| رادیو زمانه > خارج از سیاست > علم و محیط زیست > اهدای سلول جنسی در کشورهای اسلامی و ایران | ||
اهدای سلول جنسی در کشورهای اسلامی و ایران
همایون خیرییک سال پس از انتشار اولین مقاله‌ی تحقیقی، در مورد دیدگاه‌های اجتماعی نسبت به اهدای سلول بارور شده‌ی جنسی در ترکیه و سایر کشورهای اسلامی در نشریه‌ی «انجمن اروپایی باروری انسانی و جنین شناسی»، همان نشریه دست به انتشار توضیحات دیگری از زبان دو محقق ایرانی درباره موضوع اهدای سلول بارور شده اما این بار در ایران زد، و این موضوعی‌ست که به نظر می‌رسد با ریاست علی لاریجانی بر مجلس شورای اسلامی می‌تواند بار دیگر به نقل محافل علمی و فقهی در ایران منجر شود. علت اصلی در نقش یکی از نویسندگان نامه در ساختار حکومتی ایران است. پژوهشگران دو مرکز تحقیقاتی در ترکیه با همکاری «مؤسسه منابع جهانی یاخته» در بریتانیا در ماه ژانویه ۲۰۰۶ با انتشار نتایج یک تحقیق میدانی در ترکیه نشان داده بودند که علیرغم باورهای مذهبی در میان مردم این کشور، بسیاری از آنها از پذیرش سلول جنسی بارور شده‌ی اهدایی استقبال می‌کنند. در این تحقیق از ۴۰۰ داوطلب از اقشار مختلف مردم در شهر آنتالیا که حدود ۷۰ درصد از آنها خود را مقید به باورهای مذهبی می‌دانستند خواسته شده بود تا به سیزده پرسش در زمینه‌ی ترجیح در پذیرفتن فرزند یا درمان ناباروری از طریق اهدای سلول‌های بارور شده‌ی جنسی پاسخ دهند.
بنابر آنچه درباره‌ی این تحقیق منتشر شده علیرغم بی اطلاعی مصاحبه شوندگان از موضوع اهدای سلول‌های بارور شده اما تقریبأ تمامی آنها درمان از این طریق را بر پذیرش فرزند ترجیح می‌دادند. به عنوان مثال در یکی از پرسش‌ها از مصاحبه شوندگان خواسته شده تا نظرشان را در این باره اعلام کنند که آیا یک مادر می‌تواند به همان اندازه‌ای که به فرزند ژنتیکی خود علاقه‌مند است به فرزندی که حاصل از اهدای تخمک است نیز عشق بورزد؟ حدود نیمی از زنان و مردان مصاحبه شده به این پرسش با گزینه‌ی قویأ تأئید می‌کنم پاسخ داده‌اند در حالی که در پاسخ به پرسشی که میزان اطلاعات آنها را از اصل موضوع یعنی اهدای تخمک سؤال شده، تعدادی حتی بیش از نیمی از مصاحبه شوندگان پاسخ داده‌اند که چیزی در این مورد نمی‌دانند. پژوهشگرانی که این تحقیق را منتشر کرده‌اند معتقدند باورهای مذهبی و اجتماعی در بسیاری از کشورهای اسلامی که ناباروری زنان را موجب شرمساری می‌دانند باعث شده تا نه تنها اشتیاق عمومی برای غلبه بر مشکل ناباروری به طور روزافزونی افزایش یابد، بلکه قوانین حکومتی نیز در این مورد حتی نسبت به کشورهای اروپایی منعطف‌تر باشند. نمونه‌ی واقعی که در تحقیق بر آن تأکید شده مجوزهای قانونی برای اهدای سلول تخمک در ایران است که از نظر حقوقی به عنوان یک کشور مسلمان شناخته می‌شود و قوانین شریعت اسلامی در آن حکفرماست. محققان می‌گویند در حالی که در ایران می‌توان به طور قانونی مبادرت به اهدای تخمک کرد اما در مقایسه، در میان ۳۹ کشور اروپایی تنها در یک سوم آنها اهدای سلول تخمک مجاز شناخته می‌شود. به باور محققان نتیجه‌ی بارزی که از این تحقیق به دست آمده این است که بر خلاف انتظار این قوانین سکولار ترکیه نیستند که زمینه‌ی پذیرش عمومی اهدای تخمک بارور شده را فراهم کرده‌اند بلکه این انعطاف پذیری قوانین اسلامی بوده که زمینه‌ی بازتری برای انتخاب در اختیار مصاحبه شوندگان قرار داده است. اما پس از انتشار آن مقاله دو محقق علوم پزشکی در ایران که یکی از آنها عضوی از یک خانواده‌ی شناخته شده‌ی مذهبی-حکومتی در این کشور است، در دنباله‌ی مقاله‌ی پژوهشگران ترک اطلاعاتی درباره‌ی انطباق قوانیت شریعت و شرایط اجتماعی اهدای تخمک بارور شده در ایران در اختیار همان نشریه قرار دادند که در شماره‌ی نوامبر همان سال به چاپ رسید.
دکتر باقر لاریجانی از مرکز تحقیقات متابولیسم و غدد درون ریز همراه با فرزانه زاهدی از مرکز تحقیقات تاریخ طب و اخلاق پزشکی در دانشگاه تهران در نامه‌ای خطاب به سردبیر نشریه گفته‌اند که در حال حاضر نه تنها اهدای تخمک در ایران قانونی‌ست بلکه با فتوای رهبر ایران که از او به نام "رهبر معنوی" نام برده‌‌اند امکان لقاح تخمک از طریق اهدای اسپرم (سلول جنسی نر) نیز امکان پذیر است. آنها در نوشته‌ی خود تنها مانع را تماس بدنی اهدا کنندگان با یکدیگر می‌دانند. بنا بر اشاره‌ای که در متن نامه شده، فتوای آیت الله علی‌خامنه‌ای، رهبر مذهبی ایران، به اهدا کننده‌گان اجازه می‌دهد تا از سلول‌های جنسی جنس مخالف و غیر همسر خود برای بارور کردن یاخته‌ی جنسی خود استفاده کنند، ولی هرگز نباید تماس بدنی میان اهدا کننده و دریافت کننده رخ دهد و باروری می‌بایست از طریق لوازم آزمایشگاهی صورت پذیرد. مهمترین موضوعی که در نوشته‌ی محققان ایرانی به آن اشاره شده این است که علیرغم زمینه سازی فتوای رهبر ایران برای تصویب قانون اهدای سلول لقاح یافته، مبانی حقوقی اهدا به همان سرعت مهیا نشده‌اند و هنوز مشکلات حقوقی بسیاری در پیش روی متقاضیان و حقوقدانان ایرانی است. به تصریح نویسندگان نامه همین عدم وجود اصول قانونی باعث شده تا قانون اهدای سلول لقاح یافته نیز به طور عملی مسکوت بماند. گرچه محققان ایرانی در نامه‌ی خود اظهار امیدواری کرده‌اند که مجلس بتواند با استفاده از فتوای رهبر مذهبی ایران به روشن شدن وضعیت اهدای سلول لقاح یافته کمک کند، اما در نوشته‌ی آنها اشاره‌ای به دوگانگی قوانین در ایران نشده است. به عبارت دیگر آنها نگفته‌اند که آیا این حقوقدانان دانشگاهی ایران هستند که باید برای تنظیم مبانی حقوقی اهدای سلول دست به کار شوند یا این حوزه های علمیه هستند که باید بر مبنای استنباط از فتوای رهبر مذهبی ایران به قانونگزاری در این باره بپردازند؟ به نظر می‌رسد با آغاز به کار مجلس هشتم به ریاست علی لاریجانی، یک بار دیگر بحث حقوقی درباره‌ی اهدای سلول جنسی آغاز شود و این اتفاقی‌ست که منجر به برتری یکی از دو استنباط علمی یا فقهی در حوزه‌ی مسایل پزشکی خواهد شد.  |
||
