«دولت می‌خواهد خوانش خودش را دیکته کند»

لوا زند - زهرا یوسفی

سال گذشته وقی برای اولین بار، لایحه موسوم به لایحه خانواده مطرح شد، موج گسترده‌ای از اعتراضات را به همراه داشت. گروه‌های مختلف جنش زنان با شیوه‌های مختلف مخالفت‌شان را با این لایحه نشان دادند و گروهی از زنان با پخش کارت و بروشور بین مردم سعی کردند توجه عمومی را به این لایحه جلب کنند.

در مورد جزییات این ملاقات با ساناز الله‌بداشتی روزنامه‌نگار و یکی از کسانی‌ که در صحن مجلس حضور داشت گفت و گو کردم.

جزییات شکل‌گیری این حرکت و چگونگی انجام آن چگونه بود؟

بعد از مطرح شدن دوباره لایحه خانواده در مجلس و پیگیری شدید نماینده‌ها راجع به این‌که این لایحه حتماً تصویب شود، نتوانستند لایحه را قبل از تعطیلات تصویب کنند ولی بارها اعلام کردند که باید حتماً لایحه را بعد از تعطیلات به تصویب برسانند.

در این مدت فعالان زنان که یک ائتلاف تشکیل داده بودند و فعالیت می‌کردند، به این فکر افتادند که باید کاری کرد که این نگرانی و مشکل زنان به نماینده‌ها منتقل شود.

به خاطر همین، گروه میدان زنان این پیشنهاد را به ائتلاف داد که یک‌ روز ملاقات شهروندان زن با نماینده‌ها را اعلام کنیم که هر زنی که احساس می‌‌کند می‌تواند با نماینده صحبت کند و احساس‌اش را - نسبت به این لایحه - بگوید در گروه‌های مشخصی در آن ساعتی که ساعت ملاقات است - یعنی از ۱۲ تا ۲ بعد از جلسه علنی در مجلس حاضر بشود و بتواند با نماینده‌ها ملاقات کند.

در این دو هفته این جریان سازماندهی شد و قرار شد خانم‌ها ‌روز یک‌شنبه بیایند. گروه‌های مختلف زنان اعم از دانشجو‌ها، ‌معلمان، خبرنگاران، کارگران، پزشکان، ورزشکاران و تقریباً همه کسانی که فعالیت اجتماعی داشتند و همین‌طور زنان خانه‌‌دار و زنان هیات‌های مذهبی در قالب دسته‌های پنج تا هفت نفره دور هم جمع شوند. ما حدود ۷۰ نفر بودیم و بعد از این‌که وارد سالن ملاقات شدیم،‌ با اعضای کمیسیون قضایی مجلس، ‌که لایحه اول باید آنجا بررسی می‌شد در‌خواست ملاقات و صحبت دادیم.

بعد از چند دقیقه معطلی خانم عبادی، ‌خانم بهبهانی، خانم بنی‌اعتماد به همراه یک عده حقوق‌دان و چند نفر از زنان فعال در همه زمینه‌ها یعنی ورزشکاران و معلمان و غیره با نایب‌ریس کمیسیون قضایی ملاقات کردند.

در کنار این ماجرا، تمام زنان دیگری هم که آمده بودندبه نوبت وقت گرفتند و با نماینده‌ها صحبت کردند. در کنار این‌ها یک عده از حقوق‌دان‌ها هم با آقای نصیری، نماینده گروه اقلیت که می‌خواستند نطق مخالف این لایحه را بکنند،‌ ملاقات کردند و به ‌او اطلاعات حقوقی دادند و نگاه زنان و حقوق‌دانان را به ایشان گفتند.

یک گروه از حقوق‌دان‌ها به همراه ورزشکاران که لاله صدیق، قهرمان اتوموبیل‌رانی به همراه زنان هیات‌های مذهبی حضور داشت، با آقای قربانی یکی از اعضای کمیسیون قضایی هیات رئیسه مجلس ملاقات کردند.

در همین حین که این ملاقات‌ها انجام می‌شد، آقای موسی قربانی به زنان اعلام کرد که لایحه از دستور کار خارج شده و به کمیسون قضایی برگشت تا تحقیقات بیشتری انجام شود و دوباره بررسی شود.

تجمع روز یک‌شنبه زنان مقابل مجلس/ عکس: کانون زنان ایرانی

عکس‌العمل نمایندگان از حضور زنان در مجلس چه بود؟

در مجموع می‌توانم بگویم که تقریباً همه مردان نماینده مجلس هشتم، پذیرای زنانی بودند که برای اعتراض به مجلس رفته بوند و زنان را می‌پذیرفتند و حتی اگر با صحبت‌های این زنان مخالف بودند‌، آنان را می‌پذیرفتند.

اما حتی یک نفر از زنان نماینده حاضر به گفت و گو با زنانی که آمده بودند اعتراض کنند نشدند. خانم آلیا اول گفتند صحبت می‌کنند و ۱۵ نفر از خانم‌ها هماهنگ کردند و رفتند که ایشان را ببینند اما او حاضر نشد با این‌ها صحبت کند.

خانم آلیا گفت که بعد یک وقتی را هماهنگ می‌‌کند. خانم آجرلو فقط یکی از خانم‌هایی بود که خیلی کوتاه با چند نفر از این زنان در راهرو صحبت کردند اما هیچ کدام از زنان نماینده حاضر به صحبت نشدند.

آیا این صحبت و قول آقای قربانی از نظر قانونی مستدل است و اصلاً آیا قول یک نفر از نمایندگان جنبه قانونی دارد؟

مثل این‌که براساس آیین‌نامه داخلی مجلس، قانونی نیست و فقط با رای مجلس می‌توانند دستور کاری را از مجلس خارج بکنند، ‌اما مطابق آن چیزی که آقای حاجی‌بابایی - منشی هیات‌رئیسه مجلس - گفتند که این را فقط برای بررسی‌های بیشتر به کمیسون بر‌می‌گردانند و مجدداً -حتی سریع‌تر - در دستور کار قرار می‌‌گیرد.

هفته قبل بخش اول مصاحبه روایت زنان را با خانم الهام قیطانچی،‌ استاد جامعه‌شناسی کالج سانتا مونیکا خواندیم. امروز و در بخش دوم این گفت و گو او نگاهی به اثر عرف و قانون در نقش‌های جنسیتی در جامعه و نگاهی ویژه به لایحه خانواده دارد‌.

ایشان عقیده دارند در این مورد دولت قصد دارد با ابزاری به نام قانون نقش‌های جنسیتی جامعه را بر‌اساس خوانشی که خود – دولت - از دین دارد تغییر دهد.

لایحه حمایت از خانواده؟ / نیک‌آهنگ کوثر - روز آنلاین

بحثی که الان در بین فعالین زنان در مورد لایحه حمایت از خانواده جریان دارد این است که این لایحه به عرف جامعه نمی‌خورد.

عرف آن چیزی است که بین جامعه مصطلح بوده و مردم آن را به‌عنوان نقش‌های مناسب زن و مرد می‌پذیرند. در این لایحه از طرف دولت یک‌سری مواردی پیشنهاد شده که می‌خواهد این نقش‌های جنسیتی را بهم بزند و آن‌ها را با برداشتی که از اسلام دارد مطابقت بدهد.

این یک لایحه دولتی است. بنابراین می‌توانیم بگوییم که دولت می‌خواهد دخالت کند و خوانش خودش را دیکته کند. این خوانش یک مقداری با آنچه مردم ایران در طی این چندین و چند سال به آن رسیده‌اند متفاوت است.

حتی با وجود تغییر دولت،‌ به آن عادت دارند. مثلاً اگر این لایحه بگوید که اجازه زن اول برای اختیار زن دوم لازم نیست، می‌خواهد مفهوم خانواده را عوض کند.

آنچه ما از یک خانواده اسلامی می‌بینیم یک مادر و یک پدر است. این دولت می‌‌خواهد بیاید این را هم عوض بکند و بگوید خانواده این‌طور که ما می‌شناسیم نیست و برای همین هم است که این‌همه اعتراض را برانگیخته است.

به خاطر این‌که هرچقدر هم این با آن خوانشی که این دولت از اسلام دارد مطابقت داشته باشد‌، ولی با عرف اجتماع و آنچه ما هر روز در رسانه‌های عمومی همین دولت می‌بینیم - (‌متفاوت است).

مثلاً همین دولت در برنامه‌های کودک می‌گوید که به پدر سلام کنیم، ‌به مادر سلام کنیم. نمی‌گوید به مادر اول سلام کنیم. به مادر دوم سلام کنیم. در هیچ جای ایران این مفهوم دو زن داشتن جا نیفتاده است.

من عرف را این‌طور معنی می‌کنم‌، کلمه‌ای با ریشه‌ای عربی، چیزی که معرف مردم است و مردم با آن آشنایی دارند و در بین مردم جا افتاده است.

پس به نوعی قسمتی از فرهنگ می‌شود و فرهنگ هم مجموعه‌ عقاید و آرا و آداب و رسوم‌هایی است که مردم در زندگی روزانه‌شان از آن پیروی می‌کنند.

فرهنگ ایران به نظر من یک فرهنگ اصیل ایرانی نیست آن‌طور که خیلی از مواقع ناسیونالیست‌های ما دوست دارند بگویند. بلکه یک فرهنگی آمیخته به مفاهیم دینی و اسلامی است.

اما این فرهنگ، یک فرهنگ اسلامی هم نیست چون تعداد زیادی در این دنیا خود را مسلمان می‌‌نامند، ولی این فرهنگ را ندارند. بنابراین آن چیزی که ما داریم یک فرهنگ ایرانی آمیخته به مفاهیم اسلامی در ایران است. اگر غیر از این بود این جریان چند زنی با توجه به این‌که همیشه در شیعه بود، هیچ وقت در ایران جا نیفتاده است.

با توجه به گزارش امروز در مورد ملاقات زنان با نمایندگان مجلس، بخش سوم بررسی تاریخچه فمینیسم- روایت زنان - را که نگاهی به شکل‌گیری این جنبش در فرانسه دارد به هفته بعد موکول می‌کنیم.