آنفولانزای خوکی و سفر حج

آزاده اسدی

شیوع آنفولانزا، این بار از نوع خوکی، در جهان نگرانی‏های زیادی را به وجود آورده است. این نگرانی در روزهای اخیر به جهان عرب هم سرایت کرده است. هفته پیش یک زن مصری که از سفر حج به کشورش برگشته بود به دلیل ابتلا به این بیماری درگذشت.

اولین موارد ابتلا به این بیماری، حدود چهار ماه پیش، از مکزیک گزارش داده شد و بعد از آن به آمریکای شمالی، اروپا و آسیا هم کشیده شد.

دکتر مهرداد لوایی، پزشک و محقق Frij University در آمستردام، در مورد این بیماری می‏گوید:

«این بیماری از طریق تنفسی و تماس ویروس با دهان یا بینی افراد منتقل می‏شود و در محصولات خوکی و دیگر محصولات گوشتی قابل انتقال نیست. این ویروس می‌تواند در انسان، خوک و پرندگان وجود داشته باشد. در این مورد به‌خصوص یک جهش ژنیتیکی در خوک به‏وجود آمده که ترکیبی از ویروس آلوده کننده‏ی انسان و حیوانات، فرم جدیدی به ویروس داده‏اند و برای بدن انسان و حیوان قابل شناسایی نیست و سیستم دفاعی آنان نمی‏توانند عکس‏العمل نشان بدهد. از این‏جا است که اسم آنفولانزای خوکی روی آن گذاشته شده است.»

نشانه‏های این بیماری شبیه آنفولانزای معمولی است؛ تب ناگهانی بالای ۳۸ درجه، درد عضلانی، گلودرد، سردرد، سرفه، بی‏اشتهایی، خستگی مفرط و اسهال شدید، از نشانه‏های این بیماری است که گاهی در یک بیمار همه‏ این علائم خود را نشان نمی‏دهد.

وزیر بهداشت، هفته‏ی پیش اعلام کرد که مهم‏ترین علت ابتلاء به آنفولانزای خوکی در ایران، مسافرت خارج از کشور است و موارد ابتلاء در داخل کشور که با مسافرهایی بازگشته از خارج از کشور، مرتبط بوده‏اند، کم‏تر از پنج نفر است.

وزیر بهداشت اعلام کرد که در ایران، ۸۵ نفر به این بیماری مبتلا شده‏اند. اما به نظر می‏رسد، تعداد مبتلایان اعلام شده، تعداد اصلی بیماران نیست. بلکه افرادی هستند که توسط وزارت بهداشت، شناسایی شده‏اند.

لغو سفر حجاج و هزینه‏های صرف‏ شده‏

شاید منظور وزیر بهداشت، بیشتر مسافرین و حُجاجی است که از عربستان به ایران برمی‏گردند.

حسین‏ علی شهریاری، عضو «کمیسیون بهداشت و درمان» مجلس، در گفت و ‏گو با «رادیو ایران صدا»، در مورد آخرین جلسه‏ای که کمیسیون در این زمینه برگزار کرد، گفت: «با توجه به خطرات این بیماری، تصمیم گرفته شد که فعلاً، حج عمره در ماه مبارک رمضان، لغو شود.»

در ماه رمضان، مسجدالحرام و مسجدالنبی بسیار شلوغ‏تر از روزهای معمول هستند و مدت سفر حجاج هم بیش از روزهای معمول است.

از زمانی که اعلام شد سفرهای حج عمره از شروع ماه رمضان، یعنی ۳۱ مرداد ماه، لغو می‏شوند، نگرانی بعضی از خانواده‏ها کاهش پیدا کرد. بیشتر به این دلیل که از سردرگمی نجات پیدا کردند. اما مشکلات دیگری در این تصمیم وجود دارد.

ریحانه، زنی است که قرار بود در ماه رمضان به حج برود. او در این مورد، به زمانه می‏گوید: «‌بعد از لغو سفر، گفتند بیایید پاسپورت‏های‏تان را بگیرید، ولی مدارک و فیش‏هایتان، دست حج و زیارت باقی می‌ماند. به ما نگفتند، پولی به ما پس می‏دهند یا عید نوروز سال دیگر می‏توانیم با همین فیش‌های ثبت‌نام شده، برویم. هرچه هم پیگیری کردیم که پولمان را پس بدهند کسی جواب درستی نداده است.»

ریحانه ادامه می‌دهد: «‌فکر می‏کنم، دولت به ما پولی ندهد. سازمان حج و زیارت آن‌قدر شلوغ است که هیچ‌کسی به ما جواب درست و حسابی نمی‏دهد و برعکس بیشتر ما را سردرگم می‏کنند. به ما گفته‌اند اگر می‏خواهید سال دیگر بروید، باید فیش‌ و پولتان، محفوظ باشد.»

مشکل هزینه‏های صرف‏ شده‏ی بسیار از زائران ایرانی که فعلاً به آنان برنخواهد گشت، موضوعی است که آقای شهریاری، در گفت و ‏گو با رادیو صدای ایران توضیح واضحی در مورد آن نمی‏دهد. ولی اعلام می‏کند: «هر قدر هم خسارت به سازمان حج و زیارت وارد شود، نباید با حجاج این‏گونه رفتار شود. چون وضعیت قابل پیش‏بینی نیست و با توجه به این‌که حجاج ما از اقصا نقاط کشور عازم مکه می‏شوند، ضمن این‌که می‏گویند در دو سه سال آینده، ممکن است بیست میلیون مبتلا شوند، ما نباید کاری کنیم که در همین شش ماه اول، ده، بیست میلیون مبتلا داشته باشیم.»

دکتر لوایی، در مورد احتمال اشاعه‏ این بیماری در سفرهایی که تا قبل از ماه رمضان به عربستان سعودی انجام می‏شود و هنوز لغو نشده، بیشتر توضیح می‏دهد: «یکی از مهم‏ترین راه‏های اشاعه‏ی بیماری، از طریق سرفه، عطسه و همین‏طور دست دادن، روبوسی، تماس بدنی است و همین‌طور نوشیدن آبی که فرد دیگری از آن نوشیده که ناقل ویروس است. بهترین سناریو برای انتقال شدید و سریع بیماری، تجمعات خیلی بزرگ، مثل حج، است.»

به بسیاری از مسافران و زائران حج عمره توصیه شده که از ماسک استفاده کنند. اما بعضی از زائران که در روزهای اخیر از سفر حج برگشته‏اند، معتقدند که در مکه و مدینه، هیچ اثری از این بیماری ندیده‏اند و استفاده از ماسک یا توصیه‏های مربوط به پیش‏گیری از بیماری را کاملاً بی‏دلیل می‏‏دانند.

مهین، خانمی که یک روز پیش از سفر حج عمره به ایران برگشته است، در این مورد به زمانه می‏گوید: «دکتر گفت که این ماسک‏ها را نزنید. چه کسی به شما گفته، از این ماسک‏ها استفاده کنید؟ با استفاده از این ماسک‏ها، دور و بر دهانتان بیشتر عرق می‏کند و بیشر آلودگی جذب می‏شود. در تمام روزهایی که آنجا بودیم، هیچ کسی بیمار نشد و حتی سرماخوردگی ساده نداشت، هیچ کسی هم نگفت که آنفولانزا گرفته و مریض شده است. برای همین دیگر کسی ماسک نمی‌زد و به نکات ایمنی توجهی نداشت.»

احتمال انتقال ویروس از طریق حجاج

به شکل معمول، بین یک تا دو روز بعد از تماس با ویروس، علائم بیماری ظاهر می‏شود. اما دیده شده که در برخی موارد، یک هفته طول می‏کشد تا بیماری خود را نشان بدهد.

دکتر لوایی در مورد حجاجی که از سفر برگشته‏اند و علائم ظاهری‏ از بیماری آنفولانزای خوکی ندارند، توضیح می‏دهد: «ممکن است کسانی که از سفر برمی‌گردند، ناقل ویروس باشند، ولی علائم بیماری هنوز ‏‏ظاهر نشده باشد و طبیعتاً در این صورت، می‏توانند ویروس را به افراد خانواده‏ یا دوستان و آشنایان که پس از حج به دیدنشان می‏آیند، به راحتی منتقل کنند.»

این پزشک و محقق می‌گوید: «‌آماری را ‏دیدم که در چهار روز گذشته، هم‏زمان با بازگشت حجاج، فقط ۵۲ مورد بیماری جدید مشاهده شده و از این تعداد، چهار مورد آن به مرگ منتهی شده و ۵۳ درصد از کل این پنجاه و دو مورد، حجاج هستند یا کسانی که با حجاج در تماس بوده‏اند. این نشان می‏دهد که تعداد بیماران، حدود ۲۵ درصد بالا رفته است. کل تعداد بیماران تا چند روز پیش، ۱۴۴ مورد بود. مواردی که الان اضافه شده، جهشی ۲۵‏درصدی را نشان می‏دهد که بیشتر حجاج ناقل آن بوده‌اند.»

این پزشک معتقد است: «‌این زنگ خطری است که باید نگران باشیم و موارد بسیاری را از همین حجاج و افراد خانواده و دوستانشان در روزهای آینده شاهد خواهیم بود.»

وضعیت نامعلوم حج تمتع

با وجود این‌که حج عمره، آن‏ هم فقط در ماه رمضان، برای پیش‏گیری از ابتلا به بیماری آنفولانزای خوکی، بعد از جلسات مختلف مسئولان و شایعه‏های فراوان لغو شد، اما هنوز تصمیمی برای لغو «حج تمتع» گرفته و اعلام نشده است.

آقای نصیری، مدیرکل روابط عمومی سازمان حج و زیارت، در این زمینه می‏گوید: «‌تعدادی از مفتی‏های عربستان هم نسبت به این مسأله اظهارنظرهایی کرده و گفته‏اند که حج تمتع با چنین مسایلی، قابل تعطیل شدن نیست. برای همین عربستان سعودی، دستگاه‏های مجهزی برای کنترل این بیماری وارد کرده و قرار است در بخش‌های ورودی زمینی و هوایی مستقر کند و کسانی را که وارد می‏شوند، اگربه این ویروس مبتلا باشند، از ورودشان به عربستان جلوگیری کند. علی‏رغم همه‏ی این‏ها، ما باید منتظر بمانیم، ببینیم وضعیت آینده چه می‏شود. بعد نسبت به آن تصمیم‏گیری کنیم. ولی سازمان حج و زیارت نسبت به برنامه‏هایی که دارد، تاکید دارد.»

بعضی از پزشکان و محققان معتقدند، برگزاری حج تمتع و حضور میزان زیادی از حجاج که از همه‏ی کشورها در این مراسم شرکت می‏کنند، احتمال مرگ و میر و ابتلا به این بیماری را به شدت، بالا می‏برد.

دکتر لوایی با برشمردن خطرات احتمالی برقراری سفر حج تمتع، می‌گوید: «‌جای تأسف است، اگر مقامات مسئول، چه در اداره‏ی اوقاف و حج و چه در وزارت بهداشت، بدون هیج نوع برنامه‏ای با این مسأله برخورد کنند و اجازه بدهند که حجاج بدون هیچ کنترلی سفر کنند، برگردند و بیماری را در ایران، به شدت، شایع کنند. سیستم دفاعی بدن بعضی افراد ضعیف‏تر است و خطر و درصد مرگ برای ‏آنان خیلی بالاتر است.»

موضوع لغو یا برقراری حج تمتع، در چند روز اخیر، با چند مرجع تقلید هم درمیان گذاشته شده است. آیت‏الله صافی در پاسخ به استفتایی در‌باره‏ی نگرانی حجاج از بیماری آنفولانزای خوکی در سفر حج گفت:

«مجرد احتمال ابتلاء به بیماری‏ای که قابل معالجه است، موجب سقوط وجوب حج برای مستطیع نمی‏شود.»