی وجود دارند که از ترکیه به آلمان آمده‌اند. ما به مسایل و مشکلات آن‌ها گوش می‌دهیم و می‌کوشیم تا راه‌حلی برای مشکلات آن‌ها بیابیم».

مرکز مذکور، امکان مساعدت در مورد مشکلات را برای جوانان فراهم کرده است. به عنوان مثال، وقتی دختران در مدرسه مشکلی دارند می‌توانند نگرانی‌های خود را با این مرکز در میان نهاده و سپس از این طریق به وزارت آموزش و فرهنگ ارجاع داده می‌شوند.

از زن تا زن

زینب هم اکنون روزانه تا حدود ۱۰۰ زن را ملاقات می‌کند. او علاوه بر وظایفش به عنوان یک روحانی، شکل مخصوص تبلیغ دینی خود را نیز توسعه داده است:

او با مردم «از بالای منبر و به طور یک جانبه صحبت نمی‌کند» بلکه حلقه‌های گفت و گو با گروه‌های مختلف زنان را بر پا کرده و به این وسیله به سوالات دینی آنان پاسخ می‌گوید.

در این میان سوالات و مشکلات روزمره نیز به‌هیچ‌وجه نادیده گرفته نمی‌شوند. زینب از طریق ارتباط نزدیکش با زنان از گروه‌های سنی مختلف، قادر است به سراغ گروه‌هایی برود که یک امام جماعت مرد در آلمان هرگز توانایی دسترسی به آن‌ها را نخواهد یافت.

این دقیقاً یکی دیگر از دلایلی است که به خاطر آن «انجمن ترکی ـ اسلامی» امامان جماعت زن را به کار می‌گیرد. آیسه آیدین، سخن‌گوی دی‌آی‌تی‌آی‌بی (DITIB) ضمن تاکید بر این نکته می‌گوید:

«خدمات دینی و نیازهای انسانی نمی‌توانند همیشه از یکدیگر جدا باشند». آیدین می‌گوید هدف، کار کردن در راستای برآوردن نیاز‌های این اجتماع است.

بخشی از این امر مستلزم آن است که به طور حساب شده به مسایل زنان پرداخته، به سوالاتشان پاسخ داده و تلاش شود که زنان حس خوبی پیدا کنند و این احساس را داشته باشند که کسی مواظب آن‌ها است.

نماز جمعه به امامت یک زن در چین (عکس: caledoniyya)

گفت و گو با مسیحیان

اداره دولتی امور دینی در ترکیه «دیانت»، اغلب در امر انتخاب طلاب زن برای نمازگزاران در مرکز دی‌آی‌تی‌آی‌بی
کمک می‌کند. در سال ۲۰۰۲ برنامه‌ای بسیار فشرده و مقدماتی برای امامان جماعت زن و مرد که در آلمان مشغول به کار بودند، ارائه شد.

موسسه گوته در آنکارا با ارائه کلاس‌های زبان آلمانی و مطالعات اجتماعی به فرایند آماده‌سازی زیر‌بناها برای انجام وظایف جدید به این افراد یاری می‌رساند.

گذشته از سایر مسایل، از این افراد انتظار می‌رود به هم‌وطنان خود در روند تطابق‌پذیری برای زندگی در آلمان کمک کنند. ورود به فرایند گفت و گو با اهالی محل برای زینب نیز نوعی مساعدت در این تلاش است:

«ما در زمان راحتی و در زمان سختی به یکدیگر نیازمندیم و به همین دلیل باید گفت و گوی خوبی را با دوستان آلمانی خود پیش ببریم».

زینب می‌گوید او نیاز دارد که الگوی مثبتی در این زمینه به نمازگزاران ارائه کند و منبع الهام‌بخش خوبی برای آنان باشد. او می گوید این مسأله شامل آن می‌شود که به عنوان مثال مطمئن باشیم مسلمانان و مسیحیان روزهای تعطیل شادی را برای یکدیگر آرزو می‌کنند، اعم از کریسمس یا رمضان.

منبع مهم حمایتی

زینب می‌کوشد به خانواده‌های ترک راه‌های ممکن برای پذیرفته شدن در جامعه آلمان را نشان دهد. زنان از گروه‌های مختلف سنی با مشکلات متعدد شخصی و اجتماعی برای کمک گرفتن به سوی او می‌روند.

بسیاری از این زنان نمی‌توانند با یک امام جماعت مرد راحت باشند. زینب می‌گوید: «چیزهای فراوانی وجود دارد که زن‌ها می‌خواهند تنها با زن‌های دیگر در میان بگذارند».

وقتی زینب سخن می‌گوید بسیاری از مردم در انجمن، از جمله افراد غیر مسلمان و آلمانی‌ها، گوش‌های خود را برای شنیدن سخنان او تیز می‌کنند.

آیدین می‌گوید: «غریبه‌ها نیز در مورد مشکلاتشان به زینب مراجعه می‌کنند. ما واقعاً به کار امام جماعت زن خود در اینجا افتخار می‌کنیم».

آموزش در آلمان؟

باید گفت هنوز تعداد امامان جماعت زن بسیار کم است. این مسأله با عدم وجود آموزش الهیات برای امامان جماعت در آلمان مرتبط است.

«انجمن ترکی ـ اسلامی» علاقه‌مند است شاهد حضور طلبه‌هایی که در آلمان آموزش دیده و بالاتر از هر چیز کسانی که آلمانی را به راحتی و روان صحبت می‌کنند، باشد.

این‌که آیا این انجمن موفق خواهد شد تعداد امامان جماعت زن در آلمان را از تعداد ۱۳ زن موجود افزایش دهد یا نه هنوز مشخص نیست.

بسیاری از مساجد ترک‌ها در آلمان، از روحانی زن استقبال خواهند کرد. افزایش تعداد این زنان قطعاً حجم کار زینب سسن و همکارانش را کم خواهد کرد.