پيشنهاد برگزاری دور تازه مذاکرات ايران و آمريکا

داريوش رجبيان

وزارت خارجه ایران اعلام کرده است که دور چهارم گفت‌وشنود ایران و آمریکا درباره‌ی وضعیت امنیتی در عراق برای اوایل ماه ژانویه سال ۲۰۰۸ میلادی، یعنی تا یک‌ماه دیگر، برنامه‌ریزی شده است. یک مقام وزارت خارجه به روزنامه‌ عربی‌زبان «الحیات»، چاپ لندن، گفته است که در آن گفت‌وشنود مقامات عراقی نیز حضور خواهند داشت.

دوره‌های نخست، دوم و سوم مذاکرات ایران و آمریکا روزهای ۲۸ مه، ۲۴ژوییه و ۶ اوت سال جاری میلادی در بغداد برگزار شد. پیشنهاد برگزاری دور چهارم مذاکرات را هم دولت عراق مطرح کرده است.

در گفت‌وگو با دکتر محمدرضا جلیلی از موسسه مطالعات استراتژیک در ژنو نخست از او پرسیدم، دوره‌های گذشته‌ی این مذاکرات چه برآیند ملموسی داشته، که اکنون قرار است دور چهارم آن انجام بگیرد؟

گفت‌وگو را از اینجا بشنوید

دکتر محمدرضا جلیلی: به نظر من این مذاکرات برای چهارمین بار تشکیل خواهد شد. چون حتا اگر نتیجه‌ای بر وضع عراق نداشته باشد، برای ایران اهمیت دارد. برای اینکه بدین وسیله ثابت می‌شود آمریکا که در عراق هست، ایران را بعنوان یک همسایه مهم می‌شناسد و تنها همسایه عراق هست که به‌طور رسمی با او مذاکره می‌کند، از طریق سفرا. بنابراین این امر برای شناسایی ایران بعنوان یک قدرت منطقه‌ای مهم است. از طرف دیگر از نظر آمریکایی‌ها هم در هر دو صورت، چه این مذاکرات نتیجه داشته باشد و چه نداشته باشد، نگهداشتن یک کانال ارتباطی با کشوری که هیچ ارتباط سیاسی رسمی‌ای با آن ندارد، بی‌فایده نیست.

البته خود مقامات آمریکایی معتقدند که بعد از مذاکرات موارد حمله به آمریکایی‌ها در عراق کاهش یافته. گویا ایران از قاچاق اسلحه به عراق جلوگیری می‌کند. هرچند ایران ادعای قاچاق اسلحه را هنوز تایید نکرده است که خبر جلوگیری از آن را تایید بکند. پس در هرحال برای آمریکایی‌ها برآیندی داشته به زعم خودشان!

بله. این مسئله از طریق مقامات آمریکایی عنوان شده که به‌طور کلی آرامشی نسبی در عراق بوجود آمده، که یکی از دلایلی که آمریکایی‌ها مطرح کرده‌اند این است که ممکن است ایران مرزها را بیشتر کنترل می‌کند و مانع انتقال اسلحه به عراق می‌شود. ولی البته ایران چون خودش قبول نکرده بود که اسلحه منتقل می‌کند، بنابراین این مطلب را تایید نکرده است.

دور چهارم مذاکرات، اگر برگزار بشود، طبعا در پرتو گزارش سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا انجام خواهد گرفت که می‌گوید، ایران برنامه‌ی تسلیحات هسته‌ایش را سال ۲۰۰۳ متوقف کرده است. هرچند می‌دانیم که مذاکرات محدود به مسایل امنیتی عراق خواهد بود، آیا به نظر شما گزارش سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا روال مذاکرات ایران و آمریکا را تغییر خواهد داد یا نه؟

به نظرم بعید می‌رسد که واقعا روابط حساس میان تهران و واشنگتن و به‌خصوص مسئله‌ی هسته‌ای در سطح سفرای ایران در بغداد و آمریکا در این شهر انجام بگیرد. بنابراین تاثیر اساسی نخواهد داشت. بخصوص، همانطور که اطلاع دارید، سیاست آمریکا در مورد مسئله‌ی هسته‌ای ایران بعد از انتشار این گزارش تغییر نکرده است و دیروز هم که آقای روبرت گیتس وزیر دفاع آمریکا در بحرین اشاره کرد که سیاست‌های ایران می‌تواند برای کشورهای منطقه‌ خلیج فارس خطرناک باشد و به این کشورها باید از نظر نظامی کمک بشود تا بتوانند از منافع خودشان دفاع بکنند. بنابراین، تغییر اساسی در حال حاضر لااقل رخ نداده و من خیال نمی‌کنم این انعکاسی در مذاکرات ماه ژانویه داشته باشد، و در این سطح اصلا این مسئله مطرح بشود.

ولی عده‌ای از کارشناس‌ها بر این باورند که انتشار این گزارش یک اقدام دیپلماتیک آمریکا بوده است، تا یک نوع معامله‌ای راه بیفتد و ایران به‌نوبه‌ی خودش در حل بحران عراق به آمریکا کمک بکند. این ارزیابی تا چه اندازه‌ واقعی می‌تواند باشد، به نظر شما؟

این (برداشتی‌ست) که از گزارش می‌کنند، ولی به نظر من این حساب هم غلط از کار درخواهد آمد. به این دلیل که اگر متن گزارش را قبول بکنیم و اینکه ایران برنامه‌ هسته‌ای نظامی پنهانی ندارد، این ثابت می‌کند که جمهوری اسلامی تا حالا راست می‌گفته و بنابراین انعطاف‌اش را در مذاکرات دیپلماتیک کمتر می‌کند و به نظر می‌رسد که خیلی قرص‌تر در موضع‌ خودش باقی بماند. بنابراین، این دریچه را برایش مذاکرات باز نمی‌کند و ممکن است اتفاقا تاثیر برعکس هم داشته باشد.