جمعه‌ها با «کتاب زمانه»

فرید حائری‌نژاد

هر سال در اردیبهشت ماه نمایشگاه بین‌المللی کتاب در تهران برگزار می‌شود. این نمایشگاه مهم‌ترین حادثه‌ی فرهنگی کشور است و با این حال همانطور که پیش از این همکاران ما در بخش فرهنگ اشاره کرده بودند، در آستانه‌ی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران، بسیاری از روزنامه‌هایی که در صفحه‌های فرهنگی خود به معرفی بهترین کتاب‌های سال می‌پرداختند، متأسفانه به بهانه‌هایی تعطیل شدند. لذا به نظر ما خلأیی در معرفی کتاب در مطبوعات فارسی زبان به وجود آمده است.

زمانه از همان ابتدای آغاز فعالیت خود یکی از فرهنگی‌ترین رسانه‌های پرمخاطب فارسی‌زبان بوده است. علاقه و توجه ما به کتاب به عنوان یکی از مهم‌ترین فرآورده‌های فرهنگی تا این حد بود که زمانی کتاب‌های تازه انتشاریافته را در بخش «خبر» معرفی می‌کردیم. در آن زمان اما متأسفانه کار معرفی کتاب یک کار سنجیده و اندیشیده نبود و پیش می‌آمد که صرفاً کتاب‌هایی که نویسندگان غربی نوشته بودند در این بخش معرفی می‌شدند. برای اینگونه کتاب‌ها در غرب رسانه‌های متعدد و پربیینده و خواننده وجود دارد. هدف ما این است که دستاوردهای فرهنگی ایرانیان، چه در زمینه‌ی تألیف و چه در عرصه‌ی ترجمه به نحوی شایسته و روشمند و پیگیر معرفی شود.

خانم شهرنوس پارسی‌پور در برنامه‌های رادیویی خود کتاب‌ معرفی می‌کند. همکاران ما در در دفتر خاک هم هر چند وقت یک بار اگر کتابی منتشر شود، با نویسنده‌ی آن کتاب مصاحبه می‌کنند. اما به نظر ما این تلاش‌ها در خلأ رسانه‌ای که حکومت به وجود آورده به هیچ‌وجه کافی نیست.

ظاهراً نسبت به برخی چهره‌های فرهنگی و بعضی نویسندگان مستقل حساسیتی وجود دارد. گاهی این تصور به وجود می‌آید که حکومت علاقه‌ای ندارد که کسی بیش از حد مطرح شود و کتابی از یک حد بیشتر در جامعه مورد توجه قشر کتاب‌خوان قرار بگیرد. همیشه در ایران دانش‌آموزان سال‌های آخر دبیرستان و دانشجویان مخاطب واقعی کتاب‌های ادبی، فلسفی، اجتماعی و علمی بوده‌اند. کشور ما یک کشور بسیار جوان است و با این‌همه تیراژ کتاب روز به روز کاهش بیشتری پیدا می‌کند و قیمت آن به همان اندازه افزایش می‌یابد. سختگیری‌های وزارت ارشاد باعث شده که بسیاری از کتاب‌ها در موقع مناسب منتشر نشوند. سختگیری‌هایی که به جوایز ادبی می‌کنند و محدودیت‌هایی که برای آنها به وجود می‌آورند، موجب شده که این نهادهای مستقل فرهنگی هم نتوانند چنان‌که باید و شاید کتاب را به میان مردم ببرند و به مردم بشناسانند. میانگین تیراژ یک کتاب ادبی امروزه در ایران فقط ۱۱۰۰ نسخه است، آن هم در کشوری که بیش از هفتاد میلیون جمعیت دارد.

اگر نگاهی به فهرست ناشرانی بیندازیم که در نمایشگاه کتاب تهران غرفه دارند، می‌بینیم که ناشران مستقل که گاهی در نزد اهل کتاب از شهرت و محبوبیت برخوردارند در میان انبوه نام‌های دولتی گم شده‌اند. هستند کتاب‌هایی ارزشمند که در ایران و خارج از ایران منتشر شده‌اند و با این حال کمتر کسی از وجود این کتاب‌ها اطلاع دارد.

برای مقابله با این سیاست‌های فرهنگی تبعیض‌آمیز و تمامیت‌خواه تصمیم گرفتیم در کنار دیگر برنامه‌های متعدد و متنوع فرهنگی رادیو زمانه، ستون ثابتی را به معرفی کتاب اختصاص دهیم. از این پس هر هفته، جمعه‌ها یکی از بهترین منتقدان کتاب، دو عنوان کتاب را به خوانندگان زمانه معرفی خواهد کرد. روز جمعه، ۱۰ اردیبهشت ۱۳۸۹ اولین معرفی کتاب را در این ستون خواهید خواند.

مبنای کار ما مثل همیشه بر مشارکت خوانندگان است. نظر شما برای ما بسیار اهمیت دارد. امیدواریم که نظر خودتان را درباره‌ی شیوه‌ی معرفی و نوع انتخاب کتاب‌ها با ما در میان بگذارید. اگر کتابی را سراغ دارید و فکر می‌کنید که باید حتماً معرفی شود به ما اطلاع دهید. این شما هستید که به ما می‌گویید نوع مطالب چگونه باید باشد. کار ما صرفاً به وجود آوردن یک فضای نسبتاً حرفه‌ای برای اطلاع‌رسانی در همه‌ی زمینه‌ها از جمله در زمینه‌ی فرهنگ و کتاب است.

اگر به هر دلیل مایل نیستید در ستون نظرخواهی نظر خودتان را منتشر کنید، می‌توانید از طریق ایمیل پیشنهادهای خود را با من در میان بگذارید. به شما اطمینان می‌دهم در تحریریه‌ی زمانه پیشنهادهای شما را به بحث می‌گذاریم و اگر عملی باشند، در جهت اجرایی کردن آنها و بهبود مطالب زمانه، از جمله ستون «کتاب زمانه» در حد توانایی خودمان می‌کوشیم.