«ژیلا بنی‌یعقوب؛ یکی از نمادهای روزنامه‌نگاری امروز ایران است»

محمد تاج دولتی

خبرها و گزارش‏ها در باره‏ی این که روزنامه‏نگاران ایرانی در سال‏ها و دهه‏های گذشته از جمله کسانی بوده‏اند که بیشترین فشارها و دشواری‏های حرفه‏ای، اجتماعی و شخصی را متحمل شده‏اند، امر تازه‏ای نیست. اما شنیدن خبر و به‏ویژه حضور در جمعی بزرگ از روزنامه‏نگاران غیرایرانی که به تقدیر و تشویق یک روزنامه‏نگار فعال ایرانی می‏پردازند، واقعه‏ای است که به ندرت اتفاق می‏افتد.

در پایان این برنامه، با همکارم نیک‏آهنگ کوثر که چند ماه پیش ژیلا بنی‏یعقوب را برای دریافت جایزه و لوح تقدیر انجمن روزنامه‏نگاران کانادایی مدافع آزادی بیان کاندیدا کرده بود، گفت‏وگویی داشتم و نخست از وی پرسیدم که چرا ژیلا بنی‏یعقوب را کاندیدای دریافت این جایزه کرد؟

نیک‌آهنگ کوثر به نمایندگی از طرف ژیلا بنی‌یعقوب لوح تقدیر او را دریافت کرد

توضیح این مساله خیلی سخت است؛ چرا که ده‌ها روزنامه‏نگار هستند که می‏شد معرفی کرد. اما من به این دلیل ژیلا را معرفی کردم، چون ژیلا نماینده‏ی خوبی برای روزنامه‏نگاران زنی است که تلاش کردند زنان ایران را با حقوق‏شان آشنا کنند.

او در حوزه‏های مختلف اجتماعی و سیاسی کار کرد، ولی آلوده‏ی سیاست نشد. نگذاشت سیاست‏مداران او را بخرند. با این که در مواقعی مجبور شده بود برای روزنامه‏های وابسته به احزاب هم کار کند، اما کار حزبی نکرد.

من یکی از تحسین‏ کننده‏های ژیلا و همسرش بهمن احمدی امویی هستم. هر دوی آنان دوستان خیلی خوب من هستند. اما من ژیلا را به واسطه‏ی دوستی به انجمن روزنامه‏نگاران کانادایی مدافع آزادی بیان معرفی نکردم. بلکه به این دلیل که حضور ژیلا و کاری که ژیلا و بهمن عملا انجام دادند، باعث تحولی در بخشی از روزنامه‏نگاری ما در حوزه‏ی اجتماعی شد و من حیفم می‏آمد که این در تاریخ ثبت نشود.

انجمن روزنامه‏نگاران کانادایی برای آزادی مطبوعات، چه ضابطه‏هایی را در نظر دارد برای این که جایزه‏ی سالانه‏ی خود را به روزنامه‏نگاری در سطح جهانی اهدا کند؟

انجمن روزنامه‏نگاران کانادایی مدافع آزادی بیان جایزه‏ی سالانه‏ی خود را به روزنامه‏نگارانی اهدا می‏کند که علی‏رغم سختی‏هایی که با آن‏ها روبرو می‏شوند، در زمینه‏ی آزادی بیان و برای گسترش اطلاع‏رسانی هم فعالیت زیادی کرده باشند.

حتی در خود کانادا روزنامه‏نگارانی بوده‏اند که مجبور شده‏اند تلاش زیادی بکنند تا بتوانند واقعیت‏ها را به گوش شهروندان برسانند. کسانی که به قواعد روزنامه‏نگاری پای‏بند بوده‏اند و حاضر نشده‏اند به خاطر روابط اقتصادی یا روابط خصوصی، خیلی از قول‏هایی را که داده بودند، بشکنند.

بر این مبنا، افراد مختلف کاندیداهایی را به این انجمن معرفی می‏کنند و آن‏ها در کمیته‏ی خودشان تحقیق می‏کنند که چه کسانی مناسب‏تر هستند. امسال ژیلا بنی‏یعقوب با امتیازی بسیار بالا انتخاب شد. یعنی نفر بعدی که انتخاب شد، عملا نفر نبود بلکه یک روزنامه بود که نمایند‏ه‏ی بسیاری از روزنامه‏نگاران است. اما ژیلا به عنوان یک فرد جایزه را برد.

جایزه‏ای که در سال ۲۰۰۱ اکبر گنجی به واسطه‏ی کارهای تحقیقی‏اش در مورد قتل‏های زنجیره‏ای از آن خود کرده بود و یکی از جوایز بسیار بزرگ روزنامه‏نگاری جهان است.

نیک‌آهنگ کوثر می‌گوید ژیلا بنی‌یعقوب و خیلی از زنان فعال در عرصه‏ی روزنامه‏نگاری، نمادهای امروز روزنامه‏نگاری ایرانی هستند

فکر نمی‏کنید که انتخاب ژیلا بنی‏یعقوب تا حدی به خاطر فضایی باشد که پس از انتخابات ریاست جمهوری و وقایع چند ماه گذشته‏ی ایران، در سطح بین‏المللی مطرح شده است؟

اگر اشتباه نکنم، ژیلا بنی‏یعقوب را نه تنها برای این جایزه که برای جایزه‏ی دیگری نیز، پیش از این فضا کاندیدا کرده بودم. شاید انتخابات ایران و اتفاقاتی که افتاد تاثیر داشت، ولی انجمن بیشتر فعالیت‏هایی را که ژیلا پیش از انتخابات انجام داده بود، دنبال می‏کرد.

زمانی که ما متوجه شدیم ژیلا برنده شده است، هنوز زمان زیادی از انتخابات نگذشته بود. اما اعلام جایزه را به خاطر موقعیت آن زمان ژیلا که در زندان بود، به تعویق انداختیم که دست‏کم ضرر زیادتری متوجه او نشود.

هرچند این جایزه یک جایزه‏ی معنوی است، اما حساسیت‏هایی روی آن هست. به همین خاطر از وی پرسیدیم که با توجه به این که ممکن است خطری متوجه‏ات بشود، آیا اعلام کنیم که جایزه را برده‏ای یا خیر؟ ژیلا ترجیح داد این خبر اعلام شود و جایزه رسمی بشود.

به این دلیل که خیلی از روزنامه‏نگاران و شهروند روزنامه‏نگاران زن ایرانی چنین موفقیت‏هایی را دنبال می‏کنند و می‏دانند که تکرار چنین موفقیت‏هایی، بدون چنین جوایزی، به این راحتی‏ها میسر نیست.

ژیلا بنی‏یعقوب برای برنامه‏ی امشب، پیامی فرستاده بود؛ خلاصه‏ی آن پیام چیست؟

ژیلا در پیامش، جایزه‏ی خود را به همسرش بهمن و روزنامه‏نگاران دربند ایرانی که هیچ گناهی مرتکب نشده‏اند و فقط به خاطر کار روزنامه‏نگاری در زندان هستند، تقدیم کرد.

او در پیامش توضیح داد که روزنامه‏نگاران چه مشکلاتی در ایران دارند. نکته‏ی بسیار خاص پیام ژیلا نیز اشاره‏ای بود به این که فقط دولت نیست که سانسور می‏کند، بلکه ناشرین و مدیران مطبوعات هم عملا آلت دست دولت شده‏اند.

آن‏ها با لابی‏گری در مسیری که دولت می‏خواهد افتاده‏اند و باعث می‏شوند پیام آزاد به دست مخاطب نرسد.
ژیلا هم‏چنین توضیح داد که زنان در ایران دارند به تدریج در فضای روزنامه‏نگاری رشد می‏کنند و امروز ۳۵درصد روزنامه‏نگاران ایرانی زن هستند که این وضعیت به قدرت گرفتن زنان ایرانی در جامعه‏ی امروز کمک کرده است.

نیک‌آهنگ کوثر، پیام ژیلا بنی‌یعقوب را قرائت کرد. در این پیام ژیلا بنی‌یعقوب گفت که جایزه‌اش را به همسرش و دیگر روزنامه‌نگاران زندانی تقدیم می‌کند

همین نکته‏ای که در ارتباط با رشد بسیار قابل توجه تعداد زنان روزنامه‏نگار در ایران اشاره کردی، مورد توجه بسیاری از شرکت کنندگان در مراسم قرار گرفت. همه‏ی روزنامه‏نگاران برجسته‏ی کانادایی امشب این‏جا بودند. این مساله چقدر می‏تواند در تشویق زنان ایرانی مؤثر باشد که هم‏چنان در حرفه‏ی روزنامه‏نگاری پایدار بمانند و کار خود را به درستی انجام بدهند؟

به نظر من، ژیلا و خیلی از زنان فعال در عرصه‏ی روزنامه‏نگاری، نمادهای امروز روزنامه‏نگاری ایرانی هستند؛ نه فقط به واسطه‏ی جنسیت‏شان، بلکه به واسطه‏ی کاری که کرده‏اند و خطرهایی که به جان خریده‏اند، توانسته‏اند عرصه را بازتر کنند، نه تنها برای روزنامه‏نگارانی که در نشریات کاغذی کار می‏کنند، بلکه برای روزنامه‏نگاران آن‏لاین.

الان بسیاری از شهروند روزنامه‏نگاران، وبلاگ‏نویسان زن و روزنامه‏نگاران آن‏لاین به ژیلا نگاه می‏کنند و به واسطه‏ی کار بزرگی که او انجام داده است، می‏خواهند این روند را ادامه بدهند.

کانادایی‏ها امروز واقعا فهمیدند که در ایران فقط تعداد محدودی روزنامه‏نگار وجود ندارد، هزاران روزنامه‏نگار هستند که می‏خواهند مانند ژیلا کار کنند و حقیقت را به چشم و گوش مردم دنیا برسانند.