رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۲۹ اسفند ۱۳۸۶

رودکی، موضوع ايراد پرس تی وی از بی بی سی

داریوش رجبیان

"پرس تی وی" شبکه‌ی تلویزیونی انگلیسی‌زبان ایران شرکت سخن‌پراکنی بریتانیا «بی.بی.سی» را به تحریف عمدی تاریخ ایران در یکی از گزارشهای اخیر خود متهم کرده است. «PRESS TV» خبر می‌دهد، تارنمای بخش جهانی بی.بی.سی در گزارشی زیر عنوان «واپسین استدعای لنین در پایتخت تاجیکستان» که روز ۹نوامبر سال ۲۰۰۷ منتشر شد، عمدا تاریخ ایران را تحریف کرده و شاعر ایرانی سده نه میلادی را "تاجیک" نامیده است. «PRESS TV» می‌افزاید، بی.بی.سی می‌داند یا باید بداند که رودکی در واقع ایرانی بود نه تاجیک، و منابع موثق فراوانی، از جمله دانشنامه‌ی بریتانیکا این حقیقت را تایید کرده‌اند که او پدر شعر فارسی‌ست و نخستین شاعر ایرانی‌ست که به زبان فارسی نو به خط عربی شعر نوشته است. به نوشته‌ی «PRESS TV» رودکی سال ۸۵۹ میلادی در منطقه‌ی رودک خراسان زاده شده است.

شنیدن گفت‌وگو

در این باره گفت‌وگویی داشتم با شهاب‌الدین فرخیار، روزنامه‌نگار ایرانی که پیوسته به تاجیکستان رفت‌وآمد می‌کند، و اتفاقا امروز هم در شهر دوشنبه، پایتخت تاجیکستان بود. نخست از او پرسیدم، تفکیک واژه‌های "ایرانی" و "تاجیک" در مورد ابوعبداله رودکی توسط «PRESS TV» چه دلیلی می‌تواند داشته باشد.

راستش، من خودم این خبر را ندیدم و سایت‌شان را هم هنوز فرصت نشده ببینم که آیا چنین خبری هست یا نه. ولی هرکسی که کمی تاریخ را بداند و کمی اطلاعات تاریخی داشته باشد، طبیعتا این تفکیک را انجام نمی‌دهد. یعنی شناختی نسبت به محدوده‌ی فرهنگی ایران بزرگ داشته باشد، به‌هیچ‌وجه نمی‌آید مردم تاجیک را از مردم ایران جدا بکند و طبیعتا آنچه در محدوده‌ی فرهنگ، حتا سیاست، درگذشته‌های دور، آنچه به آن تاریخ می‌گوییم، متعلق به مردم ایران هست، متعلق به مردم تاجیکستان هم هست. این تفاوتها و جدایی‌های سیاسی از صدوچندسال پیش رخ داده باشد، ولی حتا پس از این جدایی‌ها هم به‌دلیل اینکه ما صاحب یک فرهنگ، یک زبان و یک تاریخ هستیم - بخصوص تاریخ فرهنگی که هیچ‌وقت تفکیک نمی‌شود و جدایی‌ناپذیر است - حتا امروز هم ما به‌راحتی می‌توانیم شاعرانی را که در ایران هستند، شاعران تاجیک بدانیم، شاعرانی را که در تاجیکستان و آسیای میانه به فارسی سخن می‌گویند، شاعر و نویسنده‌ی ایرانی بنامیم. در مورد رودکی که کاملا روشن است.

رودکی شاعری‌ست همانقدر تاجیک که ایرانی. شاید الان جای بحث نباشد که بگوییم اصلا "تاجیک" چه معنایی دارد و از کی بوجود آمده است. ولی همه می‌دانند که آن مترادف و هم‌معنی "ایرانی‌" گرفته می‌شود. یعنی در اشعار سعدی، در اشعار حتا مولوی جایی که از "تاجیک" سخن به‌میان می‌آید، در تقسیم‌بندی اقوام عمده‌ی گذشته معمولا در کنار ترک و عرب تاجیک گذاشته می‌شود، به‌عنوان یکی از واژه‌هایی که مفهوم "ایرانی" می‌دهد. پس به‌طور طبیعی ما می‌توانیم بگوییم که تاجیک نام دیگر ایرانی‌ها است و رودکی طبیعتا هم می‌تواند با عنوان تاجیک مورد خطاب قرار بگیرد و هم با عنوان ایرانی. و هر کسی که این را تفکیک می‌کند، من فکر می‌کنم اگر غرض نداشته باشد، به دلیل کم‌دانشی‌ست.

در مورد زادگاه رودکی، موقعی که می‌گوید "رودک" اسم یک روستایی‌ست در خراسان و ربطی هم به تاجیکستان ندارد، بنابه داده‌های تاریخی و آنچه ما در دست داریم، سعید نفیسی از پژوهشگران ایرانی از جمله افرادی بود که آمد و تحقیق و ثابت کرد که رودکی متولد روستای پنج‌ رود پنجکت است که واقع در تاجیکستان امروزی است. آیا در ایران واقعا نظر خلاف این وجود دارد؟

من فکر می‌کنم، بهرحال آن کسی که این مطلب را به این شکل بیان کرده است، آدمی‌ست که احتمالا اطلاعاتش در مورد ایران و تاریخ ایران و تاریخ منطقه بسیار کم است و حدس می‌زنم کسی که در تلویزیون و رادیو انگلیسی‌زبان کار می‌کند، شاید اطلاعات غیرفارسی‌اش بیشتر باشد. و آن چیزی که مدنظر آن فرد بوده، به احتمال زیاد فقط این بوده که ایرادی سیاسی وارد کند به یک رسانه‌ای که منشا غربی دارد و تصور او این بوده که نکته‌ای را پی‌ برده که دیگران پی نبرده‌اند. او به‌درستی می‌گوید، رودک روستایی‌ست در خراسان. ولی من فکر می‌کنم او خراسان را فقط استانی که امروز در ایران بخشی از خراسان بزرگ بوده، در تصور داشته است. و حتما او در جایی خوانده که رودک روستایی‌ست در خراسان و درست هم هست. چون تاجیکستان امروز و تمام ماوراالنهر بخشی از خراسان بوده و طبیعی‌ست که زادگاه رودکی که امروز نزدیک پنجکنت است، همان مکان تاریخی که رودکی در آنجا بدنیا آمده است، بخشی از خراسان است و این حرف درست است. اما خلفی شده است در این مفهوم که خراسان کجا هست و من فکر می‌کنم تهیه‌کننده‌ی یا نویسنده‌ی این خبر و گزارش آگاهی درستی از تاریخ، جغرافیا و جغرافیای تاریخی ندارد.

مطلب پرس تی وی در باره رودکی
مطلب بی بی سی در باره تنديس رودکی در تاجيکستان

Share/Save/Bookmark

نظرهای خوانندگان

PRESS TV می‌افزاید، بی.بی.سی می‌داند یا باید بداند که رودکی در واقع ایرانی بود نه تاجیک

این جملهٔ پرس‌تی‌وی نه تنها درست نیست، حتی غلط هم نیست (بلکه بی‌معنی است). در تمام متون قدیمی، از قرن چهارم هجری گرفته تا دوران صفوی، واژهٔ «تاجیک» هم‌معنی با «ایرانی» یا «فارسی‌زبان» به کار رفته است. برخی به‌عمد یا به‌سهو دو مفهوم واژهٔ «ایرانی» (یکی به عنوان هویت قومی و فرهنگی، و دیگیری به معنای تبعهٔ کشور کنونی ایران) را به اشتباه با هم می‌آمیزند. وقتی دربارهٔ شخصیت‌های تاریخی سخن می‌گوییم، تنها مفهوم اول واژهٔ «ایرانی» (به عنوان هویت قومی و فرهنگی) معنی دارد و این مفهوم با لفظ «تاجیک» تعارضی ندارد.

-- یاور ، Nov 19, 2007 در ساعت 04:54 PM

پاسخ آقای فرخیار بسیار درست و بجا بود.به ویژه آنجا که اشاره می کنند به اینکه تاجیک همان ایرانی است.این موضوع اینقدر ساده است که نیاز به این همه مجادله نداشت.بلکه رودکی تاجیک است

-- بهروز کلانتری ، Nov 20, 2007 در ساعت 04:54 PM

If Press TV reporter had read his/her own report properly, he/she would have seen there in the third paragraph that Rudaki worked and lived in Bukhara almost all his life. Bukhara is, very much part of Tajikistan, later confiscated by Soviets as part of Uzbekistan. It really depends on how far back in history you want to go. But it is not fair that either Iranians or Uzbeks should deny Tajiks any part of the cultural history of this rich region.Tajiks, Iranians and Afghans share the fantastic poetry written in Persian and all poets writing in Persian belong to all nations speaking or understanding Persian. Further than that poets belong to the world heritage and cannot be monopolized by this or that nation.  

-- بدون نام ، Nov 20, 2007 در ساعت 04:54 PM

تاجیکستان عشق ما ایرانیهاست.اون بخشی که هنوز بوی جوی مولیان می ده.یاد یار مهربان. تاجیکستان هميشه برای من نماد ایران اصیله که زیاد قاطی مسائلی مثل مذهب(از نوع ابزار سیاسی)نشده.

-- زرتشت ، Nov 21, 2007 در ساعت 04:54 PM

در حال حاضر دولتى در ايران وجود ندارد كه درد ايران و فرهنگ و هنر و تاريخ ما را داشته باشد ! اينها فقط درد اسلام گرفته اند ... پس عجيب نيست كه همسايگان فرصت طلب ما كه پيشينهء فرهنگى و تاريخى بسيار كمترى دارند از فرصت استفاده كرده و ( البته بيشتر براى استفادهء داخلى ) دست به تحريف تاريخ بزنند . عربها ، تركها ، افغانها ، جمهورى آذربايجان ، پاكستانيها ... چند سالى هم است كه تاجيكها با ادعاهايى مانند تولد حضرت زرتشت و رودكى در خاك آنها ، به يكباره صاحب آنها شده اند !! مشك آن است كه خود ببويد نه آنكه عطار هى بگويد ، هى بگويد ، هى بگويد !! مهران / لايدن - هلند

-- مهران / لايدن ، Nov 21, 2007 در ساعت 04:54 PM

تازه شاعرتاجیک هم بدانند مگر چه اتفاقی می افتد؟ آنها بهتر از ما قدر مفاخر ادبی و علمی را می دانند. مگر موضع گیری مراجع قم را در مورد مولوی فراموش کرده اید؟

-- صوفی ، Nov 21, 2007 در ساعت 04:54 PM

اتفاقى كه ميافتد اين است كه فرهنگ و تاريخ نداشته يا كم مايه ء خودشان را بيشتر مسخره ميكنند ! اينكه در نبود يك حكومت مسئول و قدرتمند در ايران ، كشورهاى همسايه از آب گل آلود بدى روابط دولت ما با غرب سوء استفاده نمايند و در صدد تصاحب جزاير ، خاك ، استانها يا مشاهير ما نمايند واقعا نفرت آور است ... تازه اين ملاهاى عقب افتاده ء قم و تهران كه نمايندهء فرهنگ و كشور ما نبوده و نيستند مهرداد

-- مهرداد ، Nov 22, 2007 در ساعت 04:54 PM

درود
آقای رجبیان بابت روشن گری تان از شما سپاسگزاری می کنم . اینها بی سوادند که تاجیک را چیزی جز ایرانی بودن می دانند . در تاجیک بودن رودکی و پور سینا و ابوریحان بیرونی و مولانا بلخی که گمانی نیست و همینطور در فارس بودن سعدی و حافظ . همینطور در خراسانی بودن فردوسی بزرگ و ... . آیا فارس بودن حافظ تضادی دارد با ایرانی بودن او ؟ آیا خراسانی بودن فردوسی بزرگ تضادی دارد با ایرانی بودن او ؟ پس تاجیک بودن رودکی و پورسینا و... هیچ و هیچ تضادی با ایرانی بودن آنها ندارد . تاجیک ها یکی از تیره های ایرانی هستند .
پرس تی وی به خیال خود آمده از فرهنگ ایران دفاع کند ولی خاک بر سر بی مخ شان با این دفاع کردن ابلهانه شان . آقای رجبیان بنده تا اندازه ای نوشته های شما در تارنگارتان را نیز دنبال می کنم . عشق من به نوشته هاتان ، عشق بنده به خودتان را در پی داشته است .
در پاسخ به آن دوست گرامی به نام مهران ، زرتشت پیمبر بر پایه ی تحقیقات احتمالا از اهالی بلخ بوده است.
محمدحسین نژادآریا. ایران زمین - مازندران

-- محمد حسین نژادآریا ، Feb 24, 2008 در ساعت 04:54 PM

سلام به همه همزبانان و همفرهنگان فارسی گوی من
می هنگامی که این سطرهارا مینویشتم اشک در چشمم حلقه میزد و از ناعدالتی های زمانه افسوس میخوردم . اصلا میتوان به چونین سخنهای بی دلیل و برهان که از جانب بعضی شخصانی که دلشان از حصد بر این دو مردم و یک ملت پر است باور کرد؟
این را باید هر شخصی که چشم حقیقت بین داشته باشد درک نماید. مگر آفتاب را میشد با دامن پوشاند.
این را باید من فاش بگویم که ما تاجیکان و ایرانیان یک مردمیم و این یک حقیقت است که جای شک و شبهه ای نیست در آن. مگر این تحولات تاریخی به آن آورده رساند که ما از هم جدا شویم ولی چون نای مثنوی ناله داریم که آب گر صد پاره گردد باز باهم آشناست و ما یک ملتیم خاک بر چشم حسودان
رودکی تاجیک و ایرانی است که با زبان شرین دری سخن گفته است. این برای ما کفایه است

-- منصور عزیزی ، Mar 19, 2008 در ساعت 04:54 PM